مزار امامزاده شریفه بنت الحسن(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر =مزار شریفه بنت الحسن.jpg | | تصویر =مزار شریفه بنت الحسن.jpg | ||
| اندازه تصویر =300px | | اندازه تصویر =300px | ||
| | | بنیانگذار = | ||
| تأسیس = | | تأسیس = | ||
| کاربری =زیارتگاه | | کاربری =زیارتگاه | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
}} | }} | ||
{{ناوبری عمودی اربعین}} | {{ناوبری عمودی اربعین}} | ||
'''مزار امامزاده شریفه بنت الحسن''' زیارتگاهی در کشور [[عراق]] و نزدیکی شهر [[حله]] است که بین مردم به شریفه دختر [[امام حسن(ع)]] منسوب است. در منابع تاریخی برای امام حسن(ع) دختری با این نام ذکر نشده است؛ بنابراین درباره شخص مدفون در این مزار اطلاع دقیقی در دست نیست و چند احتمال توسط محققان داده شده است. | '''مزار امامزاده شریفه بنت الحسن''' زیارتگاهی در کشور [[عراق]] و نزدیکی شهر [[حله]] است که بین مردم به شریفه دختر [[امام حسن(ع)]] منسوب است. در منابع تاریخی برای امام حسن(ع) دختری با این نام ذکر نشده است؛ بنابراین درباره شخص مدفون در این مزار اطلاع دقیقی در دست نیست و چند احتمال توسط محققان داده شده است. | ||
برخی از این احتمالات چنین است: دختر [[حسن مثنی]] و نوه امام حسن(ع)، از نوادگان امام حسن(ع) و دختر اسیری در کاروان کربلا. بر اساس یک پژوهش، فرد مدفون در این مقبره شرف الاشراف، دختر [[سید بن طاووس]] از عالمان شیعه سده هفتم قمری و از نوادگان حسن مثنی است. | برخی از این احتمالات چنین است: دختر [[حسن مثنی]] و نوه امام حسن(ع)، از نوادگان امام حسن(ع) و دختر اسیری در کاروان کربلا. بر اساس یک پژوهش، فرد مدفون در این مقبره شرف الاشراف، دختر [[سید بن طاووس]] از عالمان شیعه سده هفتم قمری و از نوادگان حسن مثنی است. | ||
== مکان و بنا == | == مکان و بنا == | ||
مزار شریفه بنت‌الحسن در کشور عراق، نُه کیلومتری از مرکز شهر [[شهر حله|حله]] در منطقه طهمازیه، در ناحیه ابو غرق قرار دارد.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> | مزار شریفه بنت‌الحسن در کشور عراق، نُه کیلومتری از مرکز شهر [[شهر حله|حله]] در منطقه طهمازیه، در ناحیه ابو غرق قرار دارد.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> | ||
[[محمد حرزالدین]] عالم شیعه (درگذشت ۱۳۶۵ق) در کتاب [[مراقد المعارف (کتاب)|مراقد المعارف]] بنای مزار شریفه را قدیمی توصیف کرده است.<ref>مراقد المعارف، ج۱، ص۳۸۴؛ ج۲، ص۱۹۲.</ref> برخی از محققان با توجه به گنبد بنا، آجرهای قدیمی و استفاده از ساروج در ساخت بنا، قدمت ساختمان را از دوره صفویه دانسته‌اند.<ref>«بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۹۷.</ref> ساختمان زیارتگاه، دارای اتاق، [[رواق|رواقی]] بزرگ، [[گنبد]] و [[صحنی]] وسیع گزارش شده است. این زیارتگاه از سال ۱۴۰۰ش در حال بازسازی است.<ref>«[https://shiawaves.com/arabic/news/86438-بالصور-مراحل-العمل-في-مرقد-السيدة-شريف/ مراحل العمل | [[محمد حرزالدین]] عالم شیعه (درگذشت ۱۳۶۵ق) در کتاب [[مراقد المعارف (کتاب)|مراقد المعارف]] بنای مزار شریفه را قدیمی توصیف کرده است.<ref>مراقد المعارف، ج۱، ص۳۸۴؛ ج۲، ص۱۹۲.</ref> برخی از محققان با توجه به گنبد بنا، آجرهای قدیمی و استفاده از ساروج در ساخت بنا، قدمت ساختمان را از دوره صفویه دانسته‌اند.<ref>«بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۹۷.</ref> ساختمان زیارتگاه، دارای اتاق، [[رواق|رواقی]] بزرگ، [[گنبد]] و [[صحنی]] وسیع گزارش شده است. این زیارتگاه از سال ۱۴۰۰ش در حال بازسازی است.<ref>«[https://shiawaves.com/arabic/news/86438-بالصور-مراحل-العمل-في-مرقد-السيدة-شريف/ مراحل العمل فی مرقد السیدة شریفة بنت الإمام الحسن علیهما السلام فی بابل]»، اخبار شیعة العالم، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.</ref> | ||
== مدفون در مزار == | == مدفون در مزار == | ||
درباره اینکه فرد مدفون در این مزار چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد: | درباره اینکه فرد مدفون در این مزار چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد: | ||
==== دختر امام حسن مجتبی ==== | ==== دختر امام حسن مجتبی ==== | ||
در میان مردم عراق چنین مشهور است که شخص مدفون در این بقعه شریفه دختر امام حسن(ع) است.<ref>مراقد المعارف، ج۱، ۳۸۵</ref> فردی که با کاروان اسرای کربلا همراه بوده است و مردم او را طبیب آل الله می‌نامند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/8296/110954/ | در میان مردم عراق چنین مشهور است که شخص مدفون در این بقعه شریفه دختر امام حسن(ع) است.<ref>مراقد المعارف، ج۱، ۳۸۵</ref> فردی که با کاروان اسرای کربلا همراه بوده است و مردم او را طبیب آل الله می‌نامند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/8296/110954/سیده-شریفه مجله موعود، شماره ۱۸۷، ص ۵۷]</ref> مردم برای شفای بیماری یا روا شدن حاجت به شخص مدفون در این بارگاه متوسل می‌شوند.<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> | ||
از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) دختری به این نام نداشته است، مزارشناسان انتساب این قبر به فردی به نام شریفه دختر امام حسن(ع) | از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) دختری به این نام نداشته است، مزارشناسان انتساب این قبر به فردی به نام شریفه دختر امام حسن(ع) تأیید نمی‌کنند.<ref>مراقد المعارف، ج۱، ص ۳۸۵</ref><ref>المشاهد المشرفه، ج۳، ص ۲۶۸</ref> | ||
==== دختر حسن مثنی ==== | ==== دختر حسن مثنی ==== | ||
نویسنده کتاب مشاهد المشرفه، در جایی از کتاب خود شریفه را دختر حسن بن مثنی معرفی کرده است هر چند اشاره می‌کند که حسن مثنی نیز دختری به این نام نداشته است.<ref>المشاهد المشرفه، ج ۳، ص | نویسنده کتاب مشاهد المشرفه، در جایی از کتاب خود شریفه را دختر حسن بن مثنی معرفی کرده است هر چند اشاره می‌کند که حسن مثنی نیز دختری به این نام نداشته است.<ref>المشاهد المشرفه، ج ۳، ص ۳۶۸–۳۶۹</ref> | ||
==== دختری از اسیران کاروان کربلا ==== | ==== دختری از اسیران کاروان کربلا ==== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۵: | ||
==== دختر سید بن طاووس ==== | ==== دختر سید بن طاووس ==== | ||
[[پرونده:مزار شریفه بنت الحسن ۲.jpg|بندانگشتی|گنبد و بارگاه شریفه بنت الحسن(ع) پیش از بازسازی]] | [[پرونده:مزار شریفه بنت الحسن ۲.jpg|بندانگشتی|گنبد و بارگاه شریفه بنت الحسن(ع) پیش از بازسازی]] | ||
یکی از پژوهشگران مزارشناسی به تازگی (سال ۱۳۹۹شمسی) در مقاله‌ای<ref>«بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵</ref> این نظریه را مطرح کرده است که فرد مدفون در این مقبره، «شرف الاشراف» دختر سید بن طاووس( | یکی از پژوهشگران مزارشناسی به تازگی (سال ۱۳۹۹شمسی) در مقاله‌ای<ref>«بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵</ref> این نظریه را مطرح کرده است که فرد مدفون در این مقبره، «شرف الاشراف» دختر سید بن طاووس (درگذشت۶۶۴ق) عالم و نویسنده سرشناس شیعه است.<ref>بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص ۹۸</ref> بر اساس این نظریه از آنجا که خاندان آل طاووس از نوادگان حسن مثنی هستند این مزار احتمالاً زمانی به مزار شریفه بنت الحسن المثنی شهرت یافته و بعدها در میان مردم به اشتباه دختر امام حسن مجتبی(ع) دانسته شده است.<ref name=":0">بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص ۱۰۰</ref> | ||
ابن طاووس در نوشته‌هایش دخترش شرف الاشراف را به علم و تقوا ستوده و او را دارای کرامات معرفی کرده است.<ref>الامان من اخطار الاسفار و الزمان، ص۱۱۶.</ref> | ابن طاووس در نوشته‌هایش دخترش شرف الاشراف را به علم و تقوا ستوده و او را دارای کرامات معرفی کرده است.<ref>الامان من اخطار الاسفار و الزمان، ص۱۱۶.</ref> | ||
===== ام راضی یا اخت رضی؟ ===== | ===== ام راضی یا اخت رضی؟ ===== | ||
امامزاده شریفه در میان مردم عراق، به «اُمّ راضی» نیز مشهور است. نویسنده مقاله بر آن است که شهرت آن در ابتدا «اُخْتُ الرَّضی» بوده و به مرور زمان به «ام راضی» تبدیل شده است. به باور او شریفه دختر ابن طاووس و خواهر رضی‌الدین علی است؛ به همین دلیل به اخت الرضی شهرت داشته است.<ref name=":0" /> | امامزاده شریفه در میان مردم عراق، به «اُمّ راضی» نیز مشهور است. نویسنده مقاله بر آن است که شهرت آن در ابتدا «اُخْتُ الرَّضی» بوده و به مرور زمان به «ام راضی» تبدیل شده است. به باور او شریفه دختر ابن طاووس و خواهر رضی‌الدین علی است؛ به همین دلیل به اخت الرضی شهرت داشته است.<ref name=":0"/> | ||
== مزارهای دیگر== | == مزارهای دیگر == | ||
در استان بابلِ عراق چند مزار دیگر منسوب به شریفه وجود دارد. برخی از آنها چنین‌اند: | در استان بابلِ عراق چند مزار دیگر منسوب به شریفه وجود دارد. برخی از آنها چنین‌اند: | ||
* مزار شریفه در ناحیه محاویل | * مزار شریفه در ناحیه محاویل | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
* مزار شریفه در هاشمیه به طرف مسیر حله به دیوانیه، قبل از چهارراهی که به منطقه مدحتیه می‌رود.<ref>المشاهد المشرفه، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۷۰.</ref> | * مزار شریفه در هاشمیه به طرف مسیر حله به دیوانیه، قبل از چهارراهی که به منطقه مدحتیه می‌رود.<ref>المشاهد المشرفه، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۷۰.</ref> | ||
* مزار شریفه در منطقه جربوعیه<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> | * مزار شریفه در منطقه جربوعیه<ref>زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> | ||
سید حسین ابوسعیده موسوی تاریخ‌پژوه شیعه، معتقد است این مزارها بدون سند و جعلی است.<ref>المشاهد المشرفه، ۱۴۲۰ق، | سید حسین ابوسعیده موسوی تاریخ‌پژوه شیعه، معتقد است این مزارها بدون سند و جعلی است.<ref>المشاهد المشرفه، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۸۵ و ۸۶.</ref> | ||
== تک‌نگاری == | == تک‌نگاری == | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۶: | ||
* [[مزارات دختران امام حسن(ع)]] | * [[مزارات دختران امام حسن(ع)]] | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''الامان من اخطار الاسفار و الزمان'''، سید بن طاووس، نجف، مکتبة الحیدریه، بی‌تا. | * '''الامان من اخطار الاسفار و الزمان'''، سید بن طاووس، نجف، مکتبة الحیدریه، بی‌تا. | ||
* '''بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن'''، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۹۹ش. | * '''بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن'''، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۹۹ش. | ||
* '''زیارتگاه‌های عراق (معرفی | * '''زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)'''، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه‌یار، تهران، مشعر، بی‌تا. | ||
* '''مراقد المعارف'''، محمد حرز الدین، بی جا، ناشر سعید بن جبیر، بی‌تا. | * '''مراقد المعارف'''، محمد حرز الدین، بی جا، ناشر سعید بن جبیر، بی‌تا. | ||
* '''المشاهد المشرفه'''، سید حسین ابو سعیده، بیروت، | * '''المشاهد المشرفه'''، سید حسین ابو سعیده، بیروت، مؤسسه البلاغ، ۱۴۳۳ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}} | {{زیارتگاه‌ها و مقبره‌های عراق}} | ||
نسخهٔ ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۲۸
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | عراق، حله |
| نام‌های دیگر | اُمّ راضی |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | اتاق، رواق و صحن |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۴۰۰ش. |
| وبگاه | https://mazarsharefah.org |
| اربعین حسینی |
|
| مفاهیم |
| اربعین |
| کتاب‌شناسی اربعین |
| تحقیق درباره اول اربعین • لؤلؤ و مرجان • مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین • پیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختی • پیاده‌روی اربعین |
| آیین‌ها |
| پیاده‌روی اربعین • زیارت اربعین • هوسه‌خوانی |
| نخستین زائران |
| جابر بن عبدالله انصاری • عطیه کوفی |
| مقاله‌های وابسته |
| موکب • مسیرهای پیاده‌روی اربعین • راهنمای اربعین • پیاده‌روی جاماندگان اربعین |
مزار امامزاده شریفه بنت الحسن زیارتگاهی در کشور عراق و نزدیکی شهر حله است که بین مردم به شریفه دختر امام حسن(ع) منسوب است. در منابع تاریخی برای امام حسن(ع) دختری با این نام ذکر نشده است؛ بنابراین درباره شخص مدفون در این مزار اطلاع دقیقی در دست نیست و چند احتمال توسط محققان داده شده است.
برخی از این احتمالات چنین است: دختر حسن مثنی و نوه امام حسن(ع)، از نوادگان امام حسن(ع) و دختر اسیری در کاروان کربلا. بر اساس یک پژوهش، فرد مدفون در این مقبره شرف الاشراف، دختر سید بن طاووس از عالمان شیعه سده هفتم قمری و از نوادگان حسن مثنی است.
مکان و بنا
مزار شریفه بنت‌الحسن در کشور عراق، نُه کیلومتری از مرکز شهر حله در منطقه طهمازیه، در ناحیه ابو غرق قرار دارد.[۱]
محمد حرزالدین عالم شیعه (درگذشت ۱۳۶۵ق) در کتاب مراقد المعارف بنای مزار شریفه را قدیمی توصیف کرده است.[۲] برخی از محققان با توجه به گنبد بنا، آجرهای قدیمی و استفاده از ساروج در ساخت بنا، قدمت ساختمان را از دوره صفویه دانسته‌اند.[۳] ساختمان زیارتگاه، دارای اتاق، رواقی بزرگ، گنبد و صحنی وسیع گزارش شده است. این زیارتگاه از سال ۱۴۰۰ش در حال بازسازی است.[۴]
مدفون در مزار
درباره اینکه فرد مدفون در این مزار چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد:
دختر امام حسن مجتبی
در میان مردم عراق چنین مشهور است که شخص مدفون در این بقعه شریفه دختر امام حسن(ع) است.[۵] فردی که با کاروان اسرای کربلا همراه بوده است و مردم او را طبیب آل الله می‌نامند.[۶] مردم برای شفای بیماری یا روا شدن حاجت به شخص مدفون در این بارگاه متوسل می‌شوند.[۷]
از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) دختری به این نام نداشته است، مزارشناسان انتساب این قبر به فردی به نام شریفه دختر امام حسن(ع) تأیید نمی‌کنند.[۸][۹]
دختر حسن مثنی
نویسنده کتاب مشاهد المشرفه، در جایی از کتاب خود شریفه را دختر حسن بن مثنی معرفی کرده است هر چند اشاره می‌کند که حسن مثنی نیز دختری به این نام نداشته است.[۱۰]
دختری از اسیران کاروان کربلا
سید محمدعلی حلو از پژوهشگران حوزه علمیه نجف، احتمال داده مدفون در این مزار یکی از دختران اسیر در کاروان کربلا باشد که در حین اسارت از دنیا رفته است. به گفته او، میان مردم نیز مشهور است که صاحب قبر دختری است از کاروان اسرا که مریض بود و نتوانست سختی‌های اسارت را تحمل کند تا اینکه از دنیا رفت.[۱۱]
دختر سید بن طاووس
یکی از پژوهشگران مزارشناسی به تازگی (سال ۱۳۹۹شمسی) در مقاله‌ای[۱۲] این نظریه را مطرح کرده است که فرد مدفون در این مقبره، «شرف الاشراف» دختر سید بن طاووس (درگذشت۶۶۴ق) عالم و نویسنده سرشناس شیعه است.[۱۳] بر اساس این نظریه از آنجا که خاندان آل طاووس از نوادگان حسن مثنی هستند این مزار احتمالاً زمانی به مزار شریفه بنت الحسن المثنی شهرت یافته و بعدها در میان مردم به اشتباه دختر امام حسن مجتبی(ع) دانسته شده است.[۱۴]
ابن طاووس در نوشته‌هایش دخترش شرف الاشراف را به علم و تقوا ستوده و او را دارای کرامات معرفی کرده است.[۱۵]
ام راضی یا اخت رضی؟
امامزاده شریفه در میان مردم عراق، به «اُمّ راضی» نیز مشهور است. نویسنده مقاله بر آن است که شهرت آن در ابتدا «اُخْتُ الرَّضی» بوده و به مرور زمان به «ام راضی» تبدیل شده است. به باور او شریفه دختر ابن طاووس و خواهر رضی‌الدین علی است؛ به همین دلیل به اخت الرضی شهرت داشته است.[۱۴]
مزارهای دیگر
در استان بابلِ عراق چند مزار دیگر منسوب به شریفه وجود دارد. برخی از آنها چنین‌اند:
- مزار شریفه در ناحیه محاویل
- مزار شریفه در منطقه یاسین هاشمیه
- مزار شریفه در هاشمیه به طرف مسیر حله به دیوانیه، قبل از چهارراهی که به منطقه مدحتیه می‌رود.[۱۶]
- مزار شریفه در منطقه جربوعیه[۱۷]
سید حسین ابوسعیده موسوی تاریخ‌پژوه شیعه، معتقد است این مزارها بدون سند و جعلی است.[۱۸]
تک‌نگاری
کتابی با نام مزارُ شریفة بنتِ الحسن(ع) قِراءات تحقیقیه، نوشته سید محمدعلی حلو توسط انتشارات دار الکفیل در نجف، در سال ۱۴۳۷ق چاپ شده است.[۱۹] در این کتاب به بررسی احتمالاتی مانند اینکه شریفه دختر امام حسن(ع) است و اینکه از اسیران واقعه کربلا است پرداخته شده است.[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ مراقد المعارف، ج۱، ص۳۸۴؛ ج۲، ص۱۹۲.
- ↑ «بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۹۷.
- ↑ «مراحل العمل فی مرقد السیدة شریفة بنت الإمام الحسن علیهما السلام فی بابل»، اخبار شیعة العالم، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
- ↑ مراقد المعارف، ج۱، ۳۸۵
- ↑ مجله موعود، شماره ۱۸۷، ص ۵۷
- ↑ زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ مراقد المعارف، ج۱، ص ۳۸۵
- ↑ المشاهد المشرفه، ج۳، ص ۲۶۸
- ↑ المشاهد المشرفه، ج ۳، ص ۳۶۸–۳۶۹
- ↑ مزار شریفة بنت الحسن(ع) قرائات تحقیقیه، ص۵۸.
- ↑ «بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵
- ↑ بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص ۹۸
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص ۱۰۰
- ↑ الامان من اخطار الاسفار و الزمان، ص۱۱۶.
- ↑ المشاهد المشرفه، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۷۰.
- ↑ زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ المشاهد المشرفه، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۸۵ و ۸۶.
- ↑ مزار شریفة بنت الحسن قراءات تحقیقیه، شناسنامه کتاب.
- ↑ مزار شریفة بنت الحسن قراءات تحقیقیه، فهرست کتاب.
منابع
- الامان من اخطار الاسفار و الزمان، سید بن طاووس، نجف، مکتبة الحیدریه، بی‌تا.
- بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۹۹ش.
- زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه‌یار، تهران، مشعر، بی‌تا.
- مراقد المعارف، محمد حرز الدین، بی جا، ناشر سعید بن جبیر، بی‌تا.
- المشاهد المشرفه، سید حسین ابو سعیده، بیروت، مؤسسه البلاغ، ۱۴۳۳ق.