ام هانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۳: خط ۳:
| تصویر        =  
| تصویر        =  
| توضیح تصویر  =  
| توضیح تصویر  =  
| نام کامل    = فاخته، فاطمه، عاتکه و هند بنت ابوطالب
| نام کامل    =  
| کنیه        = ام‌هانی
| کنیه        = ام‌هانی
| لقب          =  
| لقب          =  
خط ۱۳: خط ۱۳:
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = مدینه
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = مدینه
| نحوه درگذشت/شهادت =  
| نحوه درگذشت/شهادت =  
| مدفن = مدینه یا '''قبرستان بقیع'''
| مدفن = مدینه یا [[قبرستان بقیع]]
| زمان اسلام آوردن = پیش از '''فتح مکه'''
| زمان اسلام آوردن = پیش از [[فتح مکه]]
| نحوه اسلام آوردن =  
| نحوه اسلام آوردن =  
| حضور در جنگ‌ها =  
| حضور در جنگ‌ها =  
| هجرت به      = مدینه
| هجرت به      = مدینه
| دلیل شهرت    = خواهر تنی امام علی(ع)، [[معراج پیامبر(ص)]] از خانه ام‌هانی،  
| دلیل شهرت    = خواهر تنی امام علی(ع)، [[معراج پیامبر(ص)]] از خانه ام‌هانی،  
| نقش‌های برجسته    = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]]، احکام و فرمان‌هایی در خانه‌ ام‌هانی از جانب پیامبر(ص)، علی بن ابی‌طالب(ع) و [[عبدالله بن عباس]]
| نقش‌های برجسته    = حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه [[لیلة المبیت]]
| دیگر فعالیت‌ها  = راوی حدیث [[اهل بیت(ع)]]، آزادی بردگان
| دیگر فعالیت‌ها  = راوی حدیث  
| آثار            =  
| آثار            =  
}}
}}
'''ام هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است و یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است. وی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] است. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] همراه زنان قریش گزارش داده‌اند؛ ولی بنابر شواهدی قبل از فتح مکه بوده است.  
'''اُمِّ هانی'''، خواهر [[امام علی(ع)]] است، دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] بود. زمان اسلام آوردن وی را هنگام [[فتح مکه]] یا پیش از آن دانسته‌اند.  


بنا به گفته برخی از مورخین، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه ام‌هانی، همچنین اقامت [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. ام‌هانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین ام‌هانی از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و [[حدیث ثقلین]] بوده است. ‌در ‌گزارشی، سخن از دیدار او با [[امام حسین(ع)]] ساعاتی پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] به میان آمده است.
بنا به گفته برخی از مورخان، آغاز [[معراج پیامبر]] از خانه ام‌هانی بود. همچنین اقامت [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در [[لیلة المبیت]] در خانه وی بوده است. ام‌هانی در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] می‌باشد. همچنین او از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]] و حدیث ثقلین بوده است. یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است  


==معرفی==
==زندگی ام هانی==
ام هانی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] و خواهر [[امام علی(ع)]] است<ref>الطبقات، ج8، ص38-39، 178.</ref> که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] نیز به خاطر مجاورت با خانه وی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌هانی]] نامیده شده است.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751.</ref> وی خواهر تنی [[طالب بن ابوطالب|طالب]]، [[عقیل بن ابوطالب|عقیل]]، [[جعفر بن ابوطالب|جعفر]] و امام علی(ع) است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> از ام‌هانی با نام‌هایی چون فاخته،<ref>الطبقات، ج8، ص120؛مسند احمد، ج6، ص340.</ref> فاطمه<ref>اسد الغابه، ج6، ص228، 404.</ref> و عاتکه<ref>الاصابه، ج8، ص346.</ref> و بنا بر قولی هند<ref>المغازی، ج2، ص848؛السیرة النبویه، ج2، ص876.</ref> یاد شده است.
ام هانی دختر [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] و خواهر تنی [[امام علی(ع)]]، طالب، عقیل و جعفر است.<ref>الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> همسر ام‌هانی، هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جَعده بود.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref> جعده از شرکت‌کنندگان در [[جنگ صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref> و از سوی امام علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref>


همسر ام‌هانی، [[هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی]]، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان [[پیامبر(ص)]] دانسته شده است.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242.</ref> ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جَعده بوده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1964.</ref>
برخی اسلام آوردنِ ام‌هانی را سال هشتم هجری و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه شرک را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>


از میان چهار فرزند‌ ام‌هانی، [[جعدة بن هبیره]] جایگاه مهم‌تری دارد. وی از شرکت کنندگان در [[نبرد صفین]] بود<ref>وقعة صفین، ص465.</ref> و از سوی امام علی(ع) به حکومت [[خراسان بزرگ|خراسان]] منصوب شد.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.</ref> [[خاندان جعده]] از [[خاندان‌های شیعی]] در [[کوفه]] و از دعوت‌کنندگان [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] به کوفه دانسته شده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص366.</ref>
زمان درگذشت ام هانی را بعد از شهادت علی(ع) دانسته‌اند.<ref>دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۳، ص۴۶۹.</ref>
===خواستگاری پیامبر===
شماری از منابع از خواستگاری حضرت محمد(ص) از ام هانی در دوران پیش از بعثت خبر داده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref> بنابر برخی گزارش‌ها در پی [[فتح مکه]] پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619؛ الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37؛ انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>


====اسلام آوردن====
== معراج پیامبر از خانه ام هانی ==
برخی صحابه‌نگاران، هنگام اسلام آوردن اُم‌هانی را [[سال هشتم هجری قمری|سال هشتم هجری]] و در پی [[فتح مکه]] دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.</ref> شواهدی در دست است که [[اسلام]] او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند. از جمله آنها، تعیین سهمی از غنیمت‌های [[خیبر]] برای او پیش از فتح مکه است.<ref>الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.</ref> برخی از مورخان، پیشینه هرگونه [[شرک]] را برای او منتفی دانسته‌اند.<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.</ref>
مهم‌‌ترین رخدادی که نام‌ ام‌ هانی را با رویدادهای آغاز اسلام پیوند داده و پیشینه اسلام وی پیش از فتح مکه و حتی پیش از [[هجرت]] را تأیید می‌کند، آغاز [[معراج]] و سفر آسمانی پیامبر از خانه او است.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا در خانه ام‌ هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref> سفر معراج و رفتن به [[مسجد الاقصی]] را آغاز کرد. این خانه نزدیک مسجدالحرام قرار داشت و شاید از همین ‌رو یا بر اثر واقعه معراج، از دیرباز نام یکی از درهای بیست ‌و سه‌گانه مسجدالحرام، [[باب‌ ام‌ هانی]] بوده است.<ref>شرف النبی، ص406.</ref>


====خواستگاری پیامبر====
البته برخی معتقدند که سفر معراج چند بار اتفاق افتاده که یکی از این سفرها در خانه ام هانی روی داده است.<ref>مناقب آل ابی طالب، ج1، ص۱۷۷؛ المیزان، ج13، ص32.</ref>
شماری از منابع از وجود دلبستگی متقابل میان ام‌هانی و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در دوران پیش از [[بعثت]] و حتی خواستگاری حضرت محمد(ص) از او سخن به میان آورده‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.</ref>به سبب مناسبات قبیله‌ای [[ابوطالب]] با [[بنی‌مخزوم]]، ابوطالب ناچار به پذیرش خواستگاری [[هبیرة بن ابی وهب مخزومی]] از‌ ام‌هانی شد.<ref>المحبر، ص97-98؛الطبقات، ج8، ص120.</ref> در پی [[فتح مکه]] نیز پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛ به دلیل آیه ۵۰ سوره [[سوره احزاب|احزاب]] که ام‌هانی خود را در زمره مصداق‌های یاد شده در این آیه نمی‌دید<ref>الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619.</ref> و به سبب ضرورت نگهداری از فرزندان خردسالش که احتمال می‌داد نتواند وظیفه همراهی و همسری پیامبر(ص) را به خوبی ادا کند؛<ref>الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37.</ref>  البته رسول خدا(ص) این دغدغه ام‌هانی را خصلت ممتاز زنان [[قبیله قریش|قریش]] دانسته، او را به این ویژگی ستود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.</ref> با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار [[همسران پیامبر(ص)]] دانسته‌اند.<ref>نهایة الارب، ج18، ص8.</ref>


==نکات برجسته زندگی‌==
== ام هانی در فتح مکه ==
از فرازهای مهم زندگی‌ ام‌هانی، می‌توان موارد زیر را اشاره کرد:
‌ام‌هانی تا هنگام [[فتح مکه]] در این شهر ماند. در دوران فتح مکه، جایگاه او نزد رسول خدا(ص) بیشتر آشکار شد؛ زیرا در روز فتح، بر پایه گزارشی، در خانه او منزل گزید.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>همچنین مجرمانی چون [[حارث بن هشام]] و [[زهیر بن ابی امیه]]<ref>السیرة النبویه، ج2، ص411.</ref>یا [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]]<ref>المغازی، ج2، ص829؛تاریخ یعقوبی، ج2، ص59.</ref>را که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود، بخشید.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>
*حضور مکرر پیامبر(ص) در خانه ام‌هانی.<ref>المستدرک، ج4، ص54.</ref>
*آغاز [[معراج]] از خانه ام‌هانی،<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.</ref> در پی اقامه نماز عشا همراه‌ ام‌هانی در خانه او.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص402.</ref>
*نامیده شدن یکی از درهای بیست و سه‌گانه مسجدالحرام به نام [[باب ام‌هانی]] به خاطر مجاورت خانه‌ ام‌هانی با [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]].<ref>شرف النبی، ص406.</ref>
*حضور ام‌هانی در واقعه [[لیلة المبیت]]؛ پیامبر(ص) پس از بیرون آمدن شبانه از خانه خود، به خانه‌ ام‌هانی رفت و پس از توقفی کوتاه در آنجا، از [[مکه]] بیرون شد.<ref>کنز الفوائد، ص206.</ref>
*اقامت پیامبر(ص) در روزه فتح مکه در خانه ام‌هانی.<ref>المصنف، ج4، ص361.</ref>
*امان دادن پیامبر(ص) به دو تن از مشرکان که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود.<ref>الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.</ref>
*بیعت با پیامبر(ص) و هجرت ام‌هانی به همراه دیگر زنان مسلمان به مدینه در پی [[فتح مکه]].<ref>تذکرة الخواص، ص22.</ref> ‌
*مقام و منزلت خاص ام‌هانی نه نزد رسول خدا(ص) و دیگر مسلمانان، همچنین مباحات [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]] به سبب انتسابشان به وی.
*معرفی ام‌هانی به عنوان بهترین مردم<ref>شرح الاخبار، ج1، ص120؛کفایة الاثر، ص98.</ref> و از اهل بهشت<ref>شرف النبی، ص264؛المناقب، ص289.</ref>؛ در روایتی از پیامبر(ص).
*نامه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به‌ ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]].<ref>الجمل، ص212.</ref>
*موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref> در دفاع از امام علی(ع) و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (درگذشت ۳۶ق).<ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>


==جایگاه روایی==
== ام هانی و اهل بیت ==
ام‌هانی در [[سال دهم هجری قمری|سال دهم هجری]] و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]] ‌ام‌هانی نقشی ویژه کنار [[اهل بیت(ع)]] و برادرش امام علی(ع) در دوران حکومتش ایفا کرد. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref> و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref> به‌شمار می‌رود.
پس از رحلت [[رسول خدا(ص)]]، ‌ام‌هانی از حامیان [[اهل بیت(ع)]] و برادرش [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]]؛ به ویژه در دوران حکومتش بود. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref>و [[حدیث ثقلین]]<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref>به‌شمار می‌رود. همچنین نامه امام علی(ع) به‌ ام‌هانی در موضوع [[جنگ جمل|نبرد جمل]]<ref>الجمل، ص212.</ref> موضع‌گیری وی در برابر [[ناکثین]]<ref>الایضاح، ص82.</ref>و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه [[طلحه]] و [[زبیر]] (م. 36ق.) <ref>الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.</ref>از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی‌ ام‌هانی در مدینه‌ هستند.


روایات نقل شده از ام‌هانی بنا گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref>
== باب ام هانی ==
{{بیشتر|باب ام هانی}}
[[پرونده:باب ام‌هانی.jpg|بندانگشتی|نمایی از باب اجیاد یا همان باب ام‌هانی در سال 1366قمری]]
یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به دلیل مجاورت با خانه ام هانی، [[باب‌ ام‌هانی|باب ام‌ هانی]] نامیده شده<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751؛ شرف النبی، ص406.</ref> و در دوره‌های گوناگون نام‌های دیگری یافت از جمله به آن باب اجیاد کبیر،<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.</ref> باب الشریف<ref>تحصیل المرام، ج1، ص383.</ref> یا باب الحمیدیه<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.</ref> هم گفته‌اند. این باب در گسترش اول دوران سعودی (1369-1375ق.) برداشته شد.<ref>تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص114.</ref>


==وفات‌==
==جایگاه روایی==
از زمان وفات‌ و محل دفن ام‌هانی به‌گونه دقیق در منابع ‌گزارش نشده است. در منابع متاخر به دیدار [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] با یکی از عمه‌هایش در سال ۶۰ق پیش از بیرون آمدن از [[مدینه]] نام اشاره شده است.<ref>بحار الانوار، ج45، ص88.</ref> برپایه این ‌گزارش، زنان [[بنی‌هاشم]] با آگاهی از تصمیم امام حسین(ع) برای بیرون آمدن از مدینه، ‌ام‌هانی را آگاه ساختند و او با چشمانی اشکبار، امام را با خواندن سروده‌هایی از [[ابوطالب]] بدرقه کرد:
ام‌هانی در سال دهم هجری و در [[حجة الوداع]] همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان [[غدیر خم]] دانسته شده است.<ref>الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.</ref> به گفته مورخان؛ او از راویان سخنان [[حضرت فاطمه(س)]] با [[ابوبکر]] در موضوع [[فدک]]<ref>الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.</ref> و حدیث ثقلین<ref>مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.</ref> به‌شمار می‌رود.
 
*وابیض یستسقی الغمام بوجهه ***** ثمال الیتامی عصمة للارامل
 
(درخشنده‌رویی که ابر با تمام شفافیت از چهره او باران می‌طلبد، سرپرست یتیمان و حفاظت‌کننده بیوه زنان است.)
 
*تطوف به الهلاک من آل‌هاشم ***** فهم عنده فی نعمة و فواضل<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>
 
(مساکین و مستمندان بنی‌هاشم او را احاطه کرده‌اند، چون آنهادر نزد او در نعمت و فضایل هستند.)
 
پس از این‌که امام حسین(ع) او را به صبر و پذیرش تقدیر خداوند فراخواند، خود چنین سرود:
 
*و ما اَم‌هانی وحدها ساء حالها ***** خروج الحسین عن مدینة جده
 
(تنها حال ام‌هانی بد نشد، به خاطر خروج حسین از مدینه.)
 
*و لکنما القبر الشریف و من به ***** ومنبره یبکون من اجل فقده<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص359-360.</ref>


(بلکه قبر شریف پیامبر(ص) و آنچه در آن است و منبر او به خاطر فقدان حسین گریه می‌کنند.)
روایات نقل شده از ام‌هانی بنا بر گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث<ref>اسد الغابه، ج5، ص624.</ref> است؛ اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.<ref>محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.</ref>
==جستارهای وابسته==
*[[خانه ام هانی]]
*[[باب ام هانی]]


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
==منابع==
خط ۹۷: خط ۷۴:


* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
* '''اسد الغابه''': ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
* '''الاصابه''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.


* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
خط ۱۰۴: خط ۷۹:
* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.
* '''الایضاح''': الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.


* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. ۱۱۱۰ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* '''تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام''': طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری.


* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
* '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛


* '''تذکرة الخواص''': سبط بن الجوزی (م. ۶۵۴ق.) ، قم، الرضی، ۱۴۱۸ق.
* '''تحصیل المرام''': محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق.


* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری.
* '''الجمل و النصرة لسید العتره''': المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری.
خط ۱۲۹: خط ۱۰۶:


* '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* '''الکافی''': الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* '''کفایة الاثر''': علی بن محمد خزاز قمی (م. ۴۰۰ق.) ، به کوشش کوه‌کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
* '''کنز الفوائد''': الکراجکی (م. ۴۴۹ق.) ، قم، مکتبة المصطفوی، ۱۴۱۰ق.


* '''المحبّر''': ابن ‌حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
* '''المحبّر''': ابن ‌حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.


* '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش.
* '''محدثات شیعه''': غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش.
* '''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.


* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. ۲۴۱ق.) ، بیروت، دار صادر.


* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق.
* '''مسند الرضا(ع)''': داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق.
خط ۱۴۹: خط ۱۲۲:


* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، ۱۴۱۹ق؛
* '''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، ۱۴۱۹ق؛
* '''المناقب''': الخوارزمی (م. ۵۶۸ق.) ، به کوشش مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
* '''موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)''':  به کوشش جمعی از محققان، دار المعروف، ۱۴۱۶ق.


* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
* '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
* '''المیزان''': الطباطبائی (م. ۱۴۰۲ق.) ، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.


* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق.
* '''نهایة الارب''': احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق.
خط ۱۷۳: خط ۱۴۰:
[[رده:راویان زن]]
[[رده:راویان زن]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۲

ام هانی
مشخصات فردی
کنیه ام‌هانی
محل زندگی مکه و مدینه
مهاجر/انصار مهاجر
نسب/قبیله قبیله قریش
خویشان
سرشناس		 ابوطالب، حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع)،
درگذشت/شهادت مدینه
مدفن مدینه یا قبرستان بقیع
مشخصات دینی
زمان اسلام آوردن پیش از فتح مکه
هجرت به مدینه
دلیل شهرت خواهر تنی امام علی(ع)، معراج پیامبر(ص) از خانه ام‌هانی،
نقش‌های برجسته حضور در فتح مکه، نقش داشتن در واقعه لیلة المبیت
دیگر فعالیت‌ها راوی حدیث

اُمِّ هانی، خواهر امام علی(ع) است، دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد بود. زمان اسلام آوردن وی را هنگام فتح مکه یا پیش از آن دانسته‌اند.

بنا به گفته برخی از مورخان، آغاز معراج پیامبر از خانه ام‌هانی بود. همچنین اقامت حضرت محمد(ص) در لیلة المبیت در خانه وی بوده است. ام‌هانی در حجة الوداع همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان غدیر خم می‌باشد. همچنین او از راویان سخنان حضرت فاطمه(س) با ابوبکر در موضوع فدک و حدیث ثقلین بوده است. یکی از درهای مسجدالحرام نیز باب ام‌هانی نامیده شده است

زندگی ام هانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ام هانی دختر ابوطالب و فاطمه بنت اسد و خواهر تنی امام علی(ع)، طالب، عقیل و جعفر است.[۱] همسر ام‌هانی، هبیرة بن ابی‌‌وهب مخزومی، بنا بر گفته مورخان از آزاردهندگان پیامبر(ص) دانسته شده است.[۲] ام‌هانی دارای چهار فرزند به نام‌های‌ هانی، عمر، یوسف و جَعده بود.[۳] جعده از شرکت‌کنندگان در جنگ صفین بود[۴] و از سوی امام علی(ع) به حکومت خراسان منصوب شد.[۵]

برخی اسلام آوردنِ ام‌هانی را سال هشتم هجری و در پی فتح مکه دانسته‌اند.[۶] شواهدی در دست است که اسلام او را در موارد گوناگون پیش از فتح مکه ثابت می‌کند.[۷] برخی از مورخان، پیشینه هرگونه شرک را برای او منتفی دانسته‌اند.[۸]

زمان درگذشت ام هانی را بعد از شهادت علی(ع) دانسته‌اند.[۹]

خواستگاری پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شماری از منابع از خواستگاری حضرت محمد(ص) از ام هانی در دوران پیش از بعثت خبر داده‌اند.[۱۰] بنابر برخی گزارش‌ها در پی فتح مکه پیامبر(ص) بار دیگر از او خواستگاری کرد که ام‌هانی از پذیرش خواسته ایشان با توجه به ملاحظاتی عذر آورد؛[۱۱] با وجود این ‌گزارش‌ها، برخی ام‌هانی را در شمار همسران پیامبر(ص) دانسته‌اند.[۱۲]

معراج پیامبر از خانه ام هانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مهم‌‌ترین رخدادی که نام‌ ام‌ هانی را با رویدادهای آغاز اسلام پیوند داده و پیشینه اسلام وی پیش از فتح مکه و حتی پیش از هجرت را تأیید می‌کند، آغاز معراج و سفر آسمانی پیامبر از خانه او است.[۱۳] پیامبر(ص) در پی اقامه نماز عشا در خانه ام‌ هانی،[۱۴] سفر معراج و رفتن به مسجد الاقصی را آغاز کرد. این خانه نزدیک مسجدالحرام قرار داشت و شاید از همین ‌رو یا بر اثر واقعه معراج، از دیرباز نام یکی از درهای بیست ‌و سه‌گانه مسجدالحرام، باب‌ ام‌ هانی بوده است.[۱۵]

البته برخی معتقدند که سفر معراج چند بار اتفاق افتاده که یکی از این سفرها در خانه ام هانی روی داده است.[۱۶]

ام هانی در فتح مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

‌ام‌هانی تا هنگام فتح مکه در این شهر ماند. در دوران فتح مکه، جایگاه او نزد رسول خدا(ص) بیشتر آشکار شد؛ زیرا در روز فتح، بر پایه گزارشی، در خانه او منزل گزید.[۱۷]همچنین مجرمانی چون حارث بن هشام و زهیر بن ابی امیه[۱۸]یا عبدالله بن ابی‌ربیعه[۱۹]را که‌ ام‌هانی به آن‌ها امان داده بود، بخشید.[۲۰]

ام هانی و اهل بیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از رحلت رسول خدا(ص)، ‌ام‌هانی از حامیان اهل بیت(ع) و برادرش امام علی(ع)؛ به ویژه در دوران حکومتش بود. او از مهم‌‌ترین راویان سخنان حضرت فاطمه(س) با ابوبکر در موضوع فدک[۲۱]و حدیث ثقلین[۲۲]به‌شمار می‌رود. همچنین نامه امام علی(ع) به‌ ام‌هانی در موضوع نبرد جمل[۲۳] موضع‌گیری وی در برابر ناکثین[۲۴]و ‌گزارش او از عهدشکنی و توطئه طلحه و زبیر (م. 36ق.) [۲۵]از نکات برجسته زندگانی سیاسی و اجتماعی‌ ام‌هانی در مدینه‌ هستند.

باب ام هانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اطلاعات بیشتر: باب ام هانی
نمایی از باب اجیاد یا همان باب ام‌هانی در سال 1366قمری

یکی از درهای مسجدالحرام به دلیل مجاورت با خانه ام هانی، باب ام‌ هانی نامیده شده[۲۶] و در دوره‌های گوناگون نام‌های دیگری یافت از جمله به آن باب اجیاد کبیر،[۲۷] باب الشریف[۲۸] یا باب الحمیدیه[۲۹] هم گفته‌اند. این باب در گسترش اول دوران سعودی (1369-1375ق.) برداشته شد.[۳۰]

جایگاه روایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ام‌هانی در سال دهم هجری و در حجة الوداع همراه پیامبر(ص) بود و از نخستین راویان غدیر خم دانسته شده است.[۳۱] به گفته مورخان؛ او از راویان سخنان حضرت فاطمه(س) با ابوبکر در موضوع فدک[۳۲] و حدیث ثقلین[۳۳] به‌شمار می‌رود.

روایات نقل شده از ام‌هانی بنا بر گفته ابن‌اثیر، ۴۸ حدیث[۳۴] است؛ اما برخی دیگر احادیث نقل شده از ام‌هانی در کتب شیعه و اهل‌سنت را ۱۱۲ حدیث دانسته‌اند.[۳۵]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ الطبقات، ج8، ص178؛الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.
  2. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242.
  3. ↑ الاستیعاب، ج4، ص1964.
  4. ↑ وقعة صفین، ص465.
  5. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242؛الاخبار الطوال، ص173.
  6. ↑ الاستیعاب، ج4، ص1889، 1963.
  7. ↑ الطبقات، ج8، ص47؛المغازی، ج2، ص649.
  8. ↑ شرح الاخبار، ج1، ص120؛ج2، ص375.
  9. ↑ دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۳، ص۴۶۹.
  10. ↑ انساب الاشراف، ج10، ص242؛المحبر، ص396.
  11. ↑ الطبقات، ج8، ص121؛تاریخ طبری، ج16، ص619؛ الطبقات، ج8، ص120؛وسائل الشیعه، ج20، ص37؛ انساب الاشراف، ج2، ص97؛الکافی، ج5، ص326.
  12. ↑ نهایة الارب، ج18، ص8.
  13. ↑ السیرة النبویه، ج1، ص402؛الطبقات، ج1، ص167.
  14. ↑ السیرة النبویه، ج1، ص402.
  15. ↑ شرف النبی، ص406.
  16. ↑ مناقب آل ابی طالب، ج1، ص۱۷۷؛ المیزان، ج13، ص32.
  17. ↑ المصنف، ج4، ص361.
  18. ↑ السیرة النبویه، ج2، ص411.
  19. ↑ المغازی، ج2، ص829؛تاریخ یعقوبی، ج2، ص59.
  20. ↑ الطبقات، ج2، ص110؛المغازی، ج2، ص829-830.
  21. ↑ الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.
  22. ↑ مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.
  23. ↑ الجمل، ص212.
  24. ↑ الایضاح، ص82.
  25. ↑ الجمل، ص233؛شرح الاخبار، ج1، ص396.
  26. ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج2، ص194؛ منائح الکرم، ج3، ص481، «پاورقی؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص751؛ شرف النبی، ص406.
  27. ↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص112.
  28. ↑ تحصیل المرام، ج1، ص383.
  29. ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص232-233.
  30. ↑ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص114.
  31. ↑ الطرائف، ص140-141؛الغدیر، ج1، ص18.
  32. ↑ الطبقات، ج2، ص240؛فتوح البلدان، ج1، ص36.
  33. ↑ مسند الرضا7، ص209؛خلاصة عبقات الانوار، ج1، ص31.
  34. ↑ اسد الغابه، ج5، ص624.
  35. ↑ محدثات شیعه، غروی نائینی، ص۳۳۹.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • الاخبار الطوال: ابن داود الدینوری (م. ۲۸۲ق.) ، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، ۱۴۱۲ق.
  • اخبار مکه: الفاکهی (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛
  • الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
  • اسد الغابه: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی.
  • انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
  • الایضاح: الفضل بن شاذان (م. ۲۶۰ق.) ، به کوشش الحسینی الارموی، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳ش.
  • تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام: طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری.
  • تاریخ مکة المشرفه: محمد ابن الضیاء (م. 854ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق؛
  • تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (م. 1321ق.)، به کوشش ابن دهیش، 1424ق.
  • الجمل و النصرة لسید العتره: المفید (م. ۴۱۳ق.) ، قم، مکتبة الداوری.
  • خلاصة عبقات الانوار: علی الحسینی المیلانی، تهران، بعثت، ۱۴۰۵ق.
  • السیرة النبویه: ابن‌هشام (م. ۸-۲۱۳ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.
  • شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار: النعمان المغربی (م. ۳۶۳ق.) ، به کوشش جلالی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۴ق.
  • شرف النبی (شرف المصطفی): ابوسعید خرگوشی (م. ۴۰۶ق.) ، به کوشش محمد روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش.
  • الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • الطرائف: ابن‌ طاوس (م. ۶۶۴ق.) ، قم، مطبعة الخیام، ۱۳۹۹ق.
  • الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۰ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۶ش.
  • فتوح البلدان: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
  • الکافی: الکلینی (م. ۳۲۹ق.) ، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • المحبّر: ابن ‌حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
  • محدثات شیعه: غروی نائینی، نهله، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش.
  • مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.)، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
  • المستدرک علی الصحیحین: الحاکم النیشابوری (م. ۴۰۵ق.) ، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مسند الرضا(ع): داود بن سلیمان الغازی (م. ۲۰۳ق.) ، به کوشش حسینی، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۸ق.
  • المصنّف: ابن ابی شیبه (م. ۲۳۵ق.) ، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
  • المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
  • منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة ام‏ القری، ۱۴۱۹ق؛
  • موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.)، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
  • نهایة الارب: احمد بن عبدالوهاب النویری (م. ۷۳۳ق.) ، قاهره، دار الکتب و الوثائق، ۱۴۲۳ق.
  • وسائل الشیعه: الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق.) ، قم، آل البیت:، ۱۴۱۲ق.
  • وقعة صفین: ابن مزاحم المنقری (م. ۲۱۲ق.) ، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=ام_هانی&oldid=59462»