مسجد بنوحرام

مسجد بنی حرام

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد بنی حرام الصغیر - مسجد العماری
مکان	عربستان * مدینه * در غرب کوه سلع
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
تاریخ بنا
ویژگی‌های تاریخی	نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
بخش‌های بنا	دیوارهای جانبی - محراب - مأذنه
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.473119,39.597253","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-content-rtl mw-parser-output\" lang=\"fa\" dir=\"rtl\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0628\u0646\u06cc \u062d\u0631\u0627\u0645\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0628\u0646\u06cc \u062d\u0631\u0627\u0645\n","link":"","lat":24.473119,"lon":39.597253,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مسجد بنی حَرام، از مساجد قدیمی شهر مدینه است که پیشینه آن به عصر نبوی بازمی‌گردد. مسجد در غرب کوه سلع و در قسمت راست جاده‌ای است که به سمت مساجد فتح می‌رود. این مسجد یک گنبد و یک مناره در ضلع شمال غربی دارد. طول آن 16 متر و عرضش 13 متر است.

این مسجد، که تا قبل از سال ١٣٨٨ قمری به علت مجهول بودن مکان دقیق آن، به شکل ویرانه‌ درآمده بود، با تلاش یکی از محققان شهر مدینه، شناسایی و بازسازی شده و پس از آن دو بار دیگر بازسازی شده است.

نام قبیله بر روی مسجد

مسجد بنی حَرام به خاطر واقع شدن در میان خانه‌های قبلیه بنی‌حرام، به این اسم نامگذاری شده است. این قبیله از زیر مجموعه‌های قبیله اصلی خزرج می‌باشند.

در برخی منابع به آن «مسجد بنو حرام صغیر» نیز گفته شده و گزارش سکونت گزینی قبیله بنی حرام در محدوده این مسجد نقل شده است. مسجد امروزه به مسجد العماری نیز معروف است.

موقعیت جغرافیایی

مسجد بنی‌حرام که برخی آن را جزو مساجد هفتگانه خندق شمرده‌اند، در سمت غرب کوه سلع، دست راست کسی است که از خیابان سیح به سمت مساجد فتح می‌رود. مسجد بنی حرام ۱.۶۸ کیلومتر با مسجد النبی فاصله دارد.

بنای مسجد

مسجد دارای یک گنبد و یک مناره زیبا در ضلع شمال غربی است. طول مسجد 16 متر و عرضش 13 متر و در ضلع شمال شرقی دارای امکاناتی برای وضو نمازگزاران است. مساحت کل آن قبل از بازسازی و مرمت در سال 2024میلادی، ۲۲۶.۴۲ متر مربع بود و بعد از بازسازی ۲۳۶.۴۲ متر شده است. ظرفیت این مسجد ۱۷۲ نمازگزار است.

ساخت مسجد

بنابر روایاتی در صدر اسلام شماری از طایفه بنی‌حرام و بنی‌سلمه از محل سکونت خود نزد پیامبر اسلام(ص) شکایت کردند. حضرت آنان را به سکونت در بخش غربی کوه سلع راهنمایی کرد و آنان نیز چنین کردند. پس از انتقال به این بخش، قبیله بنی‌حرام این مسجد را ساختند، مسجدی که بعدها عمر بن عبدالعزیز آن را بازسازی کرد. بنابرگزارش‌هایی پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است. اما برخی نقل مکان این قبیله و در نتیجه ساخت مسجد را در زمان خلافت عمر بن خطاب می‌دانند.

تاریخچه بنا

در منبعی از قرن سوم از این مسجد یاد شده است. این مسجد در سده نهم ویران شده بود و به گزارش علی بن عبدالله سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، جز پایه‌های مسجد و برخی ستون‌هایش چیزی باقی نمانده بود، هر چند شمس‌الدین سخاوی (م.906ق.)، تاریخ‌نگار مدینه، در همین سده از بازسازی این مسجد خبر داده است. ابو سالم عیاشی در سفرنامه‌اش از سفرش به سال 1073 قمری از این مسجد یاد کرده اما آن را مسجدی ویران توصیف می‌کند.

به گفته ابراهیم عیاشی (م.1388ق.) با راهنمایی او یکی از نیکوکاران مدینه این مسجد را بازسازی کرد. در سال 1400 ق./1979م. نیز بازسازی دیگری توسط دولت سعودی صورت گرفته است. در سال 1410ه/1990م وزارت حج و اوقاف سعودی بعد از تخریب بنای قدیمی، این مسجد را به طور کامل بازسازی کرد. در این بازسازی مسجد دارای گلدسته شد و یک گنبد داشت که بر اساس تصاویر موجود گنبد را گاهی به رنگ سبز در آورده بودند.

مسجد بنوحرام در سال 2024 این مسجد بار دیگر بازسازی شده و اینبار دیوارهای مسجد نمایی از سنگ دارند. در بازسازی جدید یک گنبد و یک ماذنه مسجد حفظ شده و باقی مانده است.

تصاویر بعد از بازسازی سال 1400ه/1979م

• 
  تصویر از بیرون مسجد
• 
  محدوده مصلی مسحذ
• 
  محراب
• 
  حیات و ماذنه مسجد
• 
  ماذنه کوتاه و گنبدی شکل مسجد

تصاویر بازسازی سال 1410ه/1990م و بعد از آن

• 
• 
• 
  درب ورودی مسجد
• 
  مصلی مسجد
• 
  محدوده جنوبی داخل مسجد
• 
  محراب مسجد

تصاویر پیش از شروع پروژه سال 2024 میلادی(دو دهه بین دو بازسازی)

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

تصاویر مربوط به سال 2024 میلادی

• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ،‌ عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی،‌ جزء الرابع، بیروت، 2011
• وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
• تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
• المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، 1998.
• اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله(متوفی199ه)، المملکه العربیه السعودیه، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنورة، الطبعة الاولی، 1424ه.
• خبرگزاری ایکنا، نسخه فارسی.
• وبسایت اکتشف المدینه.
• گوگل مپ، نقشه جهان نما.