مسجدهای فتح: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۲۴

مسجدهای فتح (نام‌های دیگر: مساجد احزاب، مساجد خندق)، شش مسجد بر دامنه کوه سلع در کشور عربستان در شهر مدینه است. این مجموعه، مساجدی‌اند که در شمال غربی مدینه در محل وقوع غزوه خندق یا احزاب قرار دارند و محل نمازگزاری پیامبر(ص) و یارانش در این غزوه بوده‌اند. این مساجد عبارتند از: مسجد فتح، مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)، مسجد فاطمةالزهرا(س)، مسجد سلمان فارسی، مسجد ابوبکر، مسجد عمر.

تعداد و مکان مسجدها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدهای فتح در شمال غرب مدینه، در دامنه غربی کوه سلع قرار دارند. این کوه، مُشْرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب حفر کردند. روایت شده که پیامبر، در جریان جنگ احزاب، در مکان این مسجدها نماز خوانده است.^[۱] پژوهشگران حدس می‌زنند که برخی از این مساجد نخستین بار در زمان امارت عمر بن عبدالعزیز بر مدینه ساخته شده باشد.^[۲]

مسجدهای شش‌گانه زیر را جزو مسجدهای فتح به حساب آورده‌اند:

مسجد هفتم[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوران معاصر مسجدهای فتح را مسجدهای سبعه (مسجدهای هفت‌گانه) نیز می‌نامند.^[۳] بر این اساس، برخی منابع مسجدهای فتح را هفت مسجد به حساب آورده‌اند. اما درباره مسجد هفتم اختلاف نظر وجود دارد. برخی مسجد قبلتین را مسجد هفتم به حساب آورده‌اند^[۴] و برخی دیگر مسجد بنوحرام را^[۵] و برخی دیگر مسجد الرایه جزو مسجدهای فتح شمارده‌اند^[۶].

مسجد خندق[ویرایش | ویرایش مبدأ]

افزون بر مسجدهای تاریخی فوق، مسجدی بزرگ با نام مسجد خندق در جوار این مسجدها و چسبیده به کوه سلع ساخته شده است. این مسجد در سال ۱۴۲۹ قمری (1387 شمسی) افتتاح شد.^[۷]

تاریخچه مساجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در تمامی منابع تاریخ و جغرافیای مدینه تا نیمه سده سیزدهم قمری تنها از چهار مسجد مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علی بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر در این منطقه یاد شده است. به نظر می‌رسد ساخت دو مسجد دیگر به نام‌های مسجد عمر و مسجد فاطمه زهرا(س) مربوط به دهه‌های اخیر است.^[۸]

همچنین در دوره معاصر نام مسجد ابوبکر و مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) جابجا شده است. مسجدی که امروزه به عنوان مسجد امام علی(ع) شناخته می‌شود در حقیقت مسجد ابوبکر است و مسجدی که به نام ابوبکر است، در گذشته به عنوان مسجد امام علی شناخته می‌شده است.^[۹]^[۱۰]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸؛ المغازی، ج۲، ص 488؛ المساجد الاثریه، ص ۱۳۱
↑ مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص ۱۴
↑ المساجد الاثریه، ص ۱۳۶
↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 332
↑ راهنمای مصور حرمین، ص107
↑ المساجد الاثریه، ص 138؛ مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص36
↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ۳۲۴، 331
↑ نک: مساجد الاثریه، ص 132-134
↑ المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.
↑ المساجد الاثریه، ص135.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
تاریخ المدینة المنوره: عمر بن شبه نمیری (م.262ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، 1410ق؛
راهنمای مصور حرمین، مجتبی نجفی روحانی، حامد کارگزاران، تهران، مشعر، ۱۴۰۳
المدینة المنورة تطورها العمرانی، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة الحدیثة، ۱۹۸۱.
المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۱۹۹۸.
«مساجد الفتح فی المدینة المنوره و صلاة النبی فیها»، محمد انور البکری، مجله المدینه المنوره، شماره ۴، ربیع الاول ۱۴۲۴ق.
المغازی، محمد بن عمر واقدی، تحقیق مارزدن جونز، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.

[1] تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸؛ المغازی، ج۲، ص 488؛ المساجد الاثریه، ص ۱۳۱

[2] مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص ۱۴

[3] المساجد الاثریه، ص ۱۳۶

[4] آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 332

[5] راهنمای مصور حرمین، ص107

[6] المساجد الاثریه، ص 138؛ مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص36

[7] آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ۳۲۴، 331

[8] نک: مساجد الاثریه، ص 132-134

[9] المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.

[10] المساجد الاثریه، ص135.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''مسجدهای فتح''' (نام‌های دیگر: مساجد احزاب، مساجد خندق)، شش مسجد بر روی [[کوه سلع]] در [[کشور عربستان]] در [[شهر مدینه]] است. این مجموعه، مساجدی‌اند که در شمال غربی مدینه در محل وقوع [[غزوه خندق]] یا احزاب قرار دارند. این مساجد محل نماز [[پیامبر(ص)]] و یارانش در این غزوه بوده‌اند. این مساجد عبارتند از: [[مسجد فتح]]، [[مسجد امام علی در خندق|مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)]]، [[مسجد فاطمه زهرا (س)|مسجد فاطمةالزهرا(س)]]، [[مسجد سلمان فارسی]]، [[مسجد ابوبکر]]، [[مسجد عمر]].
+'''مسجدهای فتح''' (نام‌های دیگر: مساجد احزاب، مساجد خندق)، شش مسجد بر دامنه [[کوه سلع]] در [[کشور عربستان]] در [[شهر مدینه]] است. این مجموعه، مساجدی‌اند که در شمال غربی مدینه در محل وقوع [[غزوه خندق]] یا احزاب قرار دارند و محل نمازگزاری [[پیامبر(ص)]] و یارانش در این غزوه بوده‌اند. این مساجد عبارتند از: [[مسجد فتح]]، [[مسجد امام علی در خندق|مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)]]، [[مسجد فاطمه زهرا (س)|مسجد فاطمةالزهرا(س)]]، [[مسجد سلمان فارسی]]، [[مسجد ابوبکر]]، [[مسجد عمر]].
 ==تعداد و مکان مسجدها==
+مسجدهای فتح در شمال غرب مدینه، در دامنه غربی [[کوه سلع]] قرار دارند. این کوه، مُشْرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در [[جنگ احزاب]] حفر کردند. روایت شده که پیامبر، در جریان جنگ احزاب، در مکان این مسجدها نماز خوانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=58 تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص ۵۸]؛ المغازی، ج۲، ص 488؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمساجد_الاثریه.pdf&page=131 المساجد الاثریه، ص ۱۳۱]</ref> پژوهشگران حدس می‌زنند که برخی از این مساجد نخستین بار در زمان امارت [[عمر بن عبدالعزیز]] بر مدینه ساخته شده باشد.<ref>[http://noo.rs/X92Rv مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص ۱۴]</ref>
-مسجدهای فتح در شمال غرب مدینه، در دامنه غربی [[کوه سلع]] قرار دارند. این کوه، مُشْرف بر خندقی میان حره غربی و شرقی بوده است که مسلمانان در [[جنگ احزاب]] حفر کردند. روایت شده که پیامبر، در جریان جنگ احزاب، در مکان این مسجدها نماز خوانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=131 المساجد الاثریه، ص ۱۳۱]</ref>
 مسجدهای شش‌گانه زیر را جزو مسجدهای فتح به حساب آورده‌اند:
@@ خط ۱۶: / خط ۱۵: @@
 ==== مسجد هفتم ====
-در دوران معاصر مسجدهای فتح را مسجدهای سبعه (مسجدهای هفت‌گانه) نیز می‌نامند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=136 المساجد الاثریه، ص ۱۳۶]</ref> بر این اساس برخی منابع مسجدهای فتح را هفت مسجد به حساب آورده‌اند. اما درباره مسجد هفتم اختلاف دارند. برخی [[مسجد قبلتین]] را مسجد هفتم به حساب آورده‌اند<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 332</ref> و برخی دیگر [[مسجد بنوحرام|مسجد بنو حرام]] را<ref>راهنمای مصور حرمین، ص107</ref> و برخی دیگر [[مسجد الرایه]] را<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=138 المساجد الاثریه، ص 138]</ref>.
+در دوران معاصر مسجدهای فتح را مسجدهای سبعه (مسجدهای هفت‌گانه) نیز می‌نامند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمساجد_الاثریه.pdf&page=136 المساجد الاثریه، ص ۱۳۶]</ref> بر این اساس، برخی منابع مسجدهای فتح را هفت مسجد به حساب آورده‌اند. اما درباره مسجد هفتم اختلاف نظر وجود دارد. برخی [[مسجد قبلتین]] را مسجد هفتم به حساب آورده‌اند<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 332</ref> و برخی دیگر [[مسجد بنوحرام]] را<ref>راهنمای مصور حرمین، ص107</ref> و برخی دیگر [[مسجد الرایه]] جزو مسجدهای فتح شمارده‌اند<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمساجد_الاثریه.pdf&page=138 المساجد الاثریه، ص 138]؛ [http://noo.rs/X92Rv مساجد الفتح بالمدینه المنوره، ص36]</ref>.
 ==== مسجد خندق ====
-افزون بر مسجدهای تاریخی فوق، مسجدی بزرگ با نام مسجد خندق در جوار این مسجدها و چسبیده به کوه سلع ساخته شده است. این مسجد در سال 1429 قمری افتتاح شد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ۳۲۴، 331</ref>
+افزون بر مسجدهای تاریخی فوق، مسجدی بزرگ با نام مسجد خندق در جوار این مسجدها و چسبیده به کوه سلع ساخته شده است. این مسجد در سال ۱۴۲۹ قمری (1387 شمسی) افتتاح شد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ۳۲۴، 331</ref>
+[[پرونده:مسجدهای فتح نمای کلی.png|600px|بی‌قاب|وسط|Caption]]
 ==تاریخچه مساجد==
-در تمامی منابع تاریخ و جغرافیای مدینه تا نیمه سده سیزدهم قمری تنها از چهار مسجد [[مسجد فتح]]، [[مسجد سلمان فارسی|مسجد سلمان]]، [[مسجد امام علی در خندق|مسجد علی‌ بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر]] در این منطقه یاد شده است.به نظر میرسد افزایش دو مسجد دیگر به نام‌های [[مسجد عمر بن خطاب در خندق|مسجد عمر]] و [[مسجد فاطمه زهرا (س)|مسجد فاطمه زهرا(س)]] مربوط به دهه‌های اخیر است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=132 نک: مساجد الاثریه، ص 132-134]</ref>
+در تمامی منابع تاریخ و جغرافیای مدینه تا نیمه سده سیزدهم قمری تنها از چهار مسجد [[مسجد فتح]]، [[مسجد سلمان فارسی|مسجد سلمان]]، [[مسجد امام علی در خندق|مسجد علی بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر]] در این منطقه یاد شده است. به نظر می‌رسد ساخت دو مسجد دیگر به نام‌های [[مسجد عمر بن خطاب در خندق|مسجد عمر]] و [[مسجد فاطمه زهرا (س)|مسجد فاطمه زهرا(س)]] مربوط به دهه‌های اخیر است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمساجد_الاثریه.pdf&page=132 نک: مساجد الاثریه، ص 132-134]</ref>
-یکی از دگرگونی‌هایی که در سال‌های اخیر رخ داد، این است که نام مسجد ابوبکر به مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) و نام مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) به مسجد ابوبکر تغییر یافت!<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=192 المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.]</ref><ref>المساجد الاثریه، ص135.</ref>
+همچنین در دوره معاصر نام مسجد ابوبکر و مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) جابجا شده است. مسجدی که امروزه به عنوان مسجد امام علی(ع) شناخته می‌شود در حقیقت مسجد ابوبکر است و مسجدی که به نام ابوبکر است، در گذشته به عنوان مسجد امام علی شناخته می‌شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=192 المدینة المنوره تطورّها العمرانی، صص192 و 193.]</ref><ref>المساجد الاثریه، ص135.</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع ==
 {{منابع}}
+* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
+* '''تاریخ المدینة المنوره''': عمر بن شبه نمیری (م.262ق.)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، 1410ق؛
 * '''راهنمای مصور حرمین'''، مجتبی نجفی روحانی، حامد کارگزاران، تهران، مشعر، ۱۴۰۳
-* '''المدينة المنورة تطورها العمرانى'''، صالح لمعى مصطفى، بيروت، دارالنهضة الحديثة، ١٩٨١.
+* '''المدینة المنورة تطورها العمرانی'''، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة الحدیثة، ۱۹۸۱.
-* '''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
+* '''المساجد الاثریة فی المدینة المنورة'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۱۹۹۸.
+* '''«مساجد الفتح فی المدینة المنوره و صلاة النبی فیها»'''، محمد انور البکری، مجله المدینه المنوره، شماره ۴، ربیع الاول ۱۴۲۴ق.
+* '''المغازی'''، محمد بن عمر واقدی، تحقیق مارزدن جونز، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.
+*
 {{پایان}}
@@ خط ۴۱: / خط ۴۵: @@
 [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
 [[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[ar: مساجد الفتح]]

ن ب و مساجد
عربستان	مسجد الحرام • مسجد النبی • مسجد قبا • مسجد ذوالحلیفه • مسجد ردالشمس • مسجد خیف • مسجد غدیر خم • مسجد الغنم • مسجد مختفی • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مسجد بلال بن رباح • مسجد جن • مسجد الرایه • مسجد المتکا • مسجد شجره • مسجد الاجابه • مسجد عرفه • مسجد تنعیم • مسجد صفائح • مسجد عنبریه • مسجد امام علی (تنعیم) • مسجد شجره (حدیبیه) • مسجد جعرانه • مسجد فتح • مسجد سقیا • مسجد بنوحرام • مسجد ثنیة الوداع • مسجد ذباب • مسجد الدرع • مسجد البحیر • مسجد ثنایا • مسجد مغیسله • مسجد مشعرالحرام • مسجد خیف • مسجد البیعه • مسجد النحر • مسجد الكبش • مساجد خندق • مسجد امام علی (مدینه) • مسجد عثمان • مسجد قبلتین • مسجد صخرات • مسجد راتج • مسجد البیعه (مکه)
عراق	مسجد کوفه • مسجد سهله • مسجد حنانه • مسجد شیخ طوسی • مسجد شیخ انصاری • مسجد هندی • مسجد الخضراء • مسجد صعصعة بن صوحان • مسجد زید بن صوحان • مسجد الحمراء • مسجد براثا • مسجد عتیقه • مسجد پنجه امام علی(ع) • مسجد ردالشمس • مسجد الراس • مسجد رأس الحسین(ع) (کربلا) • مسجد عمران بن شاهین • مسجد شهید اول (کربلا) • مسجد صاحب حدائق (کربلا)
ایران	مسجد جمکران • مسجد گوهرشاد • مسجد آقابزرگ کاشان • مسجد امام (اصفهان) • مسجد حکیم اصفهان • مسجد سلماسی • مسجد شیخ لطف‌الله • مسجد جامع یزد • مسجد اعظم قم • مسجد امام حسن عسکری قم • مسجد سید اصفهان
سوریه	مسجد جامع اموی • مشهد الحسین(حلب)
مصر	مسجد حاکم مصر • مسجد جیوشی
فلسطین	مسجد الاقصی • مسجد صخره
مرتبط	مسجد • مسجد جامع

ن ب و مکان‌های زیارتی و تاریخی مدینه
کوه‌ها	کوه ثور • کوه احد • کوه سلع • کوه رماة • کوه سلیع • کوه عینین
چاه‌ها و چشمه‌ها	بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه اعواف • چاه ابی‌عنبه • چاه بصه • چاه اریس • چاه اهاب • چاه روحاء • چاه جاسوم • چاه انا • چاه رومه • چاه انس بن مالک • بغیبغه
قبرستان‌ها	قبرستان بقیع • مقبره شهدای احد • مقبره شهدای بدر
مسجدها	مسجدالنبی • مسجد قبا • مسجد غمامه • مسجد عنبریه • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مصلای پیامبر(ص) • مسجد بنی مازن • مسجد سبق • مسجد ابوبکر(خندق) • مسجد ابوبکر(مناخه) • مسجد ابی بن کعب • مسجد الاجابه • مسجد الدرع • مسجد الرایه (مدینه) • مسجد العصبة • مسجد امام علی (مناخه) • مسجد امام علی در خندق • مسجد بنوحرام • مسجد بنی خداره • مسجد بنی زریق • مسجد بنی ساعده (خارج بیوت مدینه) • مسجد بنی ساعده (داخل مدینه) • مسجد بنی ظفر • مسجد بنی عبدالاشهل • مسجد بنی‌انیف • مسجد ثنایا • مسجد ثنیة الوداع • مسجد جمعه • مسجد دارالنابغه • مسجد راتج • مسجد سجده • مسجد سعد بن خیثمه • مسجد سقیا • مسجد سلمان فارسی • مسجد شجره (مدینه) • مسجد عتبان بن مالک • مسجد عثمان (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب در خندق • مسجد غار بنی حرام • مسجد فاطمه زهرا (س) • مسجد فسح • مسجد فضیخ • مسجد قبلتین • مسجد مغیسله • مسجد بنی حارثه • مسجد منارتین • مسجد فتح (مدینه) • مسجد مشربه ام ابراهیم • مسجد معرس
نقاط مهم داخل شهر مدینه	بیت‌ الاحزان
نقاط مهم خارج شهر مدینه	جرف • بیداء • ثنیة الوداع
سایر	بیت المدارس • باغ مرجان