مسجد سقیا: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع: اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام) |
جز (جایگزینی متن - 'تاسیس' به 'تأسیس') |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
| کاربری =مسجد | | کاربری =مسجد | ||
| مکان =[[عربستان]] * [[مدینه]] * در داخل محوطه ایستگاه قطار در عنبریه | | مکان =[[عربستان]] * [[مدینه]] * در داخل محوطه ایستگاه قطار در عنبریه | ||
| نام‌های دیگر =مسجد | | نام‌های دیگر =مسجد الرئوس | ||
| وقایع مرتبط = | | وقایع مرتبط = نمازخواندن [[رسول خدا(ص)]] هنگام رفتن به [[بدر]] | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| وضعیت =فعال | | وضعیت =فعال | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| طول جغرافیایی =39.600122974068185 | | طول جغرافیایی =39.600122974068185 | ||
}} | }} | ||
'''مسجد سُقْیا'''، یکی از مساجد | '''مسجد سُقْیا'''، یکی از مساجد شهر [[مدینه]] است که در قسمت جنوب شرقی ایستگاه قطار مدینه، در محله عنبریه، قرار دارد. به این مسجد سقیا گفته می‌شود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک [[چاه سقیا]] واقع شده است. [[پیامبر(ص)]] در مسیر [[غزوه بدر|بدر]]، در سقیا از سپاهش سان دید، نماز خواند، برای اهل مدینه دعا کرد و از چاه سقیا آب نوشید. | ||
==موقعیت== | ==موقعیت== | ||
مسجد سقیا داخل حصار ساختمان ایستگاه راه‌آهن | مسجد سقیا داخل حصار ساختمان ایستگاه راه‌آهن عنبریه و در جنوب شرقی آن قرار دارد. چاه سقیا در جنوب آن مسجد واقع است و خیابان طریق مکه، آن دو را از هم جدا می‌کند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136]</ref> | ||
در حال حاضر، مسجد سقیا در داخل ایستگاه راه آهن قرار گرفته است. <ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 367.</ref> | در حال حاضر، مسجد سقیا در داخل ایستگاه راه آهن قرار گرفته است. <ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 367.</ref> | ||
== | ==دلیل نام‌گذاری== | ||
به این مسجد سقیا گفته می‌شود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=102 المساجد الاثریة فی المدینة المنورة]، ص102.</ref> | به این مسجد سقیا گفته می‌شود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=102 المساجد الاثریة فی المدینة المنورة]، ص102.</ref> | ||
==== | ====قبة الرئوس==== | ||
از قرن یازدهم به بعد، این مسجد به قبة الرئوس نیز معروف بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136] نیز ر. ک: | از قرن یازدهم به بعد، این مسجد به قبة الرئوس (قبة الرؤوس) نیز معروف بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136] نیز ر. ک: [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D8%B5%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=36 وصف المدینة المنورة، ص36]؛ مرآة الحرمین، ج1، ص418.</ref> بنابر گزارش علی حافظ، به این دلیل قبةالرئوس نامیده شده که ترکان عثمانی سرهای راهزن‌های صحرا را قطع می‌کردند و در آن می‌گذاشتند.<ref>ر.ک: آثار المدینة المنورة، ص136؛ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص146.</ref>به نظر عیاشی تاریخ‌نگار مدینه، معروف شدن این مسجد به قبةالرئوس، اثر بدی دارد و این نام شایسته مسجد نیست. <ref> [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=196 المدینة بین الماضی و الحاضر، ص192.]</ref> | ||
==پیامبر(ص) در سقیا== | |||
حضرت محمد(ص) در مسیر مدینه به بدر (در [[غزوه بدر]]) در سقیا توقف کرد و نماز خواند و دعا کرد: همچنان‌که خداوند پس از دعای [[حضرت ابراهیم(ع)]] برای اهل مکه برکت قرار داد، برای اهل مدینه نیز برکت قرار دهد.<ref>جامع الصحیح، ج5، ص528، ح3914؛ برای اطلاعات بیشتر نک: مدینه‌شناسی، ج1، ص 212</ref> گفته شده که پیامبر در این مکان از سپاهش سان دید.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> | |||
گزارش شده که پیامبر(ص) در مسیر رفتن به بدر، از چاه سقیا آب نوشید.<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص504. </ref> | |||
==تاریخ مسجد سقیا== | ==تاریخ مسجد سقیا== | ||
[[ابن شبه]] این مسجد را از مساجدی می‌شمارد که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> بنابر گزارش [[سمهودی]]، [[عمر بن عبد العزیز|عمر بن عبدالعزیز]] این مسجد را در محل نماز پیامبر(ص) ساخته است. بنابر عبارت سمهودی به نقل از ابوعبدالله اسدی، از مورخان سده‌های نخست، این مسجد، به عنوان یکی از مساجد تاریخی مدینه، مشهور بوده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=198 وفاء الوفا، ج3، ص198.]</ref> | [[ابن شبه]] این مسجد را از مساجدی می‌شمارد که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> بنابر گزارش [[سمهودی]]، [[عمر بن عبد العزیز|عمر بن عبدالعزیز]] این مسجد را در محل نماز پیامبر(ص) ساخته است. بنابر عبارت سمهودی به نقل از ابوعبدالله اسدی، از مورخان سده‌های نخست، این مسجد، به عنوان یکی از مساجد تاریخی مدینه، مشهور بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=198 وفاء الوفا، ج3، ص198.]</ref> | ||
====گزارش سمهودی درباره مسجد سقیا==== | ====گزارش سمهودی درباره مسجد سقیا==== | ||
در زمان | در زمان سمهودی این مسجد از میان رفته بود. او به محل مسجد رفت و با دیدن یک سنگ بزرگ ساختمانی، دستور داد آنجا را حفاری کنند. پس از کاوش، محراب و چهار گوشه مسجد سقا ظاهر شد. سمهودی بر اساس تزیینات و کنده‌کاری سنگ‌هایی که کشف شد معتقد بود که این ساختمان در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=200 وفاء الوفا، ج3، ص200.]</ref> بنابر گزارش سمهودی، مسجد سقیا در زمان وی، روی همان پایه‌های اولیه‌اش که مربعی به مساحت حدود هفت ذراع در هفت ذراع بود، تجدید بنا شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=200 وفاء الوفا، ج3، ص200.]</ref> گزارش احمد عباسی در قرن یازدهم نیز مساحت این مسجد را تایید می‌کند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=194 عمدة الاخبار، ص189.]</ref> | ||
بنابر گزارشی از سال ۱۰۷۳ق. (۱۶۶۲م.)، این مسجد در سمت چپ راه منتهی به [[مدینه]] از مسیر [[وادی عقیق|عقیق]]، در [[حره وبره|حره غربی]] واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B4%D9%8A%D9%87%D8%8C_%D8%AC_1.pdf&page=396 الرحلة العیاشیه، ج1، ص395.]</ref> | بنابر گزارشی از سال ۱۰۷۳ق. (۱۶۶۲م.)، این مسجد در سمت چپ راه منتهی به [[مدینه]] از مسیر [[وادی عقیق|عقیق]]، در [[حره وبره|حره غربی]] واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B4%D9%8A%D9%87%D8%8C_%D8%AC_1.pdf&page=396 الرحلة العیاشیه، ج1، ص395.]</ref> | ||
====نظریه یاسین خیاری==== | ====نظریه یاسین خیاری==== | ||
دانشمندان سده‌های نخستین و سده‌های میانه، هم‌عقیده‌اند که مسجد سقیا، مسجدی تاریخی است که امروزه داخل ایستگاه راه‌آهن قرار دارد. یاسین الخیاری، تاریخ‌نگار معاصر مدینه، بر آن بود که | دانشمندان سده‌های نخستین و سده‌های میانه، هم‌عقیده‌اند که مسجد سقیا، مسجدی تاریخی است که امروزه داخل ایستگاه راه‌آهن قرار دارد. یاسین الخیاری، تاریخ‌نگار معاصر مدینه، بر آن بود: بناى مخروبه‌اى که در زمان او در کنار چاه سقیا قرار داشت و برای توسعه راه تخریب شد، همان مسجد سقیاست. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=149 تاریخ معالم المدینة المنورة، ص149.]</ref> این بناى مخروبه، در تصویری که او در کتابش آورده، به روشنی به چشم می‌خورد. محمد الیاس عبدالغنی، با دلایل متعدد، نظریه مشهور را اثبات و نظریه خیاری را رد کرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=102 المساجد الاثریة فی المدینة المنورة]، صص 102 - 106.</ref> | ||
==توصیف مسجد== | ==توصیف مسجد== | ||
شنقیطی مسجد سقیا را این‌گونه توصیف می‌کند: «داخل ساختمان‌های ایستگاه راه‌آهن از جهت جنوب، مسجد سقیا دیده می‌شود که دارای گنبدهای سه‌گانه است. گنبد میانی بزرگ‌تر است».<ref>الدر الثمین، ص237.</ref> | شنقیطی مسجد سقیا را این‌گونه توصیف می‌کند: «داخل ساختمان‌های ایستگاه راه‌آهن از جهت جنوب، مسجد سقیا دیده می‌شود که دارای گنبدهای سه‌گانه است. گنبد میانی بزرگ‌تر است».<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86.pdf&page=237 الدر الثمین، ص237.]</ref> | ||
ساختمان مسجد دارای برش‌های عمودی و افقی و از سه فضای خالی یا شکاف تشکیل شده که با سه گنبد پوشیده شده‌اند. گنبد میانی از همه گنبدها بزرگ‌تر است. محرابش در دیوار قبله است. در نیمه دیوار شمالی، شرقی و غربی ساختمان آن، دریچه قوسدار و هلالی‌شکلی با قوسی دایره‌ای‌شکل تعبیه شده است. دیوارها با گچ سفید گچکاری شده‌اند.<ref>المدینة المنورة و تطورها العمرانی، ص209-210.</ref> | ساختمان مسجد دارای برش‌های عمودی و افقی و از سه فضای خالی یا شکاف تشکیل شده که با سه گنبد پوشیده شده‌اند. گنبد میانی از همه گنبدها بزرگ‌تر است. محرابش در دیوار قبله است. در نیمه دیوار شمالی، شرقی و غربی ساختمان آن، دریچه قوسدار و هلالی‌شکلی با قوسی دایره‌ای‌شکل تعبیه شده است. دیوارها با گچ سفید گچکاری شده‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A.pdf&page=209 المدینة المنورة و تطورها العمرانی، ص209-210.]</ref> | ||
==گالری== | ==گالری== | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۷: | ||
پرونده:مسجد سقیا قرن18.jpg|تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی. | پرونده:مسجد سقیا قرن18.jpg|تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی. | ||
پرونده:مسجد سقيا قرن 18 (2.jpg|تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی. | پرونده:مسجد سقيا قرن 18 (2.jpg|تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی. | ||
پرونده:مسجد سقيا 7.jpg|تصویر بنای تخریب شده، منسوب به مسجد سقیا در کتاب تاریخ معالم المدینه المنوره ، صفحه 149. | |||
پرونده:مسجد سقيا 3.jpg|تصویر مسجد سقیا پس از بازسازی | پرونده:مسجد سقيا 3.jpg|تصویر مسجد سقیا پس از بازسازی | ||
پرونده:مسجد سقيا 4.jpg | پرونده:مسجد سقيا 4.jpg | ||
پرونده:مسجد سقيا 5.jpg|تصویر محراب مسجد | پرونده:مسجد سقيا 5.jpg|تصویر محراب مسجد سقیا | ||
پرونده:مسجد سقيا 6.jpg | پرونده:مسجد سقيا 6.jpg | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۱: | ||
*'''آثار المدینه المنوره''''، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، المکتبه السلفیه، ۱۳۹۳ق. | *'''آثار المدینه المنوره''''، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، المکتبه السلفیه، ۱۳۹۳ق. | ||
*'''تاریخ المدینة المنورة (ابن شبه)''''، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، ترجمه حسین صابری، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش. | *'''تاریخ المدینة المنورة (ابن شبه)''''، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، ترجمه حسین صابری، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش. | ||
*'''تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا''''، احمد یاسین الخیاری الحسینی، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی | *'''تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا''''، احمد یاسین الخیاری الحسینی، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۴۱۹ق. / ۱۹۹م | ||
*'''الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی'''، محمد بن عیسی الترمذی، حققها احمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۹ق. | *'''الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی'''، محمد بن عیسی الترمذی، حققها احمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۹ق. | ||
*'''الدر الثمین فی معالم دارالرسول(ص)'''،محمد الامین الشنقیطی، جده: دارالقبله للثقافه الاسلامیه؛ بیروت: موسسه علوم القرآن، ۱۴۱۱ق. / ۱۹۹۱م. | *'''الدر الثمین فی معالم دارالرسول(ص)'''،محمد الامین الشنقیطی، جده: دارالقبله للثقافه الاسلامیه؛ بیروت: موسسه علوم القرآن، ۱۴۱۱ق. / ۱۹۹۱م. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۴: | ||
[[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]] | [[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]] | ||
[[رده:مسجدهای مدینه]] | [[رده:مسجدهای مدینه]] | ||
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]] | |||
[[en:Suqya Mosque]] | |||
[[ar:مسجد السقيا]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۱۰
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | عربستان * مدینه * در داخل محوطه ایستگاه قطار در عنبریه |
| نام‌های دیگر | مسجد الرئوس |
| وقایع مرتبط | نمازخواندن رسول خدا(ص) هنگام رفتن به بدر |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۳۸۰-۱۳۸۱ شمسی |
|
| |
مسجد سُقْیا، یکی از مساجد شهر مدینه است که در قسمت جنوب شرقی ایستگاه قطار مدینه، در محله عنبریه، قرار دارد. به این مسجد سقیا گفته می‌شود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است. پیامبر(ص) در مسیر بدر، در سقیا از سپاهش سان دید، نماز خواند، برای اهل مدینه دعا کرد و از چاه سقیا آب نوشید.
موقعیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد سقیا داخل حصار ساختمان ایستگاه راه‌آهن عنبریه و در جنوب شرقی آن قرار دارد. چاه سقیا در جنوب آن مسجد واقع است و خیابان طریق مکه، آن دو را از هم جدا می‌کند.[۱]
در حال حاضر، مسجد سقیا در داخل ایستگاه راه آهن قرار گرفته است. [۲]
دلیل نام‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به این مسجد سقیا گفته می‌شود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است.[۳]
قبة الرئوس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از قرن یازدهم به بعد، این مسجد به قبة الرئوس (قبة الرؤوس) نیز معروف بوده است.[۴] بنابر گزارش علی حافظ، به این دلیل قبةالرئوس نامیده شده که ترکان عثمانی سرهای راهزن‌های صحرا را قطع می‌کردند و در آن می‌گذاشتند.[۵]به نظر عیاشی تاریخ‌نگار مدینه، معروف شدن این مسجد به قبةالرئوس، اثر بدی دارد و این نام شایسته مسجد نیست. [۶]
پیامبر(ص) در سقیا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حضرت محمد(ص) در مسیر مدینه به بدر (در غزوه بدر) در سقیا توقف کرد و نماز خواند و دعا کرد: همچنان‌که خداوند پس از دعای حضرت ابراهیم(ع) برای اهل مکه برکت قرار داد، برای اهل مدینه نیز برکت قرار دهد.[۷] گفته شده که پیامبر در این مکان از سپاهش سان دید.[۸]
گزارش شده که پیامبر(ص) در مسیر رفتن به بدر، از چاه سقیا آب نوشید.[۹]
تاریخ مسجد سقیا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن شبه این مسجد را از مساجدی می‌شمارد که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است.[۱۰] بنابر گزارش سمهودی، عمر بن عبدالعزیز این مسجد را در محل نماز پیامبر(ص) ساخته است. بنابر عبارت سمهودی به نقل از ابوعبدالله اسدی، از مورخان سده‌های نخست، این مسجد، به عنوان یکی از مساجد تاریخی مدینه، مشهور بوده است.[۱۱]
گزارش سمهودی درباره مسجد سقیا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در زمان سمهودی این مسجد از میان رفته بود. او به محل مسجد رفت و با دیدن یک سنگ بزرگ ساختمانی، دستور داد آنجا را حفاری کنند. پس از کاوش، محراب و چهار گوشه مسجد سقا ظاهر شد. سمهودی بر اساس تزیینات و کنده‌کاری سنگ‌هایی که کشف شد معتقد بود که این ساختمان در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است.[۱۲] بنابر گزارش سمهودی، مسجد سقیا در زمان وی، روی همان پایه‌های اولیه‌اش که مربعی به مساحت حدود هفت ذراع در هفت ذراع بود، تجدید بنا شد.[۱۳] گزارش احمد عباسی در قرن یازدهم نیز مساحت این مسجد را تایید می‌کند.[۱۴]
بنابر گزارشی از سال ۱۰۷۳ق. (۱۶۶۲م.)، این مسجد در سمت چپ راه منتهی به مدینه از مسیر عقیق، در حره غربی واقع شده است.[۱۵]
نظریه یاسین خیاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دانشمندان سده‌های نخستین و سده‌های میانه، هم‌عقیده‌اند که مسجد سقیا، مسجدی تاریخی است که امروزه داخل ایستگاه راه‌آهن قرار دارد. یاسین الخیاری، تاریخ‌نگار معاصر مدینه، بر آن بود: بناى مخروبه‌اى که در زمان او در کنار چاه سقیا قرار داشت و برای توسعه راه تخریب شد، همان مسجد سقیاست. [۱۶] این بناى مخروبه، در تصویری که او در کتابش آورده، به روشنی به چشم می‌خورد. محمد الیاس عبدالغنی، با دلایل متعدد، نظریه مشهور را اثبات و نظریه خیاری را رد کرده است.[۱۷]
توصیف مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شنقیطی مسجد سقیا را این‌گونه توصیف می‌کند: «داخل ساختمان‌های ایستگاه راه‌آهن از جهت جنوب، مسجد سقیا دیده می‌شود که دارای گنبدهای سه‌گانه است. گنبد میانی بزرگ‌تر است».[۱۸]
ساختمان مسجد دارای برش‌های عمودی و افقی و از سه فضای خالی یا شکاف تشکیل شده که با سه گنبد پوشیده شده‌اند. گنبد میانی از همه گنبدها بزرگ‌تر است. محرابش در دیوار قبله است. در نیمه دیوار شمالی، شرقی و غربی ساختمان آن، دریچه قوسدار و هلالی‌شکلی با قوسی دایره‌ای‌شکل تعبیه شده است. دیوارها با گچ سفید گچکاری شده‌اند.[۱۹]
گالری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی.
-
تصویر قدیمی مسجد سقیا مربوط به دهه هشتاد میلادی.
-
تصویر بنای تخریب شده، منسوب به مسجد سقیا در کتاب تاریخ معالم المدینه المنوره ، صفحه 149.
-
تصویر مسجد سقیا پس از بازسازی
-
-
تصویر محراب مسجد سقیا
-
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ آثار المدینة المنورة، ص136
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 367.
- ↑ المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، ص102.
- ↑ آثار المدینة المنورة، ص136 نیز ر. ک: وصف المدینة المنورة، ص36؛ مرآة الحرمین، ج1، ص418.
- ↑ ر.ک: آثار المدینة المنورة، ص136؛ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص146.
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، ص192.
- ↑ جامع الصحیح، ج5، ص528، ح3914؛ برای اطلاعات بیشتر نک: مدینه‌شناسی، ج1، ص 212
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.
- ↑ الطبقات الکبری، ج1، ص504.
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص198.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص200.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص200.
- ↑ عمدة الاخبار، ص189.
- ↑ الرحلة العیاشیه، ج1، ص395.
- ↑ تاریخ معالم المدینة المنورة، ص149.
- ↑ المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، صص 102 - 106.
- ↑ الدر الثمین، ص237.
- ↑ المدینة المنورة و تطورها العمرانی، ص209-210.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- آثار المدینه المنوره'، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، المکتبه السلفیه، ۱۳۹۳ق.
- تاریخ المدینة المنورة (ابن شبه)'، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، ترجمه حسین صابری، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش.
- تاریخ المعالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا'، احمد یاسین الخیاری الحسینی، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۴۱۹ق. / ۱۹۹م
- الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، محمد بن عیسی الترمذی، حققها احمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۹ق.
- الدر الثمین فی معالم دارالرسول(ص)،محمد الامین الشنقیطی، جده: دارالقبله للثقافه الاسلامیه؛ بیروت: موسسه علوم القرآن، ۱۴۱۱ق. / ۱۹۹۱م.
- الرحلة العیاشیه، عبدالله بن محمد العیاشی، حققها و قدم لها: سعید الفاضلی، سلیمان القرشی، ابوظبی، دارالسویدی، ۲۰۰۶.
- الطبقات الکبری، ابن سعد، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق. / ۱۹۹۰م.
- المدینة المنورة بین الماضی و الحاضر، ابراهیم عیاشی، مدینه، المکتبة العلمیه، ۱۹۷۲م.
- المدینه المنوره: تطورها العمرانی و تراثها المعماری، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دار النهضه العربیه، ۱۹۸۱م.
- المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۱۹۹۸.
- عمدة الاخبار، احمد بن عبدالحمید عباسی، مدینه، المکتبة العلمیه، بی‌تا.
- فصول من تاریخ المدینة المنوره، علی حافظ، جده، شرکة المدینة المنوره، ۱۴۱۷ق.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، نورالدین علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق و تقدیم قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۱۴۲۲ق. / ۲۰۰۱م.