مسجدهای فتح
مسجدهای فتح (نام‌های دیگر: مساجد احزاب، مساجد خندق)، شش مسجد بر دامنه کوه سلع در کشور عربستان در شهر مدینه است. این مجموعه، مساجدی‌اند که در شمال غربی مدینه در محل وقوع غزوه خندق یا احزاب قرار دارند و محل نمازگزاری پیامبر(ص) و یارانش در این غزوه بوده‌اند. این مساجد عبارتند از: مسجد فتح، مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)، مسجد فاطمةالزهرا(س)، مسجد سلمان فارسی، مسجد ابوبکر، مسجد عمر.
تعداد و مکان مسجدها ویرایش
مسجدهای فتح در شمال غرب مدینه، در دامنه غربی کوه سلع قرار دارند. این کوه، مُشْرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب حفر کردند. روایت شده که پیامبر، در جریان جنگ احزاب، در مکان این مسجدها نماز خوانده است.[۱] پژوهشگران حدس می‌زنند که برخی از این مساجد نخستین بار در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده باشد.[۲]
مسجدهای شش‌گانه زیر را جزو مسجدهای فتح به حساب آورده‌اند:
مسجد هفتم ویرایش
در دوران معاصر مسجدهای فتح را مسجدهای سبعه (مسجدهای هفت‌گانه) نیز می‌نامند.[۳] بر این اساس برخی منابع مسجدهای فتح را هفت مسجد به حساب آورده‌اند. اما درباره مسجد هفتم اختلاف نظر وجود دارد. برخی مسجد قبلتین را مسجد هفتم به حساب آورده‌اند[۴] و برخی دیگر مسجد بنوحرام را[۵] و برخی دیگر مسجد الرایه جزو مسجدهای فتح شمارده‌اند[۶].
مسجد خندق ویرایش
افزون بر مسجدهای تاریخی فوق، مسجدی بزرگ با نام مسجد خندق در جوار این مسجدها و چسبیده به کوه سلع ساخته شده است. این مسجد در سال ۱۴۲۹ قمری (1387 شمسی) افتتاح شد.[۷]
تاریخچه مساجد ویرایش
در تمامی منابع تاریخ و جغرافیای مدینه تا نیمه سده سیزدهم قمری تنها از چهار مسجد مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علی بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر در این منطقه یاد شده است. به نظر می‌رسد افزایش دو مسجد دیگر به نام‌های مسجد عمر و مسجد فاطمه زهرا(س) مربوط به دهه‌های اخیر است.[۸]
همچنین در دوره معاصر نام مسجد ابوبکر و مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) جابجا شده است. مسجدی که امروزه به عنوان مسجد امام علی(ع) شناخته می‌شود در حقیقت مسجد ابوبکر است و مسجدی که به نام ابوبکر است، در گذشته به عنوان مسجد امام علی شناخته می‌شده است.[۹][۱۰]
پانویس ویرایش
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸؛ المغازی، ج۲، ص 488؛ المساجد الاثریه، ص ۱۳۱
- ↑ مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص ۱۴
- ↑ المساجد الاثریه، ص ۱۳۶
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 332
- ↑ راهنمای مصور حرمین، ص107
- ↑ المساجد الاثریه، ص 138؛ مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص36
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ۳۲۴، 331
- ↑ نک: مساجد الاثریه، ص 132-134
- ↑ المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.
- ↑ المساجد الاثریه، ص135.
منابع ویرایش
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
- تاریخ المدینة المنوره: عمر بن شبه نمیری (م.262ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، 1410ق؛
- راهنمای مصور حرمین، مجتبی نجفی روحانی، حامد کارگزاران، تهران، مشعر، ۱۴۰۳
- المدینة المنورة تطورها العمرانی، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة الحدیثة، ۱۹۸۱.
- المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۱۹۹۸.
- «مساجد الفتح فی المدینة المنوره و صلاة النبی فیها»، محمد انور البکری، مجله المدینه المنوره، شماره ۴، ربیع الاول ۱۴۲۴ق.
- المغازی، محمد بن عمر واقدی، تحقیق مارزدن جونز، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.