مسجد معرس

وضعیت کنونی	تخریب شده
اطلاعات جغرافیایی
مکان	در جنوب غرب مدینه و جنوب شرق مسجد شجره.
قدمت	عصر نبوی، صدر اسلام
باورها و آیین‌ها
ویژگی یاد شده در متون مذهبی	نماز خواندن و استراحت پیامبر(ص) در محدوده مسجد
در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.412904,39.544679","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":24.412904,"lon":39.544679,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد مُعَرَّس از مساجد تاریخی عربستان، که در نزدیکی جنوب غربی مدینه در کنار مسجد شجره قرار داشت. رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد نماز خوانده و استراحت کرده است. مسجد معرس در قرن هشتم قمری مورد توجه حجاج بوده و در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است؛ اما بعد از آن به صورت مخروبه توصیف شده و امروزه محدوده مسجد به صورت تلی از خاک باقی مانده است.

نام و مکان

مسجد مُعَرَّس با نام مسجد سجده در معرس نیز شناخته شده. معرس از ماده تعریس به معنای خوابیدن مسافر در محلی بعد از فرارسیدن شب به شکلی که تا صبح در آنجا باقی بماند، می‌باشد. مسجد معرس در جنوب غربی مدینه با فاصله 9.200 کیلومتر از مسجد النبی و جنوب شرقی مسجد شجره قرار داشته است.

پیامبر و مسجد معرس

رسول خدا(ص) در سفر حج و دیگر سفرها، شب را در محدوده این مسجد تا صبح بیتوته و استراحت می‌کرد. بنابر گزارشی پیامبر(ص) در این محدوده نماز صبح را خوانده است.

بنابر برخی نقلها رسول خدا(ص) هنگام خروج از مدینه از کنار شجره (در محدوده مسجد شجره) می‌گذشت و هنگام ورود به مدینه از معرس عبور می‌کرد که راه کوتاه‌تری بود. براساس روایات اهل بیت(ع) و نظرات برخی فقها، مستحب است برای کسی که وارد مدینه می‌شود در معرس فرود آید و در آنجا نماز بخواند و استراحت کند.

تاریخچه

محدوده معرس در قرن سوم قمری شناخته شده بود. در زمانی نامعلوم حدود قرن سوم قمری، جاری شدن سیل باعث دفن شدن محدوده مسجد شد. در قرن پنجم قمری دو مسجد در منطقه ذی الحلیفه توصیف شده یکی مسجد ذی الحلیفه که مسجد بزرگی است که مردم در آن مُحرم می‌شوند و دیگری مسجد معرس.

مسجد در قرن هشتم موجود و مورد توجه حجاج بوده ولی اشاره ای به کیفیت بنای آن نشده. در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است. در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 قمری مسجد شناخته شده و طبق گزارشی به علت سیل مخروبه بوده است. در 1416قمری/1996میلادی مسجد به شکل مخروبه با بقایایی از دیوارها و مناره‌اش باقی بود. که بعدا آن مقدار نیز از میان رفت.

نگارخانه

• 
  تصویر هوایی از محدوده مسجد در کنار مسجد شجره
• 
  تل خاک باقی مانده از مسجد در کنار زیر گذر.
• 
• 

جستارهای وابسته

• مسجدهای مدینه

منابع

• الاماکن، محمد بن موسس الحازمی، بی‌جا، بی‌تا.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• المسالك والممالك، أبي عبيد البكري، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1992م.
• وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
• تاریخ المدینة المنوره، عمر بن شبه (ابن شبه)، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
• التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
• الکافی، شیخ کلینی، قم، دارالحدیث، بی‌تا.
• تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.