قتلگاه

تصویر قتلگاه

قتلگاه، محل به شهادت‌رسیدن امام حسین‌(ع) و یاران باوفایش در روز عاشورا در کربلا، در کشور عراق است.

در این مکان سر مبارک امام(ع) از بدن جدا گردید. امروزه این مکان با سنگ مرمر روشن پوشیده شده و ضریح نقره‌ای بر روی آن نصب شده است.

نام

قتلگاه، در فارسی به نام‌های گودال قتلگاه و گودی قتلگاه نیز معروف بوده و در عربی به المقتل، المنحر، محل النحر و المذبح شهرت دارد. این جایگاه، به مکانی منتسب است که امام حسین(ع) در آن به شهادت رسیده است؛‌ از این روی به قتلگاه و المقتل معروف شده است. در همین مکان سر امام حسین(ع) از بدن وی جدا شده است؛ از این روی به المنحر، محل النحر (جای قربانی کردن) و المذبح (جای ذبح) شهرت یافته است. گویا قتلگاه نسبت به بخش‌هاى ديگر زمین كربلا، پايين‌تر بوده است؛ از این روی در فارسى، به گودال و گودى قتلگاه مشهور شده است.

مکان

در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر، قرار دارد.

تاریخچه بنا

برخی برای این مکان پیشینه تاریخی نیافته و آن را ساخته دوره پهلوی دانسته‌اند. برخی این گفته را از روی بی‌دقتی دانسته، شواهد تاریخی برای پیشینه این مکان آورده‌اند.

سید عبدالحسین کلیدار، از فردی به نام سید نورالدین نعمت الله (متولد 731ق در حلب) یاد کرده که در سده هشتم به زیارت کربلا آمده و چهل روز در جوار سرداب قتلگاه معتکف شده است. قتلگاه قبل از تعمیرات سال ۱۳۶۶ق. مانند سردابی گود بود و پنج یا شش پله در آن بود و در نقره ای بر روی آن قرار داشت. برخی توضیحات کامل را اینگونه بیان کرده‌اند: «در فاصله چند متری ضریح حبیب بن مظاهر، به سمت غرب آن، دری نقره‌ای و ضخیم است که به سردابی معروف به «مذبح» می‌رسد و در گوشه شمال شرقی آن صندوقی از نقره طلاکوب با نقش‌های برجسته است که یادبود محلی است که امام حسین(ع) در آن سر بریده شد و همه دیوارها و زمین این سرداب با سنگ مرر سفید اصل، سنگ‌فرش شده است.»

بر پایه گزارش عبدالوهاب عزام، در سفرنامه خود که در سال ۱۳۴۸ق. (۱۳۰۸-۱۳۰۹ش) در قاهره منتشر شد، قتلگاه سردابی بوده که نزدیک به ده پله به پایین می‌رفته و با شبکه‌ای آهنی پوشیده شده و به مذبح معروف بوده و مردم معتقد بودند خون امام حسین(ع) هنگام شهادت در این نقطه بر زمین ریخته است.

بر پایه گزارشی دیگر در سال ۱۳۲۶ش. (۱۳۶۶ق) قتلگاه کمی پایین‌تر از قبر حبیب بن مظاهر، در زاویه غربی بوده و دری از جنس نقره داشته است. کمتر کسی قوت قلب و نیروی آن داشته که پله‌ها را طی کرده و به قتلگاه برسد، چون بیشتر کسانی که خواسته‌اند آن جا را زیارت کنند، چند پله که رفته‌اند از خود بی خود گشته و جسد بیهوش آن‌ها را بیرون آورده‌اند.

در بازسازی سال ۱۳۶۶ق. قتلگاه را پر کرده، آن را مساوی با زمین رواق نموده، آن درب نقره‌ای را برداشته و به جای آن سنگی گذاشتند که نشانه‌ای از محل شهادت امام حسین(ع) باشد.

در دهه‌های پیش از سال ۱۴۳۱ق. (۱۳۸۸ش) قتلگاه به وسيله درى به سالن باريكى مرتبط بود كه در آن يك اتاق نُه مترى قرار داشت و ديوارهاى آن آيینه‌كارى و نقاشى شده بود.

در ۳۰ صفر ۱۴۳۱ق. (۲۶ بهمن ۱۳۸۸ش/۱۵ فوریه ۲۰۱۰م) دو پنجره در محل قتلگاه نصب شد. یکی از پنجره‌ها به ابعاد ۳۰۰ در ۲۲۷ و ضخامت ۱۵ سانتی‌متر و پنجره دیگر به ابعاد ۱۶۰ در ۲۲۴ و ضخامت ۱۸ سانتی‌متر هستند. در ساخت آن‌ها از فلزات طلا، نقره، مس و برنج استفاده شده است. آبکاری طلای آن به روش الکترونیک و قلمزنی آن به شکل برجسته‌کاری انجام شده و دارای نوشته‌هایی مانند سیدالشهدا(ع)، یا ثارالله، باب الحوائج و سفینة النجاة است. این دو پنجره، در كارگاه آفرينش‌هاي هنري ستاد بازسازي عتبات عاليات استان اصفهان ساخته شده و در ساخت آن از ۵۰۰ کیلوگرم طلا و ۳۲۵ کیلوگرم نقره استفاده شده است. به گفته کریم انباری، عضو هیئت اجرائی وقت آستان امام حسین(ع)، این دو پنجره، به خاطر حل کردن مشکل ازدحام جمعیت در قتلگاه، که مساحتی کوچک دارد، طراحی شده و نصب شده است. یکی از پنجره‌ها رو به روی سمت غربی صحن امام حسین(ع) (باب القبله) و دیگری رو به روی سمت جنوبی صحن امام حسین(ع) (باب الرأس) نصب شد. کف قتلگاه نیز با سنگ مرر سنگ‌پوش شده و با چراغ‌های قرمزرنگ نورپردازی شد. در قتلگاه بسته بوده و زیارت تنها، به وسیله دو پنجره صورت می‌گیرد.

در عاشورای ۶۱ق.

بعد از ظهر عاشورای سال ۶۱ق. امام حسین(ع) در کارزار با لشکر عمر بن سعد، در اثر اصابت نیزه‌ای از اسب به زمین افتاده و توسط دشمنانش محاصره شد. پس از دستور شمر بن ذی‌الجوشن، از هر سوی به او حمله شد. ضربه‌ای به کف دست چپ و گردن و نیزه‌ای به شانه و استخوان‌های سینه و تیری به گلو، بخشی از این حملات است. او به سختی نشسته، تیر را از گلو درآورده، دستانش را از خون پر کرده و سر و صورت خود را با آن آغشته کرد. به گفته خود وی، دوست داشت آغشته به خون خدا را دیدار کند. هلال بن نافع، یکی از سپاهیان لشکر ابن سعد، او را زیباترین و نورانی‌ترین آغشته به خون معرفی کرده و چهره نورانی او را مانع این دانسته که او را به قتل برساند. امام(ع) مدتی طولانی از روز، نیمه جان، در همین حال گذراند؛ لشکریان کشتن او را به یکدگیر واگذار می‌کردند و یکسره کردن کار او را ناپسند می‌دانستند. وی در حالی که در گودی قتلگاه افتاده بود، آب خواست. ولی به او آب ندده، پاسخش را با گستاخی دادند. خولی، نزدیک شد تا سر او را جدا کند، ولی لرزه به اندامش افتاد و برگشت. آنگاه شمر آمد و سر او را از بدن جدا کرد. برخی از منابع، قاتل او را سنان بن انس معرفی کرده و برخی قاتل او را سنان با مشارکت شمر دانسته‌اند.

معرفی اجمالی

فرشی که در دهه شصت میلادی، به مدت ۷۰ سال قتلگاه امام حسین(ع) را مفروش کرده بود. بالای این فرش، بیتی به زبان فارسی و در مرکز آن حدیث ان الحسین مصباح الهدی نوشته شده است. این فرش در موزه آستان امام حسین(ع) نگهداری می‌شود.

محلی است که در آن، سر امام حسین(ع) از تن، بریده شده است و امروزه به‌صورت سرداب (زیرزمین)، پایین کف حرم مطهر، واقع شده است. این محل، درون حجره‌ای ویژه، با دری نقره‌ای و پنجره‌ای رو به صحن، در جنوب غربی رواق حبیب بن مظاهر، قرار دارد.

بنا

کف و دیوارها و سقف آن، با سنگ مرمر روشن، پوشیده شده و روی محل شهادت‌ حضرت سیدالشهداء(ع)، یک ضریح نقره‌ای نصب شده است. در راهروی شرقی قتلگاه، مقبره کوچکی متعلق به امیرکبیر بود که در توسعه حرم از میان رفت.

ضریح جدید

بیرون آمدن قطرات خون از دیواره

در عاشورای سال ۱۳۹۴ش. بیرون آمدن خون از قتلگاه گزارش شده است. بر پایه این گزارش، از ساعت سه بعد از ظهر، از فضای درونی قتلگاه امام حسین(ع)، قطرات خون از بین سنگ‌ها بیرون زد. پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس جمهور وقت ایران، که در آن روز، در کربلا حضور داشت، این رویداد را تأیید و فیلمی از این رخداد را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله قتلگاه حسین بن علی(ع)، احمد نبوی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، ص119 و کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «قتلگاه»، ج1، ص186 و است.

• الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، شیخ مفید، تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، قم، ۱۳۷۲ش.
• پایگاه اطلاع رسانی حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
• تذكره الخواص، سبط بن جوزى،
• مجالي اللطف بأرض الطف، سماوی،
• مقتل جامع سیدالشهداء، پیشوایی و همکاران،
• وکالة نون الخبریة.