مسجد سجده: تفاوت میان نسخه‌ها

مسجد سجده
اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد ابوذر؛ مسجد البحیری؛ مسجدالاسواف؛ مسجد السافلة
مکان	مدینه نهصد متری شمال مسجدالنبی
کاربری	مسجد
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	فعال
	مسیریابی در حال بارگیری نقشه...

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۰۹

مسجد سجده، از مسجدهای قدیمی شهر مدینه است که در جایگاه نماز پیامبر(ص) ساخته شده است. این مسجد در شمال مسجدالنبی و تقاطع خیابان ابوذر و خیابان المطار قرار دارد. این مسجد به نام‌هایی چون مسجد البُحَیر، مسجد ابوذر و مسجد اسواف نیز خوانده می‌شود.

مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مسجد ۹۰۰ متری شمال مسجدالنبی در تقاطع خیابان ابوذر و خیابان المطار قرار دارد.^[۱]

داستان مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیامبر(ص) در این مسجد دو رکعت نماز خواند. سجده پیامبر(ص) در رکعت دوم چنان طولانی شد که اصحاب گمان کردند آن حضرت از دنیا رفته است. وقتی که از سجده برخاست فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: هر کس از امّت تو بر تو صلوات بفرستد، خداوند بر او صلوات می‌فرستد. برای شکرگزاری سجده کردم.^[۲]

نام‌های مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مسجد را با نام‌های گوناگونی یاد کرده‌اند. به اعتبار سجده پیامبر، که بالاتر بیان شد، آن را مسجد سجده یا مسجد شکر نامیده‌اند. از آنجا که در کنار بستان البُحَیری بوده آن را مسجد البحیر یا البحیری نامیده‌اند و چون به نخلستان اسواف نزدیک بوده یا در مسیر باغ‌های السافلة بوده است به نام مسجد اسواف یا مسجد سافلة هم خوانده‌ شده است.^[۳]

دقیقا روشن نیست که به چه دلیل و از چه زمانی این مسجد به نام مسجد ابوذر معروف شده است اما مطری، تاریخ‌نگار محلی مدینه، در قرن هشتم از آن با نام مسجد ابوذر یاد کرده است. سمهودی درباره درستی این نام‌گذاری تردید کرده اما نام مسجد ابوذر تا امروز کاربرد گسترده‌ای داشته است.^[۴]

تاریخ مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مطری (م۷۴۱ق.) در کتاب التعریف بما انست الهجره می نویسد که در راه سافله که راه شرقی به قبره حمزه سیدالشهدا است، مسجد بسیار کوچکی قرار دارد که به آن مسجد ابی ذر می‌گویند.^[۵] سمهودی (م۹۱۱ق.) در اواخر قرن نهم مسجد را بنایی کوچک با ابعاد ۸ ذرع در ۸ ذرع توصیف کرده و معتقد است این مسجد در نزدیکی نخلستانی به نام البحیر قرار داشته است.^[۶]

گزارش دیگری از سال ۱۳۰۳قمری/۱۸۸۵میلادی مسجد ابوذر غفاری را یک مسجد کوچک بدون سقف نزدیکی چشمه صدقه توصیف می‌کند.^[۷] عبدالقدوس انصاری نیز در کتابش از این مسجد سخن گفته است. او مسجد البحیر را مسجدی بسیار کوچک، به شکل مربعی به طول و عرض ۴ متر توصیف کرده و به گزارش وی دیوارهای این مسجد یک متر ارتفاع داشته است.^[۸]

سید احمد یاسین خیاری در کتابش که نخستین بار در سال ۱۴۱۰ قمری به چاپ رسید از بازسازی مسجد به شکلی زیبا سخن گفته است و اینکه این مسجد زیر نظر اداره اوقاف عربستان سعودی بوده است.^[۹]الیاس عبدالغنی نیز در کتابش مسجد بازسازی شده را دارای ۱۸ متر طول و ۱۰/۱۳ متر عرض دانسته است.^[۱۰]

گالری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ المساجد الاثریه، ص۹۳
↑ الوفاء الوفاء، ج۳، ص 209-210
↑ المساجد الاثریه، ص ۹۲-۹۳
↑ مدینه‌شناسی، ۲۰۶-۲۰۷؛ المساجد الاثریه، ص ۹۳
↑ التعریف بما انست الهجره، ص ۱۴۷-۱۴۸
↑ الوفاء الوفاء، ج۳، ص۲۰۹
↑ علی بن موسی در وصف المدینه، نقل شده در المساجد الاثریه، ص ۹۵
↑ آثار المدینة المنورة، ص ۱۳۹-۱۴۰
↑ تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص ۱۸۰
↑ المساجد الاثریه، ص ۹۴

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

المساجد الاثریه فی المدینه المنوره، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۲۰۰۰م.
آثار المدینه المنوره، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، مکتبه السلفیه،۱۹۷۳م.
تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و جدیدا، احمد یاسین الخیاری، المامنه العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۹۹۹م.
التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
مدینه‌شناسی، محمدعلی نجفی، مشعر، 1387ش.
وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.

[1] المساجد الاثریه، ص۹۳

[2] الوفاء الوفاء، ج۳، ص 209-210

[3] المساجد الاثریه، ص ۹۲-۹۳

[4] مدینه‌شناسی، ۲۰۶-۲۰۷؛ المساجد الاثریه، ص ۹۳

[5] التعریف بما انست الهجره، ص ۱۴۷-۱۴۸

[6] الوفاء الوفاء، ج۳، ص۲۰۹

[7] علی بن موسی در وصف المدینه، نقل شده در المساجد الاثریه، ص ۹۵

[8] آثار المدینة المنورة، ص ۱۳۹-۱۴۰

[9] تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص ۱۸۰

[10] المساجد الاثریه، ص ۹۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۲]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=A sharefat  }}
+{{جعبه اطلاعات بنا
-{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
+ | عنوان = مسجد سجده
-| عنوان            =مسجد البحیر
+ | تصویر = مسجد ابوذر غفاری۵.jpg
-| تصویر            =مسجد بحیر.jpeg
+ | اندازه تصویر =
-| اندازه تصویر     =350px
+ | پیوند تصویر =
-| بنيانگذار        =
+ | توضیح تصویر =
-| تأسیس            =
+ | نام‌های دیگر = مسجد ابوذر؛ مسجد البحیری؛ مسجدالاسواف؛ مسجد السافلة
-| کاربری           =مسجد
+ | مکان = [[مدینه]] نهصد متری شمال [[مسجدالنبی]]
-| مکان             =[[عربستان]] * [[مدینه]] * در فاصله پانصد متری [[مسجد النبی(ص)]] و در تقاطع شارع ابوذر با شارع مطار
+ | کاربری = مسجد
-| نام‌های دیگر      =مسجد ابوذر * مسجد السجده * مسجد اسواف
+ | بزرگداشت نزد =
-| وقایع مرتبط      =[[پیامبر اسلام(ص)]] در مسیر [[غزوه احد]] در آنجا توقف کرده  و نماز خوانده‌اند
+ | وابسته به دین/مذهب =
-| ظرفیت            =
+ | باورها =
-| وضعیت            =فعال
+ | آیین‌ها =
-| مساحت            =
+ | احکام =
-| امکانات          =
+ | زیارت کنندگان =
-| شماره ثبت        =
+ | بازدیدکنندگان =
-| معمار            =
+ | زمان پایه‌گذاری =
-| سبک              =
+ | بنیانگذار =
-| بازسازی          =1420 قمری
+ | رویدادها =
-| وبگاه            =
+ | بازسازی‌ها =
+ | بازسازی کنندگان =
+ | بخش‌های از میان رفته =
+ | ویژگی‌های تاریخی =
+ | متولیان =
+ | مساحت =
+ | طول =
+  | عرض =
+ | ارتفاع =
+ | وضعیت بنا = فعال
+ | گنجایش =
+ | امکانات =
+ | بخش‌های بنا =
+ | معمار =
+ | سبک =
+ | ویژگی‌ها =
+ | گنبدها =
+ | مناره‌ها =
+ | درها =
+ | رواق‌ها =
+ | صحن‌ها =
+ | ایوان‌ها =
+ | گرداننده =
+ | نهاد وابسته =
+ | نهاد نگهدارنده =
+ | مدیر =
+ | روحانی =
+ | نهادهای زیر مجموعه =
+ | ثبت در =
+ | شماره ثبت =
+ | تاریخ ثبت =
+ | وبگاه =
+ | عرض جغرافیایی = 24.475706660875904
+ | طول جغرافیایی = 39.614530748862954
 }}
-'''مسجد البُحَیر'''، یکی از مساجد [[شهر مدینه]] است که [[پیامبر اسلام(ص)]] در مسیر [[غزوه احد]] در آنجا توقف کرده است و به نام‌هایی چون مسجد ابوذر، مسجد السجده و مسجد اسواف نیز خوانده می‌شود.
+'''مسجد سجده'''، از مسجدهای قدیمی [[مدینه|شهر مدینه]] است که در جایگاه نماز [[پیامبر(ص)]] ساخته شده است. این مسجد در شمال [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] و تقاطع خیابان ابوذر و خیابان المطار قرار دارد. این مسجد به نام‌هایی چون مسجد البُحَیر، مسجد ابوذر و مسجد اسواف نیز خوانده می‌شود.
+==مکان==
-مسیر رسول خدا(ص) از مدینه تا اُحُد مسیری است که اکنون به نام طریق سیدالشهد شهرت دارد. در صدر اسلام، در فاصله میان [[مسجد نبوی]] تا [[کوه احد]]، [[طایفه بنی عبداشهل]] زندگی می‌کردند.
+این مسجد ۹۰۰ متری شمال [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] در تقاطع خیابان ابوذر و خیابان المطار قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=93 المساجد الاثریه، ص۹۳]</ref>
+==داستان مسجد==
-رسول خدا(ص) در مسیر حرکتشان به سمت احد، توقفی در محل زندگی آنان داشتند و در آنجا نماز خواند‌ه‌اند. این مسجد در حال حاضر به نام مسجد ابوذر معروف است.
+پیامبر(ص) در این مسجد دو رکعت نماز خواند. سجده پیامبر(ص) در رکعت دوم چنان طولانی شد که اصحاب گمان کردند آن حضرت از دنیا رفته است. وقتی که از سجده برخاست فرمود: [[جبرئیل]] نزد من آمد و گفت: هر کس از امّت تو بر تو صلوات بفرستد، خداوند بر او صلوات می‌فرستد. برای شکرگزاری سجده کردم.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=210 الوفاء الوفاء، ج۳، ص 209-210]</ref>
-==طریق سیدالشهدا==
+==نام‌های مسجد==
-مسیری که در حال حاضر به «طریق سیدالشهدا» مشهور است، به طور تقریبی مسیری است که سپاه اسلام به فرماندهی پیامبر(ص) از مدینه تا احد طی کرد.
+این مسجد را با نام‌های گوناگونی یاد کرده‌اند. به اعتبار سجده پیامبر، که بالاتر بیان شد، آن را مسجد سجده یا مسجد شکر نامیده‌اند. از آنجا که در کنار بستان البُحَیری بوده آن را مسجد البحیر یا البحیری نامیده‌اند و چون به نخلستان اسواف نزدیک بوده یا در مسیر باغ‌های السافلة بوده است به نام مسجد اسواف یا مسجد سافلة هم خوانده‌ شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=92 المساجد الاثریه، ص ۹۲-۹۳]</ref>
-دو طایفه مهم در مسیر مدینه تا احد زندگی می‌کردند؛ یکی از این طوائف، [[طایفه بنی عبداشهل|طایفه بنی عبداشْهل]] است که رسول خدا(ص) توقفی در محله آنان داشتند و مسجدشان همان مسجدی است که امروزه به نام «مسجدابوذر»، صحابی راستگوی رسول خدا(ص)،  شهرت دارد.
-به نظر می‌رسد این مسجد، از آنِ طائفه بنی عبداشهل بوده و رسول خدا(ص) در آنجا نماز خوانده باشند.
-بنی‌عبداشهل در [[جنگ احد]] شهدای زیادی دادند؛ به طوری که شاعر مشرکین، یعنی ابن‌زِبَعْری در شعر معروف خود که مساله انتقام از مسلمانان را مطرح کرده، به آن اشاره کرده است:
-"حِینَ حَکّت بِقُباء بَرْکها *** واستحرّ القَتْل فی عَبْد اشهل"
+دقیقا روشن نیست که به چه دلیل و از چه زمانی این مسجد به نام مسجد ابوذر معروف شده است اما [[مطری]]، [[تاریخ نگاری محلی مدینه|تاریخ‌نگار محلی مدینه]]، در قرن هشتم از آن با نام مسجد ابوذر یاد کرده است. [[سمهودی]] درباره درستی این نام‌گذاری تردید کرده اما نام مسجد ابوذر تا امروز کاربرد گسترده‌ای داشته است.<ref>مدینه‌شناسی، ۲۰۶-۲۰۷؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=93 المساجد الاثریه، ص ۹۳]</ref>
-«هنگامی‌که شترِ جنگ سینه خود را در قبا گستراند و قتل در میان بنی‌عبداشهل فراگیر شد.»
+== تاریخ مسجد ==
+مطری (م۷۴۱ق.) در کتاب [[التعریف بما أنست الهجرة (کتاب)|التعریف بما انست الهجره]] می نویسد که در راه سافله که راه شرقی به قبره [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]] سیدالشهدا است، مسجد بسیار کوچکی قرار دارد که به آن مسجد ابی ذر می‌گویند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=147 التعریف بما انست الهجره، ص ۱۴۷-۱۴۸]</ref> سمهودی (م۹۱۱ق.) در اواخر قرن نهم مسجد را بنایی کوچک با ابعاد ۸ ذرع در ۸ ذرع توصیف کرده و معتقد است این مسجد در نزدیکی نخلستانی به نام البحیر قرار داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=209 الوفاء الوفاء، ج۳، ص۲۰۹]</ref>
-==موقعیت جغرافیایی==
+گزارش دیگری از سال ۱۳۰۳قمری/۱۸۸۵میلادی مسجد ابوذر غفاری را یک مسجد کوچک بدون سقف نزدیکی چشمه صدقه توصیف می‌کند.<ref>علی بن موسی در وصف المدینه، نقل شده در [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=95 المساجد الاثریه، ص ۹۵]</ref> [[عبدالقدوس انصاری]] نیز در کتابش از این مسجد سخن گفته است. او مسجد البحیر را مسجدی بسیار کوچک، به شکل مربعی به طول و عرض ۴ متر توصیف کرده و به گزارش وی دیوارهای این مسجد یک متر ارتفاع داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aآثار_مدینه_المنوره.pdf&page=139 آثار المدینة المنورة، ص ۱۳۹-۱۴۰]</ref>
-این مسجد در جهت شمالى شهر مدينه، در خیابان ابوذر، در فاصله پانصد متری [[مسجد النبی(ص)]] و در اصل در تقاطع شارع ابوذر با شارع مطار واقع شده است.
-مسجد در زمان سعوديها تجديد بنا شده و مناره‌اى در صحن شمال غربى آن احداث شده است.
-==نام‌های مسجد==
-نام‌های این مسجد در گذر تاریخ، «مسجد بُحَیر»، «مسجد اسْواف» و «مسجد السجده» بوده است. <ref> المدینة بین الماضی و الحاضر، صص ٣٢٩ - ٣٢6.</ref>
-نام سجده از روایتی گرفته شده که از نماز خواندن رسول خدا(ص) در این مکان حکایت دارد. در این نقل آمده است که حضرت سجده طولانی در این مسجد داشته است. <ref>مسند احمد، ج٣، ص130.</ref>
+[[سیداحمد یاسین خیاری|سید احمد یاسین خیاری]] در کتابش که نخستین بار در سال ۱۴۱۰ قمری به چاپ رسید از بازسازی مسجد به شکلی زیبا سخن گفته است و اینکه این مسجد زیر نظر اداره اوقاف عربستان سعودی بوده است.<ref>تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص ۱۸۰</ref>الیاس عبدالغنی نیز در کتابش مسجد بازسازی شده را دارای ۱۸ متر طول و ۱۰/۱۳ متر عرض دانسته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=94 المساجد الاثریه، ص ۹۴]</ref>
-==وجه تسمیه==
-نام اصلی این مسجد، «مسجد السجده» است. <ref>التحفة اللطیفه، ج١، ص67.</ref> علّت این نامگذاری آن است که پیامبر(ص) در این مسجد دو رکعت نماز خواند و در رکعت دوّم سجده‌اش را طول داد، به طوری که اصحاب گمان بردند وی جان به جان آفرین تسلیم کرده است. لیکن وقتی که از سجده برخاست فرمود: [[جبرئیل]] نزد من آمد و گفت: هر کس از امّت تو بر تو صلوات بفرستد، خداوند بر او ده صلوات می‌فرستد و ده‌ بار درجات او را بالا می‌برد.
-بعدها نام «البحیر» بر این مسجد اطلاق شد. البحیر نام باغی است که مسجد در کنار آن قرار داشت.
-سرانجام به مرور زمان این اسم به بوته فراموشی سپرده شد و در حال حاضر به نام «مسجد ابوذر» معروف است.
+==گالری==
+<gallery mode="packed" heights="150px">
-دقیقا روشن نیست که در دوره‌های بعد به چه دلیل این مسجد به نام ابوذر معروف شده اما مطری در قرن هشتم از آن با نام مسجد ابوذر یاد کرده است.
+پرونده:مسجد ابوذر غفاری۴.jpg
+پرونده:مسجد ابوذر۳.jpg
-==بازسازی==
+پرونده:مسجد ابوذر غفاری۲.jpg
-بنای این مسجد تا سال 1420 از دوره نخست سعودی بوده و در سال یاد شده، به هدف بازسازی، تخریب و در زمان بازنویسی این اثر، بنای جدید آن پایان یافته است.
+پرونده:مسجد ابوذر غفاری۱.jpg
+</gallery>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع ==
 {{منابع}}
+* '''المساجد الاثریه فی المدینه المنوره'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۲۰۰۰م.
+* '''آثار المدینه المنوره'''، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، مکتبه السلفیه،۱۹۷۳م.
+* '''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و جدیدا'''، احمد یاسین الخیاری، المامنه العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۹۹۹م.
+* '''التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة'''، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
+* '''مدینه‌شناسی'''، محمدعلی نجفی، مشعر، 1387ش.
+* '''وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
-{{برگرفتگی
-|پیش از لینک = کتاب
-|منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان.
-|پس از لینک = بخش «مسجد البحیر»، ج1، ص445،
-| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077
-}}
-*'''مسند احمد'''، چاپ شش جلدی.
-*'''المدینة بین الماضی و الحاضر'''، ابراهیم علی، العیاشی، زبان عربی، ناشر: المکتبة العلمیة، مدینه منوره.
-*'''التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة المشرفة'''، شمس الدین السخاوی، قاهره، ١٩٧٩ م.
 {{پایان}}
 {{مساجد}}
-[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
-[[رده:مسجد‌های مدینه]]
 [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
+[[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
 [[رده:مسجدهای مرتبط با جنگ احد]]
+[[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]
+[[رده:مسجدهای مدینه]]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[en:Sajda Mosque]]

ن ب و مساجد
عربستان	مسجد الحرام • مسجد النبی • مسجد قبا • مسجد ذوالحلیفه • مسجد ردالشمس • مسجد خیف • مسجد غدیر خم • مسجد الغنم • مسجد مختفی • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مسجد بلال بن رباح • مسجد جن • مسجد الرایه • مسجد المتکا • مسجد شجره • مسجد الاجابه • مسجد عرفه • مسجد تنعیم • مسجد صفائح • مسجد امام علی (تنعیم) • مسجد شجره (حدیبیه) • مسجد جعرانه • مسجد فتح • مسجد سقیا • مسجد بنوحرام • مسجد ثنیة الوداع • مسجد ذباب • مسجد الدرع • مسجد البحیر • مسجد ثنایا • مسجد مغیسله • مسجد مشعرالحرام • مسجد خیف • مسجد البیعه • مسجد النحر • مسجد الكبش • مساجد خندق • مسجد امام علی (مدینه) • مسجد عثمان • مسجد قبلتین • مسجد صخرات • مسجد راتج • مسجد البیعه (مکه)
عراق	مسجد کوفه • مسجد سهله • مسجد حنانه • مسجد شیخ طوسی • مسجد شیخ انصاری • مسجد هندی • مسجد الخضراء • مسجد صعصعة بن صوحان • مسجد زید بن صوحان • مسجد الحمراء • مسجد براثا • مسجد عتیقه • مسجد پنجه امام علی(ع) • مسجد ردالشمس • مسجد الراس • مسجد رأس الحسین(ع) (کربلا) • مسجد عمران بن شاهین • مسجد شهید اول (کربلا) • مسجد صاحب حدائق (کربلا)
ایران	مسجد جمکران • مسجد گوهرشاد • مسجد آقابزرگ کاشان • مسجد امام (اصفهان) • مسجد حکیم اصفهان • مسجد سلماسی • مسجد شیخ لطف‌الله • مسجد جامع یزد • مسجد اعظم قم • مسجد امام حسن عسکری قم • مسجد سید اصفهان
سوریه	مسجد جامع اموی • مشهد الحسین(حلب)
مصر	مسجد حاکم مصر • مسجد جیوشی
فلسطین	مسجد الاقصی • مسجد صخره
مرتبط	مسجد • مسجد جامع