مقام نخل مریم (کربلا): تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| تصویر = نخل مریم (کربلا).jpg | | تصویر = نخل مریم (کربلا).jpg | ||
| خط ۱۲: | خط ۹: | ||
| وضعیت = از میان رفته | | وضعیت = از میان رفته | ||
}} | }} | ||
'''مقام نخل مریم''' یا '''جِزْعِ النَّخلة'''، جایگاهی بود در [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، دیوار جنوبی بالاسر، رو به روی [[ضریح قبر امام حسین(ع)|ضریح]] که توسط سلطان اویس جلائری، در سال ۷۶۷ق. ساخته و توسط طاهر قیسی، در سال ۱۳۶۶ق. تخریب شد. | |||
این مقام اشاره به درختی داشت که حضرت مریم هنگام به دنیا آوردن [[حضرت عیسی(ع)]] به آن پناه جست. روایات درباره مکان تولد حضرت عیسی(ع) گوناگون است. بر پایه روایتی از [[امام سجاد(ع)]]، مکان تولد او در [[کربلا]]، در محل قبر امام حسین(ع) بوده است. امروزه (۱۳۹۸ش.) اثری از این مقام نیست. | |||
==نام== | ==نام== | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۱: | ||
==مکان ولادت حضرت عیسی== | ==مکان ولادت حضرت عیسی== | ||
بر پایه [[قرآن]]، [[حضرت مریم]](س)، پس از این که به مکانی دور رفت، درد زایمان او را به سمت تنه درخت خرمایی کشاند. مریم(س) آرزو کرد کاش پیش از این می‌مرد و از فراموش‌شدگان می‌بود. [[حضرت عیسی(ع)]] به دنیا آمده، به امر خدا از زیر پای مریم(س) نهر آبی جاری شد و درخت خرما به بار نشست.<ref>سوره مریم، ۲۲-۲۵.</ref> در قرآن، به مکان دقیق ولادت حضرت عیسی(ع) اشاره نشده و تنها گفته شده مریم به مکانی دور، کناره گرفت.<ref>سوره مریم، ۲۲.</ref> روایات، در این‌باره گوناگون است؛ برخی از مکان‌های گفته شده در روایات عبارتند از: بیت لحم،<ref>بحارالانوار، ج۱۴، ص۲۰۸.</ref> کربلا در محل [[آستان مقدس امام حسین(ع)|قبر امام حسین(ع)]]<ref>تهذیب الاحکام، ج۶، ص۷۳.</ref> و صخره‌ای سفید در زمین براثا که محل [[مسجد براثا (جدید)|مسجد براثا]]<nowiki/>ی کنونی است.<ref>بحارالانوار، ج۱۴، ص۲۱۰.</ref> بر پایه روایتی، [[امام سجاد(ع)]] پس از خواندن آیه «پس مریم به عیسی باردار شد و با او به مکان دوری پناه جست»،{{یادداشت| فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا}}<ref>سوره مریم، ۲۲.</ref> مکان دور را کربلا دانسته است. بنا بر این روایت، حضرت مریم(س) از [[دمشق]] بیرون رفت تا این که به کربلا رسید. او عیسی را در محل [[آستان مقدس امام حسین(ع)|قبر امام حسین(ع)]] به دنیا آورد و همان شب بازگشت.<ref name=":1">تهذيب الأحكام، ج6، ص73.</ref> | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۰۳
.jpg) سنگ مرمر گردی که وسط و بالای مقام نخل مریم نصب شده بود. | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | سلطان اويس جلائرى |
| تأسیس | ۷۶۷ق |
| کاربری | زیارت |
| مکان | حرم امام حسین(ع)، دیوار جانب بالاسر، روبه‌روی ضریح |
| نام‌های دیگر | نخلة مریم، جذغ النخلة |
| مشخصات | |
| وضعیت | از میان رفته |
مقام نخل مریم یا جِزْعِ النَّخلة، جایگاهی بود در حرم امام حسین(ع)، دیوار جنوبی بالاسر، رو به روی ضریح که توسط سلطان اویس جلائری، در سال ۷۶۷ق. ساخته و توسط طاهر قیسی، در سال ۱۳۶۶ق. تخریب شد.
این مقام اشاره به درختی داشت که حضرت مریم هنگام به دنیا آوردن حضرت عیسی(ع) به آن پناه جست. روایات درباره مکان تولد حضرت عیسی(ع) گوناگون است. بر پایه روایتی از امام سجاد(ع)، مکان تولد او در کربلا، در محل قبر امام حسین(ع) بوده است. امروزه (۱۳۹۸ش.) اثری از این مقام نیست.
نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مقام نخل مریم، با نام‌های نخلة مریم و جذع النخلة نیز خوانده شده است. [۱] نخل مریم، به درخت خرمایی اشاره دارد که حضرت مریم هنگام به دنیا آوردن حضرت عیسی(ع) به آن پناه برد. بر پایه روایتی از امام سجاد(ع)، مکان به دنیا آمدن حضرت عیسی(ع)، کربلا، در محل قبر امام حسین(ع) بود.[۲] نام جذع النخلة نیز، به واژگان «جذع النخلة» به معنای تنه درخت خرما، در آیه ۲۳ سوره مریم اشاره دارد.
موقعیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مقام نخل مریم، در حرم امام حسین(ع)، ديوار جنوبى بالاسر، رو به روی ضریح، به فاصله تقريبى دو متر از آن، در محل خواندن دو رکعت نماز زیارت قرار داشت.[۳] عضد الدوله نیز، در سفرنامه خود، در سال ۱۲۸۴ق. نخل مریم را در «پيش روى مبارک و بالا سر مطهر» دانسته است.[۴]
بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقام، محرابی با سنگ‌های مرمر و دارای دو ستون به درازای نزدیک به نیم‌متر بود؛ وسط و بالای این دو ستون، سنگ مرمر گردی، به رنگ سیاه مایل به قرمز نصب بود و روی آن آیه‌ای از قرآن نوشته شده بود که به حضرت مریم(س) پس از به دنیا آوردن عیسی(ع) می‌گفت: «هُزّى اِلَيكِ بِجِزعِ النَّخلِ تُساقِط عَلَيكِ رَطباً جَنياً»[یادداشت ۱] بر پایه گزارشی، این سنگ سیاه، در حفاری‌های حرم پیدا شده بود، البته مردم بر این باور بودند که این سنگ، با امداد غیبی، بدون دخالت بشر، به این مکان آمده است.[۵]
این مقام، با سنگ‌های مرمر خالص زینت داده شده بود، به گونه‌ای که بیننده درآغاز می‌پنداشت جنس آن‌ها آینه است. در وسط این محراب، سنگ سیاهی به شکل دایره با قطر نزدیک به ۴۰ سانتی‌متر قرار داشت.[۶] بر پایه گزارشی در سال ۱۲۸۴ق. این سنگ سیاه، میان دو ستون باريك تراشيده به ارتفاع يك ذراع، نصب شده بود.[۷] ناصرالدین شاه قاجار، در سال ۱۲۸۷ق. (۱۲۴۹ش)، از این دو ستون کوتاه یاد کرده و سنگ گرد را به رنگ سیاه مایل به قرمز گزارش کرده است. وی از زبان مردم گفته این سنگ ۱۵سال پیش خودش از خراسان با زائران می‌غلتیده و تا این جا آمده است.[۸] بنا بر گزارشی در سال ۱۲۸۴ق. مردم بر این باور بودند که این سنگ بدون امداد بشر به آن آستان آمده است.[۹] برخی گزارش کرده‌اند روی سنگ مرمر سیاه، نوشته شده بود: «هُزّى اِلَيكِ بِجِزعِ النَّخلِ تُساقِط عَلَيكِ رَطباً جَنياً»[۱۰] سید سلمان هادی آل طعمه (ت.۱۳۵۴ق) [۱۱] گفته این سنگ را دیده است.[۱۲]
ساخت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محراب نخل مريم، به دستور سلطان اويس جلائرى (م.۷۷۴ق)، در ضمن دیگر بازسازی‌های او، در سال ۷۶۷ق.[۱۳] ساخته شد. تاریخ ساخت آن، در همان محل نوشته شده و حتی پس از یورش وهابیان به کربلا، در سال ۱۲۱۶ق. باقی بود. هنگامی که عثمانیان حکومت را به دست گرفتد، آن تاریخ را برداشتند.[۱۴] به گزارش برخی، در سال ۱۲۱۶ق. تاریخ بازسازی حرم که سلطان اویس جلائری انجام داده بود، از روی دیوار برداشته شد و به جای آن سنگ مرمر معروف به نخل مریم نصب شد.[۱۳]
تخریب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در سال ١٣۶۶ق (١٩۴۶م)، طاهر قیسی، برای نابودی مکان تاریخی نخل مریم بسیار پافشاری کرده،[۱۵] آن را از بین برد. او اهل سنت بوده و بر این باور بود که مردم نباید به این سنگ تبرک بجویند. پیش از تخریب، مردم به این سنگ تبرک کرده، سپس به زیارت قبر حبیب بن مظاهر می‌رفتند. [۱۶]
مکان ولادت حضرت عیسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بر پایه قرآن، حضرت مریم(س)، پس از این که به مکانی دور رفت، درد زایمان او را به سمت تنه درخت خرمایی کشاند. مریم(س) آرزو کرد کاش پیش از این می‌مرد و از فراموش‌شدگان می‌بود. حضرت عیسی(ع) به دنیا آمده، به امر خدا از زیر پای مریم(س) نهر آبی جاری شد و درخت خرما به بار نشست.[۱۷] در قرآن، به مکان دقیق ولادت حضرت عیسی(ع) اشاره نشده و تنها گفته شده مریم به مکانی دور، کناره گرفت.[۱۸] روایات، در این‌باره گوناگون است؛ برخی از مکان‌های گفته شده در روایات عبارتند از: بیت لحم،[۱۹] کربلا در محل قبر امام حسین(ع)[۲۰] و صخره‌ای سفید در زمین براثا که محل مسجد براثای کنونی است.[۲۱] بر پایه روایتی، امام سجاد(ع) پس از خواندن آیه «پس مریم به عیسی باردار شد و با او به مکان دوری پناه جست»،[یادداشت ۲][۲۲] مکان دور را کربلا دانسته است. بنا بر این روایت، حضرت مریم(س) از دمشق بیرون رفت تا این که به کربلا رسید. او عیسی را در محل قبر امام حسین(ع) به دنیا آورد و همان شب بازگشت.[۲]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ گفت و گو با نويسنده سخت‌كوش استاد سيد سلمان هادى آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴، ص۵۰.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ تهذيب الأحكام، ج6، ص73.
- ↑ گفت و گو با نويسنده سخت‌كوش استاد سيد سلمان هادى آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴، ص۵۰؛ حاشیه و متن حائر حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۳ و ۴، ص 232.
- ↑ سفرنامه عضد الملك به عتبات، ص161.
- ↑ تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص۸۳؛ حاشیه و متن حائر حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۳ و ۴، ص 232؛ تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص۸۳؛ سفرنامه عضد الملك به عتبات، ص161؛ تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص۸۳؛ شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ص۱۱۹ و ۱۲۰.
- ↑ تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص۸۳.
- ↑ سفرنامه عضد الملك به عتبات، ص161.
- ↑ شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، ص۱۱۹ و ۱۲۰.
- ↑ سفرنامه عضد الملك به عتبات، ص161.
- ↑ حاشیه و متن حائر حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۳ و ۴، ص 232.
- ↑ گفت و گو با نويسنده سخت‌كوش استاد سيد سلمان هادى آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴، ص۵۰.
- ↑ گفت و گو با نويسنده سخت‌كوش استاد سيد سلمان هادى آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴، ص۵۴.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ دائرة‌المعارف الحسینیة، تاریخ المراقد، ج۲، ص۴۳.
- ↑ تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، ص۸۳.
- ↑ حاشیه و متن حائر حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، سوم و چهارم، تابستان و پاییز 1389، ص 232؛ ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی، ص۲۵۱.
- ↑ گفت و گو با نويسنده سخت‌كوش استاد سيد سلمان هادى آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴، ص۵۰.
- ↑ سوره مریم، ۲۲-۲۵.
- ↑ سوره مریم، ۲۲.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۴، ص۲۰۸.
- ↑ تهذیب الاحکام، ج۶، ص۷۳.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۴، ص۲۱۰.
- ↑ سوره مریم، ۲۲.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- بحار الأنوار، محدباقر مجلسى، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403ق.
- تاریخ مرقد الحسین و العباس(ع)، سلمان هادی آل طعمه، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۱۶ق. سفرنامه عضد الملك به عتبات، علیرضا عضدالملك، موسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي، تهران، 1370ش.
- تهذيب الأحكام، محمد بن الحسن طوسی، تحقيق خرسان، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق.
- دائرة المعارف الحسینیة، تاریخ المراقد، الحسین و اهل بیته و انصاره، محمدصادق محمد کرباسی، المرکز الحسینی للدراسات، لندن، ۱۴۱۴ق.
- سفرنامه عضد الملك به عتبات، علیرضا عضدالملك، موسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي، تهران، 1370ش.
- شهریار جاده‌ها، سفرنامه ناصرالدین شاه به عتبات، به کوشش محمدرضا عباسی، پرویز بدیعی، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، ۱۳۷۲ش.