کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۱
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | عضدالدوله دیلمی |
| تأسیس | ۳۷۰ق |
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | عراق، کربلا، ۶ کیلومتری حرم امام حسین(ع) |
| وقایع مرتبط | تازه و سالم بودن پیکر مطهر حر در نبش قبر وی در زمان شاه اسماعیل صفوی |
| مشخصات | |
| مساحت | ۷٬۵۰۰ مترمربع |
| معماری | |
| بازسازی | ۹۱۴ق، به دست شاه اسماعیل صفوی، در دوره قاجار، به وسیله مادر آقاخان محلاتی، ۱۳۲۵ق، حسین خان شجاع السلطنه، ۱۳۳۰ق، سیدعبدالحسین کلیددار، ۱۳۸۹ق، تعدادی از تاجران عراقی، ۱۴۲۷ق، در دست بازسازی |
| وبگاه | تولیت مرقد حر بن یزید |
مرقد حُرّ بن یزید ریاحی، حدود ۶ کیلومتر از حرم امام حسین(ع)، فاصله دارد و نزدیک منطقه‌ای قرار دارد که به کمالیه معروف است.
علت اینکه جنازه حر را به خارج از میدان معرکه منتقل کردند، این بود که قبیله او یعنی بنی‌تمیم، جنازه او را برداشته و به مکان فعلی آورده و به خاک سپردند.
مرقد حر در سال ۳۷۰ق به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد و در سال ۹۱۴ق شاه اسماعیل صفوی گنبدی روی قبر حر بنا کرد و صحن کوچکی برایش ساخت.
در سال‌های بعد نیز این بنا مورد بازسازی واقع شده و پس از سقوط نظام صدام، در سال ۱۴۲۷ه.ق، دیوان وقف شیعی، بنای قدیمی را به‌طور کامل خراب کرد تا ساختمان جدیدی برای آرامگاه حُرّ بنا کند؛ این ساختمان، در حال حاضر، در دست بازسازی است.
موقعیت مرقد
مرقد حرّ، حدود ۶ کیلومتر از حرم امام حسین(ع)، فاصله دارد و نزدیک منطقه‌ای قرار دارد که به کمالیه معروف است.[۱]
حُرّ بْن یَزید ریاحی، از قبیله بنی‌تمیم،[۲] یکی از فرماندهان نظامی کوفه بود[۳] که پیش از واقعه عاشورا، مامور شد که مانع حرکت امام حسین(ع) به سوی کوفه و همچنین مانع بازگشت ایشان شود؛[۴] ولی در جنگ با حسین بن علی مردّد شد[۵] و صبح عاشورا به کاروان امام حسین پیوست.[۶] برخی حر را اولین شهید واقعه کربلا می‌دانند؛[۷] اما به نظر سید بن طاووس، حر نخستین شهید در آن ساعات بود و پیش از او افرادی به شهادت رسیده بودند.[۸]
تاریخچه مرقد
مرقد حر در ۳۷۰ق به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد.[۹] در قرن هشتم قمری، مزار حُرّ شناخته شده بوده و حمدالله مستوفی نیز به قبر وی، بیرون از کربلا اشاره کرده است.[۱۰]
معماری ساختمان
مساحت مرقد حرّ حدود ۵۸۰ مترمربع و مساحت زمین آن، حدود ۷٬۵۰۰ مترمربع است. ضریحی که صندوقی مشبک از جنس نقره است در وسط این عمارت واقع است. گنبدی که بر فراز ضریح قرار دارد، با ۷ متر قطر، دارای ارتفاعی ۱۰ متری از سطح زمین حرم است. نمای خارجی این گنبد کاشی کاری شده است. در اطراف مرقد، صحن وسیعی وجود دارد که از چهار طرف اتاق‌هایی با ایوان‌های کوچک بر آن مشرف هستند. بر فراز هریک از این ایوان‌ها نیز طاق‌هایی نوک تیز قرار دارد. این اتاق‌ها و ایوان‌ها به منظور استراحت زائران به کار می‌روند.[۱۱]
براساس قدیمی‌ترین تصویر موجود از مرقد حُرّ، ساختمان بقعه، دارای گنبد مضرّس کوچک و کم‌ارتفاعی بوده است. اما براساس تصویر قدیمی دیگری، این گنبد، جای خود را به گنبد پیازی - شلجمی کاشی‌کاری شده‌ای، داده است.
بازسازی بنا
به گفته سید نعمت‌الله جزائری، عالم شیعه قرن یازدهم و دوازدهم قمری، زمانی که شاه اسماعیل صفوی به کربلا آمد، پس از زیارت امام حسین(ع)، به زیارت حر رفت و دستور داد تا قبر وی را باز کنند. پس از شکافتن قبر حر، جنازه تازه وی را در قبر دید که بر سر او دستمالی، بسته شده بود.[۱۲] به دستور شاه اسماعیل، مرقد حر در سال ۹۱۴ق بازسازی شد.[۱۳]
در دوره قاجار، مادر آقاخان محلاتی اقدام به تعمیر بقعه نمود و نیز صحنی قلعه مانند برای آن بنا نهاد تا در مقابل خطر راهزنان، سرپناهی برای زائران باشد. کتیبه‌های موجود در مرقد حُرّ در دوره اخیر نشان می‌دهد که این مرقد در سال ۱۳۳۰ق، به اهتمام آقا حسین‌خان شجاع السلطنه همدانی و سید عبدالحسین کلیدار بازسازی شده است.[۱۴] همچنین شجاع السلطان همدانی گنبد مقبره را تعمیر و نمای خارجی آن را کاشی کاری کرد.[۱۵] حال آنکه عکس قدیمی‌تری از بارگاه حرّ، نشان می‌دهد که این زیارتگاه دارای گنبد مضرّس (اُورچین) کوچک و کم‌ارتفاعی بوده است.[۱۶]
در سال ۱۳۸۹ق، تعدادی از تاجران عراقی، رواق‌ها و ایوان جلوی مرقد را بازسازی نمودند و در سال ۱۳۹۰ق، ورودی اصلی مرقد، کاشی‌کاری شد. پس از سقوط حکومت صدام و حزب بعث عراق (۲۰۰۲م)، دیوان وقف شیعی عراق در سال ۱۴۲۷ق، در یک برنامه حساب نشده، بنای قدیمی را به‌طور کامل خراب کرد تا ساختمان جدیدی برای آرامگاه حُرّ بنا کند. این ساختمان، در حال حاضر، در دست بازسازی است.[۱۷]
تردید در محل دفن حرّ
به گفته سید محسن امین، نویسنده کتاب اعیان الشیعه، هنگام دفن شهدای کربلا توسط افراد قبیله بنی‌اسد، گروهی از قبیله حر، مانع دفن جسد او همراه با دیگر شهدای کربلا شدند و جسد حر را در مکانی دورتر از سایر شهدا، به خاک سپردند[۱۸] که در قدیم به آن «نواویس» می‌گفتند.[۱۹]
شیخ مفید و میرزا حسین نوری معتقدند که حرّ با سایر اصحاب دفن شده است و میرزا حسین نوری می‌گوید که روایتی در مورد دفن حرّ در مرقد فعلی وجود ندارد.[۲۰]
اما از دیدگاه شیخ عباس قمی کتب مزاریه و کتاب‌های دیگر به محل دفن حرّ متعرض نشده‌اند. وی با ذکر عبارتی از کتاب الدروس که در آن به زیارت حضرت عباس(ع) و حرّ سفارش شده است، آورده است که قبر حرّ در عصر شهید اول، در مکان فعلی معروف بوده و همین مقدار برای اعتبار این مرقد کافی است.[۲۱] همچنین از دیدگاه سید محسن امین شهرت این مزار و تقید مردم به زیارت آن، غیرمستند نیست.[۲۲]
زیارت‌نامه
بخش‌هایی از زیارت‌نامه حر بن یزید ریاحی به شرح ذیل است: «السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا العَبْدُ الصَّالحُ...السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَنْ نَکَثَ بَیعَة یَزید وَفَدَی برُوحِهِ لِلْحُسَیْنِ الشّهِیدِ... السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَنْ بکاهُ الحُسَینُ عَلَیْهِ السَّلامُ وَقَالَ: مَا أَخْطَأَتْ أُمُّکَ إِذْ سَمَّتْکَ الحُرَّ، فَأَنْتَ حُرٌّ فِی الدُّنْیا وَسَعِیدٌ فِی الآخِرَةِ...السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُرَّ بْنَ یَزیدَ الرِّیَاحِی وَرَحْمَةُ اللَّه وَبَرَکَاتُهُ.»[۲۳]
در زیارت رجبیه، دو بار و در زیارت ناحیه مقدسه نیز یک بار به حر سلام داده شده است: «السلام علی الحرّ بن یزید الریاحی».[۲۴]
نگارخانه
پانویس
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۶.
- ↑ جمهرة انساب العرب، ابن حزم الاندلسی، ص٢٢٧.
- ↑ البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۸۶.
- ↑ البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۸۶.
- ↑ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۲۱.
- ↑ الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۹.
- ↑ مقتل الحسین علیه‌السلام، ج۲، ص۱۳؛ الفتوح، ج۵، ص۱۰۱.
- ↑ الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۶۰.
- ↑ قائدان،عتبات عالیات عراق، ص۱۴۷ـ۱۴۶.
- ↑ نزهة القلوب، ص٣٢.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۷.
- ↑ الانوار النعمانیة، ج٣، ص۲۶۵-۲۶۶.
- ↑ قائدان،عتبات عالیات عراق، ص۱۴۷ـ۱۴۶
- ↑ تراث کربلاء، ص١١5.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ص۱۲۶.
- ↑ خامه‌یار، «درباره عکسی که در فضای مجازی به عنوان قدیمی‌ترین عکس حرم امام حسین (ع) معرفی شده»، سایت گنجینه.
- ↑ مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص٩٨.
- ↑ اعیان الشیعة، ج١، ص6١٣.
- ↑ ابن کلبی، جَمْهَرة النسب، ج۱، ص۲۱۶.
- ↑ نوری، لؤلؤ و مرجان، ص۱۵۴؛ مفید، ج۲، ص۱۱۴.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، ص۱۳۷ـ۱۳۶؛ نوری، لؤلؤ و مرجان، ص۱۵۴؛ قمی، منتهی الامال، ج۱، ص۷۴۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۴۰ـ۴۳۹.
- ↑ مرکز تحقیقات حج، ادعیه و زیارات عتبات عالیات، ص۲۷۲-۲۷۴.
- ↑ شهیدان جاوید، ص334.
منابع
- اعیان الشیعه، امین، محسن، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۹۸م.
- ادعیه و زیارات عتبات عالیات، مرکز تحقیقات حج، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۳ش.
- الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشیخ المفید)، تحقیق: مؤسسة آل البیت (علیهم‌السّلام) لاحیاء التراث، ط ۲، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق - ۱۹۹۳م.
- الانوار النعمانیة، السید نعمةالله الجزائری، تبریز، مطبعة شرکت چاپ، (بی‌تا).
- البدایة و النّهایة، اسماعیل ابن کثیر، تحقیق: علی شیری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- تاریخ الطبری، محمد بن جریر الطبری، ط ۱، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق - ۱۹۸۸م.
- تاریخ گزیده، حمد الله مستوفی، تهران، امیر کبیر، چاپ ۳، ۱۳۶۴ش.
- تراث کربلاء، سلمان‌هادی الطعمة، ط ۲، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۳ق - ۱۹۸۳م.
- جمهرة النسب، ابن‌کلبی، هشام بن محمد، محقق: حسن ناجی، ناشر: عالم الکتب.
- جمهرة انساب العرب، علی بن احمد بن سعید (ابن حزم الاندلسی)، تحقیق: عبدالسلام محمد‌هارون، ط ۵، القاهرة، دار المعارف.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- «درباره عکسی که در فضای مجازی به عنوان قدیمی‌ترین عکس حرم امام حسین (ع) معرفی شده»، احمد خامه‌یار، سایت گنجینه.
- شهیدان جاوید، پژوهشی تاریخی پیرامون شهدای نهضت امام حسین (علیه‌السّلام)، مرضیه محمدزاده، تهران، بصیرت، ۱۳۹۱ش.
- عتبات عالیات عراق، اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- لؤلؤ و مرجان، نوری، حسین، آفاق، تهران، ۱۳۸۷ش.
- مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، عبدالامیر قریشی، ترجمه: احسان مقدس، چاپ ۱، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
- معماری کربلا در گذر تاریخ، انصاری، محمدعلی، انتشارات مسجد جمکران، قم، ۱۳۸۹ش.
- مقتل الحسین، موفّق بن احمد (الخوارزمی)، تحقیق: الشیخ محمد السماوی، ط ۱، قم، انوار الهدی، ۱۴۱۸ق.
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، چاپ ۱۴، قم، هجرت، ۱۳۸۰ش.
- نزهة القلوب، حمدالله بن ابی‌بکر مستوفی قزوینی، به کوشش: سید محمد دبیرسیاقی، چاپ ۲، قزوین، طه، ۱۳۷۸ش.
- هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، قمی، عباس، موسسه جهانی سبطین، قم، ۱۳۸۳ش.