اسرار طواف: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اَسرار طَواف''' فلسفه و معنای عرفانی و باطنی عمل [[طواف]] به دور [[کعبه]] است. طواف از بنیادیترین اعمال [[حج]] و [[عمره]] است که در [[قرآن]] و سنت جایگاه برجستهای دارد و در منابع تفسیری، حدیثی و عرفانی، ابعادی برای آن بیان شده است. مجموعه این آموزهها با عنوان «اسرار طواف» شناخته شدهاند. منابعی که درباره اسرار [[اعمال حج تمتع|مناسک حج]] گفتگو کردهاند طواف را دارای رمزها و اسرار توحیدی، اخلاقی و عرفانی دانستهاند. | |||
== اهمیت طواف == | |||
{{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] و یکی از اعمال [[حج]] و [[عمره]] است.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> [[قرآن]] در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است'''.'''<ref>حج، 29.</ref> در روایات نبوی و احادیث [[اهل بیت|اهلبیت(ع)]] نیز بر ثواب طواف تأکید شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانستهاند.<ref>فروع کافی، ج4، ص412، ح5.</ref> | |||
== طواف == | |||
{{اصلی|طواف}}طواف، هفت دور چرخیدن دور [[کعبه]] در [[مسجدالحرام]] | |||
در روایات نبوی و احادیث اهلبیت(ع) نیز بر | |||
== اسرار توحیدی طواف == | == اسرار توحیدی طواف == | ||
در نگاه بسیاری از مفسران و | طواف در نگاه بسیاری از مفسران و محققان جلوهای از توحید عملی است؛ حرکتی دایرهای به دور یک مرکز که یادآور مقصد یگانه مؤمنان یعنی خداوند است.<ref name=":0">صهبای حج، ص190؛ سوره انبیاء، آیه 97؛ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص207.</ref> | ||
== اسرار | طواف به منزله نماز<ref name=":5">عوالی الئالی، ج2، ص167.</ref> و حرکتی برای نزدیکی به خدا و دوری از غیر دانسته شده است که دل را صیقل میدهد و روح را با خدا مأنوس میسازد.<ref name=":2">اسرار عرفانی حج، ص363.</ref> استمرار آن نیز نمادی از توجه همیشگی بنده به یاد خداست و بدون این یاد، هدف طواف محقق نمیشود.<ref>محجة البیضاء، ج2، ص350.</ref> چرخیدن به گرد [[کعبه]] همچنین نشانه محبت و کمال علاقه به خداوند است<ref>حج مقبول، ص۱۱۴.</ref> و موجب توجه ویژه او به [[طواف|طوافکنندگان]] میشود.<ref>مستدرک الوسائل، ج9، ص376.</ref> | ||
== اسرار اخلاقی == | |||
منابع اخلاقی و تربیتی، طواف را تمرینی برای پرورش ارزشهای معنوی میدانند و آن را یادآور فروتنی بندگان در برابر عظمت خداوند میشمرند.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> در این سیر، زائر دل از تکیه بر مردم برمیگیرد و تنها بر خدا اعتماد میکند<ref>اسرار عرفانی حج، ص360.</ref> و توبه و پاکی از گناهان را از او میجوید.<ref>علل الشرایع، ج2، ص310؛ کافی، ج4، ص188.</ref> هماهنگی جمعی [[حاجی|حاجیان]] جلوهای از همدلی و یگانگی را پدید میآورد <ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص206.</ref> و انبوه جمعیت و رفتوآمد آنان یاد قیامت و حرکت انسان از دنیا به آخرت را تداعی میکند.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.</ref> | |||
== | == نمادها و رمزها == | ||
در نگاه عرفانی، طواف | در نگاه عرفانی، طواف نماد سفر باطنی انسان به سوی خداست و هر مرحله آن رازهایی دارد.<ref>صحبای حج، ص191.</ref> گفته شده که [[کعبه]] در امتداد [[بیت المعمور|بیتالمعمور]] و تمثیلی از عرش است و طواف شایسته، سالک را به مراتب بالاتر میرساند؛<ref>بحار، ج96، ص57؛ صهبای حج، ص190.</ref> انسان با گردش پیرامون کعبه به فرشتگانِ طوافکننده گرد [[عرش]] شبیه میشود.<ref>زمر، 75.</ref><ref>مستدرک الوسائل، ج10، ص172.</ref> درعینحال، اشاره شده که انجام آن در میان جمع نشان میدهد که دین، حضور اجتماعی را بر انزوا ترجیح میدهد.<ref>پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.</ref> | ||
=== سرّ عدد هفت در دورهای طواف === | |||
طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد و منابع فلسفی، تفسیری و عرفانی درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کردهاند. برخی آن را نشانه دور شدن انسان از هفت صفت ناپسند ــ عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت ــ و جایگزینی آنها با هفت خُلق نیک چون علم، حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع دانستهاند.<ref name=":4">اسرار عرفانی حج، ص364.</ref> | |||
از سوی دیگر، هفت دور طواف به حرکت در اقلیمهای هفتگانه یا افلاک سبعه اشاره داشته<ref>اسرار الشریعه، ص243.</ref> و مشابهتهایی با هفت مرحله نماز از قیام تا تشهد دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص365.</ref> در برخی منابع، این عدد با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان مرتبط دانسته شده است.<ref>علل الشرایع، ج2، ص407.</ref> همچنین گفته شده که هر دور طواف، دستیابی به یکی از هفت بطن قرآن و تأویلهای آن را یادآور میشود.<ref>اسرار الشریعه، ص240.</ref> | |||
طواف در | |||
عدد هفت در طواف با دیگر مناسک حج نیز همسنخ است؛ مانند هفتبار [[سعی]] و هفت سنگریزه [[رمی|رمی جمرات]].<ref name=":4" /> این هماهنگی با نظام آفرینش نیز دیده میشود: قرآن از هفت آسمان<ref>بقره، 29.</ref> و هفت دریا<ref>لقمان، 27.</ref> سخن گفته، سوره حمد با هفت آیه به عنوان سبع المثانی شناخته میشود، و هفته نیز هفت روز دارد.<ref name=":4" /> بدین ترتیب، عدد هفت در طواف نمادی از نظم کیهانی و پیوند عبادت با ساختار آفرینش است.{{مدرک}} | |||
منابع عرفانی نیز | در نهایت، هفت دور طواف به معنای کامل شدن یک عبادت دانسته شده<ref>اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.</ref> و در منابع عرفانی نیز به مراحل هفتگانه سلوک معنوی و مراتب انسان اشاره دارد.<ref>اسرار عرفانی حج، ص366-370.</ref> | ||
== حجرالاسود == | == شروع طواف از حجرالاسود == | ||
{{اصلی|حجرالاسود}}در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.<ref>بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.</ref> آغاز [[طواف]] از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی خانه خدا و تجدید پیمان با پروردگار دانستهاند<ref name=":1">صحبای حج، ص194.</ref> | {{اصلی|حجرالاسود}}{{اصلی|اسرار حجرالاسود}}در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.<ref>بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.</ref> آغاز [[طواف]] از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی [[کعبه|خانه خدا]] و تجدید پیمان با پروردگار دانستهاند و [[استلام|دست زدن به این سنگ]] تعهدی است برای اینکه [[زائر]] دیگر دست خود را به گناه آلوده نکند.<ref name=":1">صحبای حج، ص194.</ref> | ||
== شروط و آداب == | |||
{{اصلی|آداب طواف}} | |||
طواف دارای آدابی است؛ ازجمله غسل، تواضع و با پای برهنه به [[مطاف]] رفتن.<ref name=":3">اسرار عرفانی حج، ص371.</ref> [[طهارت باطنی]]،<ref>. نک: صهبای حج، ص217.</ref> [[حضور قلب]]<ref>اسرار عرفانی حج، ص359.</ref> و [[دعا]]<ref name=":3" /> از دیگر آداب و لازمههای طواف دانسته شده است. | |||
= | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷۳: | خط ۴۰: | ||
*'''بحار الانوار'''، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | *'''بحار الانوار'''، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | ||
*'''عوالی اللئالی'''، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش. | *'''عوالی اللئالی'''، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش. | ||
*'''المحجة البیضاء'''، فیض کاشانی، قم، نشر اسلامی، 1417ق. | |||
*'''مستدرک الوسائل'''، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق. | |||
*''' | *'''پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج'''، معاونت امور روحانیون، تهران، مشعر، 1387ش. | ||
*''' | *'''اسرار عرفانی حج'''، محمدتقی فعالی، تهران، مشعر، 1386ش. | ||
*'''جرعهای از صهبای حج'''، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، 1386ش.{{پایان}}{{حج و عمره}} | |||
*''' | |||
*''' | |||
*''' | |||
{{پایان}}{{حج و عمره}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۲:۵۴
اَسرار طَواف فلسفه و معنای عرفانی و باطنی عمل طواف به دور کعبه است. طواف از بنیادیترین اعمال حج و عمره است که در قرآن و سنت جایگاه برجستهای دارد و در منابع تفسیری، حدیثی و عرفانی، ابعادی برای آن بیان شده است. مجموعه این آموزهها با عنوان «اسرار طواف» شناخته شدهاند. منابعی که درباره اسرار مناسک حج گفتگو کردهاند طواف را دارای رمزها و اسرار توحیدی، اخلاقی و عرفانی دانستهاند.
اهمیت طواف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام و یکی از اعمال حج و عمره است.[۱] قرآن در آیات مختلف به مسئله طواف اشاره کرده است.[۲] در روایات نبوی و احادیث اهلبیت(ع) نیز بر ثواب طواف تأکید شده و طواف را عامل خوشنودی، رحمت و بخشش خداوند دانستهاند.[۳]
اسرار توحیدی طواف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طواف در نگاه بسیاری از مفسران و محققان جلوهای از توحید عملی است؛ حرکتی دایرهای به دور یک مرکز که یادآور مقصد یگانه مؤمنان یعنی خداوند است.[۴]
طواف به منزله نماز[۵] و حرکتی برای نزدیکی به خدا و دوری از غیر دانسته شده است که دل را صیقل میدهد و روح را با خدا مأنوس میسازد.[۶] استمرار آن نیز نمادی از توجه همیشگی بنده به یاد خداست و بدون این یاد، هدف طواف محقق نمیشود.[۷] چرخیدن به گرد کعبه همچنین نشانه محبت و کمال علاقه به خداوند است[۸] و موجب توجه ویژه او به طوافکنندگان میشود.[۹]
اسرار اخلاقی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منابع اخلاقی و تربیتی، طواف را تمرینی برای پرورش ارزشهای معنوی میدانند و آن را یادآور فروتنی بندگان در برابر عظمت خداوند میشمرند.[۱۰] در این سیر، زائر دل از تکیه بر مردم برمیگیرد و تنها بر خدا اعتماد میکند[۱۱] و توبه و پاکی از گناهان را از او میجوید.[۱۲] هماهنگی جمعی حاجیان جلوهای از همدلی و یگانگی را پدید میآورد [۱۳] و انبوه جمعیت و رفتوآمد آنان یاد قیامت و حرکت انسان از دنیا به آخرت را تداعی میکند.[۱۴]
نمادها و رمزها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در نگاه عرفانی، طواف نماد سفر باطنی انسان به سوی خداست و هر مرحله آن رازهایی دارد.[۱۵] گفته شده که کعبه در امتداد بیتالمعمور و تمثیلی از عرش است و طواف شایسته، سالک را به مراتب بالاتر میرساند؛[۱۶] انسان با گردش پیرامون کعبه به فرشتگانِ طوافکننده گرد عرش شبیه میشود.[۱۷][۱۸] درعینحال، اشاره شده که انجام آن در میان جمع نشان میدهد که دین، حضور اجتماعی را بر انزوا ترجیح میدهد.[۱۹]
سرّ عدد هفت در دورهای طواف[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طواف در همه مذاهب اسلامی هفت دور دارد و منابع فلسفی، تفسیری و عرفانی درباره راز این عدد توضیحات گوناگونی ارائه کردهاند. برخی آن را نشانه دور شدن انسان از هفت صفت ناپسند ــ عجب، کبر، حسد، حرص، بخل، غضب و شهوت ــ و جایگزینی آنها با هفت خُلق نیک چون علم، حکمت، عفت، شجاعت، عدالت، کرم و تواضع دانستهاند.[۲۰]
از سوی دیگر، هفت دور طواف به حرکت در اقلیمهای هفتگانه یا افلاک سبعه اشاره داشته[۲۱] و مشابهتهایی با هفت مرحله نماز از قیام تا تشهد دارد.[۲۲] در برخی منابع، این عدد با هفت هزار سال فاصله فرشتگان از خداوند در جریان اعتراض به خلقت انسان مرتبط دانسته شده است.[۲۳] همچنین گفته شده که هر دور طواف، دستیابی به یکی از هفت بطن قرآن و تأویلهای آن را یادآور میشود.[۲۴]
عدد هفت در طواف با دیگر مناسک حج نیز همسنخ است؛ مانند هفتبار سعی و هفت سنگریزه رمی جمرات.[۲۰] این هماهنگی با نظام آفرینش نیز دیده میشود: قرآن از هفت آسمان[۲۵] و هفت دریا[۲۶] سخن گفته، سوره حمد با هفت آیه به عنوان سبع المثانی شناخته میشود، و هفته نیز هفت روز دارد.[۲۰] بدین ترتیب، عدد هفت در طواف نمادی از نظم کیهانی و پیوند عبادت با ساختار آفرینش است.[نیازمند منبع]
در نهایت، هفت دور طواف به معنای کامل شدن یک عبادت دانسته شده[۲۷] و در منابع عرفانی نیز به مراحل هفتگانه سلوک معنوی و مراتب انسان اشاره دارد.[۲۸]
شروع طواف از حجرالاسود[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در روایات، حجرالاسود «دست خداوند در زمین» خوانده شده است.[۲۹] آغاز طواف از آن را نشانه وارد شدن به حریم قدسی خانه خدا و تجدید پیمان با پروردگار دانستهاند و دست زدن به این سنگ تعهدی است برای اینکه زائر دیگر دست خود را به گناه آلوده نکند.[۳۰]
شروط و آداب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
طواف دارای آدابی است؛ ازجمله غسل، تواضع و با پای برهنه به مطاف رفتن.[۳۱] طهارت باطنی،[۳۲] حضور قلب[۳۳] و دعا[۳۱] از دیگر آداب و لازمههای طواف دانسته شده است.
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۳.
- ↑ حج، 29.
- ↑ فروع کافی، ج4، ص412، ح5.
- ↑ صهبای حج، ص190؛ سوره انبیاء، آیه 97؛ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص207.
- ↑ عوالی الئالی، ج2، ص167.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص363.
- ↑ محجة البیضاء، ج2، ص350.
- ↑ حج مقبول، ص۱۱۴.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج9، ص376.
- ↑ دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۶، ص۳۷۲ و ۳۷۳.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص360.
- ↑ علل الشرایع، ج2، ص310؛ کافی، ج4، ص188.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص206.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص209.
- ↑ صحبای حج، ص191.
- ↑ بحار، ج96، ص57؛ صهبای حج، ص190.
- ↑ زمر، 75.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج10، ص172.
- ↑ پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج1، ص210.
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ اسرار عرفانی حج، ص364.
- ↑ اسرار الشریعه، ص243.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص365.
- ↑ علل الشرایع، ج2، ص407.
- ↑ اسرار الشریعه، ص240.
- ↑ بقره، 29.
- ↑ لقمان، 27.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص370 و 371.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص366-370.
- ↑ بحار الانوار، ج96، ص220؛ الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص102- 103.
- ↑ صحبای حج، ص194.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ اسرار عرفانی حج، ص371.
- ↑ . نک: صهبای حج، ص217.
- ↑ اسرار عرفانی حج، ص359.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- درسنامه مناسک حج محمد حسین فلاح زاده، تهران، مشعر، 1389ش..
- الحج و العمره فی الکتاب و السنه، محمد محمدی ری شهری، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
- بحار الانوار، محمد باقر المجلسی، تصحیح محمد باقر بهبودی و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- عوالی اللئالی، محمد ابن ابی جمهوری، قم، سیدالشهداء، 1362ش.
- المحجة البیضاء، فیض کاشانی، قم، نشر اسلامی، 1417ق.
- مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل البیت، 1408ق.
- پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، معاونت امور روحانیون، تهران، مشعر، 1387ش.
- اسرار عرفانی حج، محمدتقی فعالی، تهران، مشعر، 1386ش.
- جرعهای از صهبای حج، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، 1386ش.