مسجد عمر بن خطاب در خندق

مسجد عُمَر در منطقه خندق مدینه و در جنوب مسجد سلمان فارسی قرار دارد. این مسجد از مساجد هفتگانه خندق است که مجموعه آنها در محدوده نظامی پیامبر(ص) در جریان غزوه خندق بوده اند.

اثری از این مسجد در منابع مربوط به قرون اولیه اسلامی وجود ندارد و بلکه این مسجد حتی در اوایل قرن 14 هجری نیز وجود نداشته، ظاهرا این مسجد پس از 1885میلادی تاسیس شده. مکان این مسجد مطابق با محدوده نماز خواندن رسول خدا(ص) در پایین کوه سلع در جریان جنگ احزاب است و ساختمان آن دارای یک محراب و دو پنجره در اطراف محراب است که مطابقت ظاهری با ساختمان مسجد فتح دارد.

مسجد عمر بن خطاب در خندق

اطلاعات اوليه
مکان	عربستان * مدینه * در بخش غربی کوه سلع
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
تاریخ بنا
رویدادها	نمازخواندن رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد در میانه غزوه خندق
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
بخش‌های بنا	صحن غیر مسقف در جهت شمال - پنجره دایره ای شکل در داخل مسجد
ویژگی‌ها	از جمله مساجد موجود در محدوده مساجد فتح
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.476502,39.595135","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0639\u0645\u0631 \u0628\u0646 \u062e\u0637\u0627\u0628 \u062f\u0631 \u062e\u0646\u062f\u0642\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0639\u0645\u0631 \u0628\u0646 \u062e\u0637\u0627\u0628 \u062f\u0631 \u062e\u0646\u062f\u0642\n","link":"","lat":24.476502,"lon":39.595135,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مکان

مسجد عُمَر در منطقه خندق مدینه، در جنوب مسجد سلمان فارسی قرار دارد. این مسجد در محدوده مساجد هفتگانه خندق قرار دارد که محدوده نظامی پیامبر(ص) در جریان غزوه خندق بوده است. مکان این مسجد مطابق با محدوده ای است که طبق روایتی محل نماز خواند رسول خدا(ص) در پایین کوه سلع در جریان جنگ احزاب است.

پیشینه

اثری از این مسجد در منابع مربوط به قرون اولیه اسلامی وجود ندارد و بلکه این مسجد حتی در اوایل قرن 14 هجری نیز وجود نداشته، چرا که سفرنامه نویسی در 1303 هجری/1885میلادی، هنگام نام بردن از مساجد فتح، از این مسجد سخنی به میان نیاورده است. ظاهرا این مسجد پس از 1885م تاسیس شده، همانطور که در نقشه های حدنگاری مدینه منوره در سال 1947م، مسجدی در این محدوده به نام مسجد عمر وجود دارد.

وصف بنا

مسجد دارای یک ساختمان مستطیلی شکل، ساخته شده از سنگ بازالت است. در داخل دیواری که به سمت قبله است یک محراب قرار دارد و در دو طرف محراب، دو پنجره دایره ای شکل تعبیه شده است. این ساختمان در جهت شمالی خود، دارای یک حیاط است که دیوارهایی کوتاه و از جنس همان سنگ اصلی بنا دارد. ساختمان فعلی مسجد، مطابقت ظاهری (از جهت دو پنجره کنار محراب) با مسجد فتح دارد که در 1270ه/1853م تجدید بنا شده است.

مسجد در چند دهه قبل، پیش از شکل ظاهری فعلی (که در تصاویر انتهای مقاله مشخص است) ظاهری با دیوارهای سفید رنگ داشته و عبدالغنی (محقق معاصر) در کتاب خود که 1418هجری منتشر شده، بر روی حیاط مسجد سایه‌بانی را توصیف کرده و نمازهای پنج‌گانه را در آن دائر می‌داند. لمعی صالح نیز در کتاب خود که 16 سال پیش از عبدالغنی به چاپ رسیده، چهره مسجد را با سقفی سفید رنگ بر روی دیوارهای آن توصیف کرده است.

تصاویر

وضعیت فعلی مسجد

• 
• 
• 
• 

تصاویر قدیمی‌تر مسجد

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

• کوه سلع
• غزوه خندق
• مساجد فتح

منابع

• المغازی، واقدی، نشر دانش اسلامی، 1405ه.
• مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• المدینه المنوره تطورها العمرانی و تراثها المعماری، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1981م.
• آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، مشعر، 1390.