چشمه امام علی (کربلا)
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | ۲۰ کیلومتری جنوب غربی کربلا، عین‌التمر |
| وقایع مرتبط | معجزه ظاهر کردن چشمه آب توسط امام علی(ع) |
| مشخصات | |
| امکانات | چشمه آب، اتاق و گنبد |
| معماری | |
| وبگاه | صفحه رسمی تولیت قطاره امام علی(ع). |
قطاره یا چشمه امام علی(ع) نام زیارتگاهی در شمال جاده کربلا به سمت عین‌التمر است.
بر اساس داستانی امام علی(ع) با اصحابش هنگام رفت یا برگشت از جنگ صفین به بیابان بی آب و علفی می‌رسند. ایشان با اعجاز خود این چشمه را ظاهر می‌کنند و باعث اسلام‌آوردن راهب مسیحی می‌گردند.
البته در باره محل وقوع این داستان اختلاف نظر زیادی وجود دارد. نصر بن حازم احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این داستان مکان آن را ظهر کوفه دانسته است. چشمه‌ای که امروزه به قطاره امام علی معروف است در جاده کربلا به سمت عین‌التمر و در نزدیکی دریاچه رزازه بوده و بر آن بنایی با گنبد سبز ساخته شده است.
معرفی اجمالی چشمه
حدود بیست کیلومتری جنوب غربی کربلا و در شمال جاده این شهر به سمت «عین‌التمر»، زیارتگاهی وجود دارد که به «قَطّارة» امام علی(ع) شناخته می‌شود. این زیارتگاه، نزدیک دریاچه رَزّازه واقع است. با مساحت 1810 کیلومتر مربع، دومین دریاچه وسیع عراق، به شمار می‌آید؛ به‌طوری‌که بخشی از زمین‌های دو استان کربلا و انبار را دربرگرفته است.
زیارتگاه قطّاره، روی چشمه آبی ساخته شده است که براساس باورهای مردم منطقه، این چشمه را امیرمؤمنان علی(ع) به طریق معجزه، در مسیر خود به جنگ صفین (یا مسیر بازگشت ایشان از صفین)، نزدیک دیر یک راهب مسیحی، آشکار کرده است. جزئیات این معجزه و چگونگی آشکار شدن چشمه، با اختلافاتی در منابع مختلف شیعه، نقل شده است.
داستان ایجاد چشمه
داستان آن به اختصار چنین است که امام(ع) در مسیر صفین، به همراه لشکر خود وارد صحرایی بی‌آب و علف شد. ایشان نزدیک ستون یا میل بلندی توقف کرد که بالای آن، راهبی زندگی می‌کرد. نزدیک این ستون یا میل، صخره‌ای وجود داشت که اصحاب حضرت(ع) نتوانستند با یکدیگر آن را بلند کنند. ولی امام(ع) آن را از جا کند و زیر آن، چشمه آب بسیار زلالی پدیدار شد.
پس از آنکه اصحاب ایشان، از آب چشمه سیراب شدند، حضرت(ع) صخره را به‌جای اول برگرداند و چشمه را پوشانید و سپس از آنجا حرکت کردند. اما هنوز دور نشده بودند که امام(ع) از اصحاب خود خواست تا برگردند و چشمه را بیابند. برخی از اصحاب حضرت(ع) بازگشتند. اما نتوانستند محل چشمه را بیابند. پس نزد راهب رفتند و او به آنها خبر داد که به‌جز پیامبران یا اوصیای پیامبران، هیچ‌کس نتوانسته است این چشمه را آشکار کند.[۱] در برخی از این منابع، افزوده شده است که آن راهب، اسلام آورد و به امیرمؤمنان(ع) پیوست و سرانجام در جنگ صفین، به شهادت رسید.[۲]
محل وقوع داستان
البته درباره محل وقوع آن، در روایات، اختلاف وجود دارد؛ چنان‌که بیشتر این روایات، محل وقوع حادثه را در نقطه‌ای واقع در ساحل غربی رود فرات، ذکر کرده‌اند. در روایت نصر بن مزاحم که احتمالًا قدیمی‌ترین راوی این حادثه است، محل وقوع آن ظَهر کوفه بیان شده است.[۳]
ابن‌شهرآشوب و قطب راوندی مکان وقوع آن را «صندودا» ذکر کرده‌اند.[۴] در روایت حسین بن حمدان خصیبی و شیخ مفید و نیز در اشعاری از سید‌حمیری، محل وقوع آن، پس از گذشتن امام(ع) از کربلا بیان شده است.[۵] ابن‌اعثم نیز محل آن را صحرایی که امیرمؤمنان(ع) میان «انبار» تا «هیت»، از آن عبور کرده، دانسته است.[۶]
موقعیت کنونی چشمه
به هر حال، چشمه‌ای که امروزه به نام قطاره امام علی(ع) شناخته می‌شود، در نقطه‌ای نزدیک دریاچه رزّازه، واقع است و اطراف آن را دیواره‌های صخره‌ای نسبتاً مرتفعی فراگرفته است. به تازگی، روی چشمه، اتاقی ساخته‌اند که دارای یک گنبد کوچک سبزرنگ است. چشمه آب، در گوشه‌ای از بنا قرار دارد و یک ضریح، به‌صورت پنجره چوبی مشبک یک ضلعی، روی آن نصب شده است.
گفتنی است که در کتب شیعه، داستان دیگری نیز مبنی بر توقف و نماز خواندن لشکر امیرمؤمنان(ع) در نزدیکی دیر راهبی در منطقه «براثا»، در مسیر بازگشت آن حضرت از جنگ نهروان، نقل شده است[۷] که با این داستان، شباهت دارد و امروزه در مسجد براثا نیز چشمه آبی وجود دارد که گفته می‌شود امام علی(ع) آن را به طریق معجزه، آشکار کرده است.
پیوند به بیرون
- پیشینه بنای قطاره امام علی(ع) (فیلم، به زبان عربی).
پانویس
- ↑ وقعة صفین، ص145؛ الهدایة الکبری، ص148 و 149؛ الارشاد، ج1، ص334 و 336؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص864 و 865.
- ↑ الهدایة الکبری، ص149؛ الارشاد، ج1، ص337؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.
- ↑ وقعة صفین، ص145.
- ↑ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326؛ الخرائج والجرائح، ج2، ص325.
- ↑ الهدایة الکبری، ص148؛ الارشاد، ج1، ص334؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج2، ص326.
- ↑ الفتوح، ج2، ص555.
- ↑ ر. ک: من لا یحضره الفقیه، ج1، ص151؛ تهذیب الاحکام، ج3، ص264.
منابع
- وقعة صفين، نصر بن مزاحم المنقري، تحقيق: عبدالسلام محمد هارون، بيروت، دار الجيل، ١۴١٠ه. ق - ١٩٩٠م.
- الهداية الكبري، حسين بن حمدان الخصيبي، ط ١، بيروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٢٣ه. ق - ٢٠٠٢م.
- الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت(عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
- مناقب آل ابي‌طالب، محمد بن علي السروي المازندراني (ابن شهرآشوب)، تحقيق: يوسف البقاعي، ط ٢، بيروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
- الخرائج والجرائح، سعيد بن عبدالله (القطب الراوندي)، قم، مؤسسة الامام المهدي(ع)، ١۴٠٩ه. ق.
- الفتوح، احمد بن اعثم الكوفي (ابن اعثم)، تحقيق: علي شيري، بيروت، دار الاضواء، ط ١، ١۴١١ه. ق - ١٩٩١م.
- من‌لا‌يحضره الفقيه، محمد بن علي بن بابويه القمي (الشيخ الصدوق)، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، طهران، دار الكتب الاسلامية، ١۴١٠ه. ق.
- تهذيب الاحكام، محمد بن الحسن (الشيخ الطوسي)، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، تهران، دار الكتب الاسلامية، ١٣٩٠ه. ق.