مزار اسماعیل بن موسی(ع) (بغداد)

مزار امامزاده اسماعیل بن موسی(ع)
اطلاعات اوليه
کاربری	زیارتگاه
مکان	بغداد

مزار امامزاده اسماعیل بن موسی(ع)

این زیارتگاه، نزدیک مدرسه مستنصریه‏^[۱] در مجاورت مسجد جامع خفافین‏،^[۲] واقع شده است.

معرفی اسماعیل بن موسی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابه روایتی، اسماعیل فرزند امام موسی کاظم(ع) در این مکان، به خاک سپرده‏ شده است.^[۳] اما این ادعا، منشا صحیحی ندارد؛ اسماعیل بن موسی(ع) از فقهای محدث شیعه‏،^[۴] از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع)،^[۵] و متولی اوقاف اموال پدرش، از سوی امام جواد(ع) بود.^[۶] او مدتی از طرف ابوالسریا (سری بن منصور شیبانی) فرماندار فارس و سپس استاندار مصر بود^[۷] و تا آخر عمر، در آنجا می‏زیست. وی دارای فرزندان عالم و دانشمندی شد و سرانجام در مصر، وفات یافت و در همان‏جا، به خاک سپرده شد.^[۸]

بیشتر علمای رجال، از او به شایستگی نام برده‏اند. مرحوم کلینی می‏نویسد:

هنگامی که عالم جلیل‏ القدر، صفوان بن یحیی در سال 210 ه. ق، در مدینه از دنیا رحلت کرد، حضرت امام محمد تقی(ع)، کفن و حنوط برای او فرستاد و به عموی خود، اسماعیل بن موسی(ع)، امر کرد که بر او نماز بگزارد.

اقوال مختلف در مورد محل دفن اسماعیل بن موسی(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با وجود آنکه وفات او در مصر، از سوی مورخان و علمای رجال و انساب، تصریح شده است، اما برخی معتقدند مزار او در تویسرکان‏،^[۹] همدان‏^[۱۰] یا فیروزکوه‏^[۱۱] می‏باشد. اما این ادعاها، درست نیست و بدون شک یکی از سادات جلیل‏ القدر هم‏نام وی، در آن زیارتگاه‏ها مدفون می‏باشند. افزون‏ بر آن زیارتگاه‏های دیگری به اسماعیل بن موسی(ع)، در شهریار، قم، ساوه و کاشان نسبت داده می‏شود.

شاید خفته در زیارتگاه منسوب به وی در بغداد، اسماعیل، فرزند یحیی بن احمد ابن‏ ابراهیم بن محمد بن امام موسی کاظم(ع) یا ابوجعفر محمد الاعرج بن موسی ابن ابراهیم المرتضی بن امام کاظم(ع) یا ابوعبدالله حسین بن احمد بن موسی بن ابراهیم المرتضیباشد که در بغداد، سکونت داشته‏ اند.^[۱۲]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ مدرسه مستنصریه، دانشگاهی است برای تدریس علوم دینی مذاهب چهارگانه اهل‏سنت که به دستور مستنصر بالله عباسی در سال 631 ه. ق، ساخته شد و ساختمان آن تاکنون باقی است. این مدرسه، نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان بزرگ، شبستان‏ها و اتاق‏های تدریس فراوان، برخوردار است. امروزه این مدرسه، در سمت شرق شهر بغداد (رصافه) و در بازار خفافین، نزدیک «پل الشهداء» قرار دارد.
↑ جامع خفافین، مسجدی است باقی مانده از دوره عباسیان که در سال 599 ه. ق، به دستور زمرد خاتون، ساخته شد. بازار خفافین و نیز مدرسه نظامیه که اینک تخریب شده است و به امر نظام الملک طوسی ساخته شده بود، در مجاورت مسجد قرار داشت.
↑ دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص151.
↑ تحفة الازهار، ج3، ص394؛ الاصیلی، ص188.
↑ معجم رجال الحدیث، ج3، ص182؛ رجال ابن داوود، ص36، تنقیح المقال، ج1، ص149.
↑ الامام الجواد (علیه‌السّلام)، ص136؛ حیاة الامام موسی بن جعفر (علیهما‌السّلام)، ج2، ص419؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج1، ص672 و 673.
↑ الفخری، ص15؛ تحفة العالم، ج2، ص34؛ بدایع الانساب، ص11.
↑ رجال النجاشی، ص19؛ آرامگاه‏های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌و‌آله‌وسلّم)، ص305.
↑ تحفة العالم، ج2، ص23.
↑ بدایع الانساب، ص11.
↑ تحفة العالم، ج2، ص34.
↑ منتقلة الطالبیة، ص58؛ المعقبون من آل ابی‏طالب، ج2، ص344.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از زیارتگاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مزار اسماعیل بن موسی‌(ع)»، ج 1، ص 368. است.

دليل العتبات و المراقد فى العراق.

تحفة الازهار و زلال الانهار في نسب ابناء الائمة الاطهار، ضامن بن شدقم الحسيني المدني، چاپ ا، تهران، ميراث مكتوب، ١٣٧٨ه .ش.

الاصيلي في انساب الطالبيين، صفي‌الدين محمد بن تاج‌الدين علي (ابن طقطقي)، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴١٨ه .ق.

معجم رجال الحديث وتفصيل طبقات الرواة، السيد ابوالقاسم الموسوي الخوئي، (لا م)، (لا ن)، ط ۵، ١۴١٣ه .ق - ١٩٩٢م.

رجال ابن داوود.

تنقيح المقال في علم الرجال، عبدالله المامقاني، تحقيق و استدراك: محيي‌الدين المامقاني، ط ١، قم، مؤسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، ١۴٢۶ه .ق.

الامام الجواد(ع).

حياة الامام موسى بن جعفر(عليهما السلام).

مستدركات علم رجال الحديث ، علي النمازي الشاهرودي، ط ١، قم، مؤسسة النشر الاسلامي، ١۴٢۵ه .ق.

الفخري في أنساب الطالبييّن، عزيزالدين ابوطالب اسماعيل بن الحسين المروزي الازورقاني، قم، مكتبة آيةالله العظمي مرعشي نجفي، ١۴٠٩ه .ق.

تحفة العالم في شرح خطبه المعالم، السيد جعفر بحرالعلوم، تحقيق: احمد علي مجيد الحلي، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ١۴٣٣ه .ق.

بدايع الانساب فى مدافن الاطياب، مهدى بن مصطفى حسينى تفرشى (بدايع نگار)، تهران، ١٣١٩ه .ش.

رجال النجاشي ، احمد بن علي، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ط ۶، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ١۴١٨ه .ق.

آرامگاه‌هاى خاندان پاك پيامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعين، سيد عبدالرّزاق كمونه، ترجمه: عبدالعلى صاحبى، چاپ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧۵ه .ش.

منتقلة الطالبية، ابواسماعيل ابراهيم بن ناصر (ابن طباطبا)، النجف، المطبعة الحيدرية، ١٣٨٨ه .ق - ١٩۶٨م.

المعقّبون من آل ابي‌طالب ، السيد مهدي الرجائي الموسوي، ط ١، قم، مؤسسة عاشوراء، ١۴٢٧ه .ق - ١٣٨۵ش.

[1] مدرسه مستنصریه، دانشگاهی است برای تدریس علوم دینی مذاهب چهارگانه اهل‏سنت که به دستور مستنصر بالله عباسی در سال 631 ه. ق، ساخته شد و ساختمان آن تاکنون باقی است. این مدرسه، نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان بزرگ، شبستان‏ها و اتاق‏های تدریس فراوان، برخوردار است. امروزه این مدرسه، در سمت شرق شهر بغداد (رصافه) و در بازار خفافین، نزدیک «پل الشهداء» قرار دارد.

[2] جامع خفافین، مسجدی است باقی مانده از دوره عباسیان که در سال 599 ه. ق، به دستور زمرد خاتون، ساخته شد. بازار خفافین و نیز مدرسه نظامیه که اینک تخریب شده است و به امر نظام الملک طوسی ساخته شده بود، در مجاورت مسجد قرار داشت.

[3] دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص151.

[4] تحفة الازهار، ج3، ص394؛ الاصیلی، ص188.

[5] معجم رجال الحدیث، ج3، ص182؛ رجال ابن داوود، ص36، تنقیح المقال، ج1، ص149.

[6] الامام الجواد (علیه‌السّلام)، ص136؛ حیاة الامام موسی بن جعفر (علیهما‌السّلام)، ج2، ص419؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج1، ص672 و 673.

[7] الفخری، ص15؛ تحفة العالم، ج2، ص34؛ بدایع الانساب، ص11.

[8] رجال النجاشی، ص19؛ آرامگاه‏های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌و‌آله‌وسلّم)، ص305.

[9] تحفة العالم، ج2، ص23.

[10] بدایع الانساب، ص11.

[11] تحفة العالم، ج2، ص34.

[12] منتقلة الطالبیة، ص58؛ المعقبون من آل ابی‏طالب، ج2، ص344.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]