مرقد سیدابراهیم الغمر حسنی

مرقد سیدابراهیم الغمر حسنی

اطلاعات اوليه
بنيانگذار	آیت‏‌الله سیدمحمدمهدی بحرالعلوم
تأسیس	اواخر قرن دوازدهم هجری
کاربری	مرقد
مکان	کوفه
مشخصات
وضعیت	فعال
معماری
بازسازی	سیدمحسن حکیم و سال 1994 م توسط اداره اوقاف نجف

مرقد سیدابراهیم الغَمر حسنی‏ در شمال مرقد میثم تمار، کنار جاده‌‏ای که به طرف کوفه از نجف اشرف عبور می‏‌کند، در محله «کنده»، واقع شده است. سیدابراهیم غَمر، فرزند حسن مثنّی، فرزند امام حسن مجتبی(ع) است. مادر گرامی‏‌اش، فاطمه دختر امام حسین(ع) می‏‌باشد.

معرفی سیدابراهیم غمر

سیدابراهیم غَمر، فرزند حسن مثنّی، فرزند امام حسن مجتبی(ع) است. مادر گرامی‏‌اش، فاطمه دختر امام حسین(ع) می‏‌باشد. او سیدی بزرگوار، جلیل‏‌القدر، شریف و بخشنده بود. کنیه‌‏های او، ابواسماعیل‏، ابوالحسن‏ و ابواسحاق‏ بود و از راویان حدیث، به شمار می‏‌آمد. می‏‌گویند که وی، در سال 145 یا 147 یا 149 ه. ق، در سن 67 سالگی، در زندان منصور به شهادت رسید که در این صورت، او در سال 78 یا 79 یا 81 ه. ق، به دنیا آمده است.

موقعیت مزار

مزار سید ابراهیم الغَمر حسنی‏ در شمال مرقد میثم تمار، کنار جاده‌‏ای که به طرف کوفه از نجف اشرف عبور می‏‌کند، در محله «کنده»، واقع شده است.

تأسیس و ساخت

در اواخر قرن دوازدهم هجری، هنگامی که عده‏‌ای برای کشف سنگ‌‏های باستانی کوفه، اطراف منطقه حی کنده را خاکبرداری می‌‏کردند، سنگ بزرگی یافتند که نام ابراهیم غمر، بر آن ثبت شده بود. گزارش، به مرحوم آیت‏‌الله سید محمدمهدی بحرالعلوم طباطبایی رسید. ایشان پس از تایید صحت انتساب قبر به ابراهیم غَمر، دستور ساخت بارگاهی بر قبر را داد.

پس از مدتی از ساخت آرامگاه، مرجع بزرگ و مجاهد، سیدمحسن طباطبایی حکیم، دستور داد تا صحن بزرگی را اطراف آرامگاه بسازند. همچنین در سال 1994 م، اداره‏ اوقاف نجف اشرف، به تعمیر بنا اقدام کرد.

نمایی از ضریح سیدابراهیم الغمر

ساختمان بقعه

ساختمان بقعه که بنایی مستطیل شکل است، دارای ایوانی با چهار ستون دوتایی، به ابعاد 2* 6 و به ارتفاع هشت متر دارد که سراسر آن، با کاشی‏‌های فیروزه‌‏ای، تزیین گشته است و آیات قرآن و زیارتنامه امامزاده ابراهیم و زندگی‏نامه آن را نیز در بردارد.

پس از عبور از این فضا، به شبستان اصلی می‏‌رسیم که در انتهای آن، مرقد امامزاده ابراهیم واقع شده است که ضریحی آهنی از مرقد حفاظت می‏‌کند. بر فراز بقعه، گنبدی به شکل کلاه‏خودی بزرگ، به قطر هشت متر و ارتفاع بیش از پانزده متر، قرار دارد که در ساقه آن، پنجره‌‏هایی برای نورگیری، طراحی شده است. نمای خارجی گنبد، با کاشی‏کاری‏‌های فیروزه‌‏ای، تزیین شده و نمای داخلی آن، گچ‌‏اندود است. صحن زیارتگاه، کاشی‏کاری و دورتادور آن حصار کشیده شده و با کاشی تزیین گشته است.

نحوه شهادت

درباره وفات یا شهادت ابراهیم، سه دیدگاه مطرح است:

الف) ابونصر بخاری، ابوالفرج اصفهانی و دیگران معتقدند که ابراهیم غَمر، در زندان‌ هاشمیه در ماه ربیع ‏الاول سال 145 ه. ق، به شهادت رسید و هنگام مرگ، 67 سال داشت که در این صورت، او در سال 78 ه. ق، به دنیا آمده است. او نخستین فرد از آل حسن بود که در زندان‌ هاشمیه، از دنیا رفت. زندانیان بر جنازه او نماز خواندند و گویا در همان‏جا نیز او را دفن کردند.

ب) ابن‏ خداع می‏‌نویسد که قبل از آنکه ابراهیم به زندان برسد، وفات یافته بود؛ زیرا لباس‌‏هایش را باز کرده و محمل شتر را برداشته بودند و در مسیر کوفه، گرما چنان شدید بود که بر اثر تابش آفتاب، گونه‌‏های صورتش از بین رفته بود و همان باعث شد که قبل از رسیدن به کوفه، وفات یابد.«مات قبل ان یصل الی الحبس، لانهم جردوه الثیاب وکشفوا المحامل علیه وهم فی الطریق، فسقط خدّه من حرّ الشمس، فمات قبل وصول الکوفة».

ابوالحسن عُمری، از قول خداع می‌‏نویسد: «مات قبل الکوفة بمرحلة»؛ «قبل از رسیدن‏ به کوفه و به فاصله یک منزلی آن، وفات یافت». بر همین اساس، سیدعبدالحمید نسابه، معتقد است که قبر ابراهیم، در کوفه است.

ج) ابن‏ فوطی معتقد است که ابراهیم را زنده میان صندوقی اطراف کوفه، دفن کردند. وی می‌‏نویسد: «انه دفن حیاً فی صندوق بظاهر الکوفة بقریة الهاشمیة».

اما اگر زندان‌ هاشمیه را محل وفات ابراهیم غَمر بدانیم، همان‏طور که اجماع مورخان، این‌مطلب را تایید می‏کند، باید قبر ابراهیم، در‌ هاشمیه باشد؛ نه حی کنده؛ چنان‏که در این صورت، نویسنده «الحدائق الوردیه» می‌‏نویسد: ابراهیم طباطبا بن اسماعیل دیباج بن ابراهیم غمر بن حسن مثنّی را مهدی عباسی محبوس ساخت تا خود جان داد. سپس در زندان موسی و‌ هارون ماند و می‏‌گویند که وی، در زندان‌ هارون جان سپرد. البته آشکارتر آن است که قبری که پشت سمت راست راه نجف می‏‌باشد، قبر ابراهیم طباطبا است و اینکه صاحب فلک النجاة، آن قبر را به ابراهیم ابن حسن مثنّی نسبت داده، اشتباه است؛ زیرا براساس آنچه پیش از این گفته شد، قبر او در‌ هاشمیه می‏‌باشد.«ذکر حمید الشهید الزیدی فی الحدائق الوردیة فی ترجمة محمد بن ابراهیم طباطبا، قال: فاما ابوه ابراهیم فکان یلقب طباطبا وکان قد حبسه خلیفة الملقب بالمهدی حتی توفی ثم اقام فی حبس موسی وهارون وقیل انه مات فی الحبس. قلت: والاظهر ان القبر الذی هو مما یلی یمین طریق النجف قبره وما نسبه فی فلک النجاة انه لابراهیم الحسن المثنی اشتباه لان قبره بالهاشمیة علی ما تقدّم ذکره».

سیدمهدی قزوینی، همین‌مطلب را در کتاب «المزار» بیان می‏‌کند و قبر کنونی در حی کنده را از آنِ ابراهیم طباطبا بن اسماعیل دیباج بن ابراهیم غَمر، نواده سید ابراهیم غَمر می‏‌داند.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد سیدابراهیم الغمر حسنی»، ج1، ص137-146، است.

• سرّ السلسله العلويه، سهل بن عبدالله (ابونصر البخاري)، تحقيق: سيد محمدصادق بحرالعلوم، النجف، المكتبة الحيدرية، ١٣٨١ه. ق.
• تهذيب الانساب ونهاية الاعقاب، محمد بن ابي‌جعفر العبيدلي، تحقيق: محمدكاظم المحمودي، ط ٢، قم، مكتبة آيت الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴٢٨ه. ق - ١٣٨۵ ه. ش، ٢٠٠٧م.
• تحفة لب اللباب، ضامن بن شدقم، تحقيق: السيد مهدي الرجائي، قم، مكتبة آيت الله العظمي المرعشي النجفي، ١٣٧۶ه. ش.
• عمدة الطالب في انساب آل ابي‌طالب، جمال‌الدين احمد بن علي الحسيني (ابن عنبة)، لجنة احياء تراث، بيروت، منشورات دارالكتب الحياة، بي‌تا.
• مراقد المعارف، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.
• مقاتل الطالبيين، ابوالفرج الاصفهاني، تحقيق: السيد احمد صقر، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ١۴٠٨ه. ق - ١٩٨٧م.
• المجدي في انساب الطالبيين، علي بن محمد العلوي العمري، تحقيق: احمد المهدوي الدامغاني، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.
• معجم المراقد والمزارات في العراق، ثامر عبدالحسن العامري، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
• الشجرة المباركة في انساب الطالبية، فخرالدين الرازي، ط ٢، قم، مكتبة آيةالله العظمي المرعشي النجفي، ١۴١٩ه. ق.
• منتقلة الطالبية، ابواسماعيل ابراهيم بن ناصر (ابن طباطبا)، النجف، المطبعة الحيدرية، ١٣٨٨ه. ق - ١٩۶٨م.
• لباب الانساب والالقاب والاعقاب، ابوالحسن على بن زيد بيهقى (ابن فندق)، قم، كتابخانه آيت‌الله العظمى مرعشى نجفى، ١۴١٠ه. ق.
• الاصيلي في انساب الطالبيين، صفي‌الدين محمد بن تاج‌الدين علي (ابن طقطقي)، قم، مكتبة آيت‌الله العظمي المرعشي النجفي الكبري، ١۴١٨ه. ق.
• مجمع الآداب في معجم الالقاب، عبدالرزاق بن احمد الشيباني (ابن الفوطي)، تحقيق: محمد الكاظم، ط ١، طهران، مؤسسة الطباعة والنشر - وزارة الثقافة والارشاد القومي، ١۴١۶ه. ق.
• مشاهد العترة الطاهرة وأعيان الصحابة والتابعين، السيد عبدالرزاق كمونة الحسيني، النجف، مطبعة الآداب، ١٣٨٧ه. ق - ١٩۶٨م.
• آرامگاه‌هاى خاندان پاك پيامبر(ص) و بزرگان صحابه و تابعين، سيد عبدالرّزاق كمونه، ترجمه: عبدالعلى صاحبى، چاپ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧۵ه. ش.
• المزار، السيد مهدي القزويني، تحقيق: جودت القزويني، ط ١، بيروت، دار الرافدين، ١۴٢۶ه. ق - ٢٠٠۵م.