مسجدهای فتح

مسجدهای فتح (نام‌های دیگر: مساجد احزاب، مساجد خندق)، شش مسجد بر روی کوه سلع در کشور عربستان در شهر مدینه است. این مجموعه، مساجدی‌اند که در شمال غربی مدینه در محل وقوع غزوه خندق یا احزاب قرار دارند. این مساجد محل نماز پیامبر(ص) و یارانش در این غزوه بوده‌اند. این مساجد عبارتند از: مسجد فتح، مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)، مسجد فاطمةالزهرا(س)، مسجد سلمان فارسی، مسجد ابوبکر، مسجد عمر.

تعداد و مکان مسجدها

مسجدهای فتح در شمال غرب مدینه، در دامنه غربی کوه سلع قرار دارند. این کوه، مُشْرف بر خندقی میان حره غربی و شرقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب حفر کردند. روایت شده که پیامبر، در جریان جنگ احزاب، در مکان این مسجدها نماز خوانده است.

مسجدهای شش‌گانه زیر را جزو مسجدهای فتح به حساب آورده‌اند:

• مسجد فتح
• مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)
• مسجد فاطمةالزهرا(س)
• مسجد سلمان فارسی
• مسجد ابوبکر
• مسجد عمر بن خطاب

مسجد هفتم

در دوران معاصر مسجدهای فتح را مسجدهای سبعه (مسجدهای هفت‌گانه) نیز می‌نامند. بر این اساس برخی منابع مسجدهای فتح را هفت مسجد به حساب آورده‌اند. اما درباره مسجد هفتم اختلاف دارند. برخی مسجد قبلتین را مسجد هفتم به حساب آورده‌اند و برخی دیگر مسجد بنو حرام را و برخی دیگر مسجد الرایه را.

مسجد خندق

افزون بر مسجدهای تاریخی فوق، به تازگی مسجدی بزرگ با نام مسجد خندق در جوار این مسجدها و چسبیده به کوه سلع ساخته شده است.

تاریخچه مساجد

در تمامی منابع تاریخ و جغرافیای مدینه تا نیمه سده سیزدهم قمری تنها از چهار مسجد مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علی‌ بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر در این منطقه یاد شده است.به نظر میرسد افزایش دو مسجد دیگر به نام‌های مسجد عمر و مسجد فاطمه زهرا(س) مربوط به دهه‌های اخیر است.

یکی از دگرگونی‌هایی که در سال‌های اخیر رخ داد، این است که نام مسجد ابوبکر به مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) و نام مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع) به مسجد ابوبکر تغییر یافت!

منابع

• راهنمای مصور حرمین، مجتبی نجفی روحانی، حامد کارگزاران، تهران، مشعر، ۱۴۰۳
• المدينة المنورة تطورها العمرانى، صالح لمعى مصطفى، بيروت، دارالنهضة الحديثة، ١٩٨١.
• المساجد الاثرية فى المدينة المنورة، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.