مزار ابراهیم بن مالک اشتر (دجیل)

مرقد ابراهیم بن مالک بعد از بازسازی

اطلاعات اوليه
کاربری	زیارتگاه
مکان	عراق، استان صلاح‌الدین، جنوب شهر دجیل، نزدیک جاده قدیم بغداد - سامرا
مشخصات
وضعیت	فعال
معماری
بازسازی	١٠٨٩ه.ق، 2010م

مرقد ابراهیم بن مالک اشتر، در جنوب شهر دجیل، نزدیک جاده قدیم بغداد - سامرا واقع است و از زیارتگاه‌های مشهور شیعیان در استان صلاح‌الدین، به شمار می‌آید.

ابراهیم بن مالک در سال 72 ه.ق در جنگ با مروانیان به شهادت رسید و در همان محل، بارگاهی برای وی ساخته شد.

این مقبره در سال 2007 میلادی بر اثر انفجار به دست گروه‌های تروریستی تخریب شد که در سال 2010 میلادی آن را بطور کامل بازسازی کردند. ضریح جدید این مقبره توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده است.

معرفی اجمالی ابراهیم بن مالک

ابراهیم، فرزند مالک اشتر نخعی، از سرداران و دلاوران مشهور شیعه است که در انتقام از قاتلان امام حسین(ع)، نقش تاثیرگذاری ایفا نمود.

پدر وی، مالک اشتر، از خواص یاران امیرمؤمنان(ع) و سردار بزرگ جنگ‌های آن حضرت بود. ابراهیم، همراه پدرش، کنار حضرت علی(ع) در جنگ صفین شرکت کرد. به نوشته نصر بن مزاحم، در جنگ صفین، ابراهیم بن مالک به دعوت پدرش، برای مبارزه با جوانی از قبیله حمیر، پرچم جنگ را تحویل گرفت و با این اشعار، به رجزخوانی پرداخت: "یا ایها السائل عنّی لا تُرَع"؛ سپس با جوان حمیری، تن به تن مبارزه کرد، تا اینکه او را از پای درآورد.

نمای داخلی مرقد ابراهیم بن مالک قبل از تخریب

او پس از شهادت امام(ع)، در کوفه اقامت گزید؛ تا اینکه مختار ثقفی در زمان قیام خود، از ابراهیم دعوت کرد تا به وی بپیوندد. ابراهیم، نخست در پیوستن به مختار تردید کرد. اما پس از دیدن نامه محمد حنفیه، با مختار بیعت کرد و به جنبش او پیوست.

ابراهیم بن مالک اشتر در عاشورای سال 6٧ه. ق، در منطقه‌ای نزدیک موصل، در جنگ با لشکر امویان، موفق به کشتن عبیدالله بن زیاد و حُصین بن نُمیر گردید و سر ابن‌زیاد را جدا کرد و برای مختار فرستاد.

مقبره ابراهیم بن مالک بعد از تخریب

پس از کشته شدن مختار، به دست مصعب بن زبیر، ابراهیم از مصعب، امان خواست. سپس به فرمان مصعب، به کوفه آمد و با وی بیعت کرد. در این میان، عبدالملک بن مروان، دو بار به ابراهیم نامه فرستاد و از او خواست که مصعب را رها کند و به او بپیوندد. اما ابراهیم، نامه را سر به مهر، به مصعب داد و راضی به خیانت نگردید.

سرانجام در جنگی که در سال ٧٢ه. ق، میان لشکر شامیان و نیروهای مصعب درگرفت، ابراهیم کشته شد و سرش را نزد عبدالملک بردند و پیکرش را در آتش سوزاندند.

موقعیت مزار

مزار وی، در جنوب شهر دجیل، نزدیک جاده قدیم بغداد - سامرا واقع است و از زیارتگاه‌های مشهور شیعیان در استان صلاح‌الدین، به شمار می‌آید. ناحیه‌ای که مزار ابراهیم در آنجا واقع است، در گذشته به نام دیر الجاثلیق شناخته می‌شده است. اين قبر تا سامرا 8 فرسخ و تا دجله 4 فرسخ فاصله دارد و محل شهادت اوست.

توصیف بنا

ساختمان زیارتگاه در زمین نسبتاً مرتفعی قرار دارد و درگذشته، دارای بنایی از آجر و گچ، با نمایی مربع شکل و گنبدی دایره‌ای بوده است. در ورودی بنا، کتیبه‌ای حاوی تاریخ ١٠٨٩ه.ق، وجود داشته که احتمالاً تاریخ بازسازی بنا، بوده است.

مرقد ابراهیم بن مالک بعد از بازسازی

مرقد ابراهیم بن مالک اشتر در سال ٢٠٠٧م، هدف انفجار تروریستی جریان سلفی‌های تندرو قرار گرفت که به ویرانی بدنه اصلی بنا منجر گردید. اما پس از این انفجار، شیعیان به بازسازی بنای آن اقدام کردند و در حال حاضر، کار بازسازی ساختمان زیارتگاه، به پایان رسیده و همچنان زیارتگاه شیعیان است. ضریح جدید این مقبره توسط هنرمندان ایرانی ساخته شده است.

جستارهای وابسته

• بقاع ابراهیم بن مالک اشتر در ایران

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد ابراهیم بن مالک اشتر»، ج1، ص526. است.

• وقعة صفین، نصر بن مزاحم المنقری، تحقیق: عبدالسلام محمد‌هارون، بیروت، دار الجیل، ١4١٠ه. ق - ١٩٩٠م.
• دایرةالمعارف تشیع، زیر نظر: احمد صدر حاج سید جوادی، بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی. تهران، نشر شهید محبی.
• تاریخ مدینة سامرا، یونس الشیخ ابراهیم السامرائی، بغداد، مطبعة الامة، ١٣٩٣ه. ق - ١٩٧٣م.
• مراقد المعارف، محمد حرزالدین، تحقیق: محمدحسین حرزالدین، قم، سعید بن جبیر، ٢٠٠٧م.