مسجد قبلتین
مسجد قِبلَتَین (مسجد دو قبله) از مسجدهای کهن در شهر مدینه در کشور عربستان است. منابع تاریخی می‌گویند که پیامبر در این مسجد، که در محله طایفه بنی‌سلمه قرار داشت، در حال خواندن نماز به سوی بیت‌المقدس (قبله نخست مسلمانان) بود که دستور تغییر قبله به سوی کعبه بر او نازل شد. این مسجد در نزدیکی چاه معروف این شهر، «بئر رومه» قرار دارد.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد ذوقبلتین - مسجد بنوسلمه |
| مکان | عربستان - مدینه |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| بازسازی‌ها | بارها بازسازی شده است. |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | فعال |
نام
مسجد قبلتین یا مسجد ذو قبلتین (دارای دو قبله) به علت رخداد تغییر قبله که در این مسجد رخ داد، چنین نامگذاری شده و مسجد ذوقبلتین نیز خوانده می‌شود.[۱] آن را مسجد بنی‌سلمه نیز می‌نامند زیرا در روستای بنی سلمه قرار گرفته بود.[۲]
مکان
این مسجد در جهت شمال غربی مدینه منوره، در غرب کوه سلع است.[۲] محدوده مسجد به القاع معروف است[۳] که در غرب مساجد فتح[۴] و نزدیکی چاه رومه قرار دارد.[۵]
تغییر قبله
تغییر قبله در ۱۵ شعبان سال دوم هجرت در مسجد قبلتین روی داد. تا پیش از آن، مسلمانان به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواندند.[۶] حکم تغییر قبله در وسط نماز پیامبر(ص) ابلاغ شد و نمازگزاران دو رکعت از نماز ظهر(یا عصر)[یادداشت ۱] را به سوی بیت‌المقدس و دو رکعت بعدی را به سوی کعبه خواندند.[۱]
تاریخچه بنا
منابع قدیمی این مسجد را جزو مساجدی که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده ذکر کرده‌اند[۷] و بر این اساس پیشینه ساخت مسجد را به عصر نبوی بازمی‌گردانند.[۸] مسجد در قرن هفتم قمری مخروبه و سنگ‌های آن برداشته شده بود.[۳]
در سال ۸۹۳ و ۹۵۰ قمری آن را بازسازی کردند.[۹] ابوسالم عیاشی در سفرنامه‌اش به سال ۱۰۷۳ قمری/۱۶۶۲میلادی، بنای مسجد را ساختمانی محکمی توصیف کرده است.[۱۰]
براساس برخی گزارش‌ها، این مسجد در اواخر قرن چهاردهم قمری رو به ویرانی بود و سپس بازسازی شد و آثار قبله در دو جهت بیت المقدس[یادداشت ۲] و مکه در آن ایجاد شد.[۱۱] تجدید بنای مسجد در سال ۱۴۰۸ قمری منجر به شکل امروزی مسجد شده است.[۱۲]
وضعیت کنونی
محدوده کلی مسجد، مثلثی است. ولی ساختمان اصلی از دو طبقه در چهار جهت تشکیل شده و از طریق بالکنی که طول آن ۸۳متر است، بر خیابان اصلی اشراف دارد. طول نمای جنوبی ۹۵متر و نمای غربی آن، ۸۲ متر است و مقابل آن، قبرستانی قدیمی به نام مقبرة القبلتین قرار دارد.[۱۳] مسجد، دو مناره و دوگنبد دارد و مساحت کلی آن مسجد به ۳۹۲۰ متر مربع می‌رسد که حدود دوهزار نمازگزار را در خود جای می‌دهد.[۱۴]
نگارخانه
-
-
-
منبر و محراب مسجد -
ورودی شمالی مسجد -
تصویر قدیمی مسجد پیش از بازسازی سال ۱۴۰۸ قمری. -
مأذنه و ورودی ساختمان قبلی مسجد -
تصویر قدیمی مسجد منتشر شده در کتاب آثار مدینه المنوره.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ من لایحضره الفقیه، ج1، ص426 ؛ اخبار مدینة الرسول(ص)، ص١44.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ مساجد الاثریه فی مدینة النبویة، ص183.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ الدرة الثمینه فی اخبار المدینه، ص127.
- ↑ وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، ص195.
- ↑ وصف المدینه المنوره، ص17. ؛ آثار مدینه المنوره، ص133.
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، ص159
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ص68
- ↑ مساجد الاثریه فی المدینة النبویة، ص192
- ↑ وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، ص197.
- ↑ الرحلة العیاشیه 1661-1663م، ج1، ص394.
- ↑ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص74.
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص233.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص408.
- ↑ مساجد الاثریه فی مدینة النبویة، ص194-196
- ↑ اقوال در عنوان نماز و کیفیت تغییر قبله بین دو نماز یا بین یک نماز واحد مختلف است. در این باره نیز که در وقت تغییر قبله، رسول خدا(ص) در مسجد قبلتین نماز می‌خوانده یا مسجد النبی، دو روایت مختلف وارد شده است.
- ↑ محراب بیت المقدس به علت رفتار برخی عوام در نماز خواندن به سمت آن، از بین رفت. الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص۲۳۶.
منابع
- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ترجمه غفاری، قم، دارالکتب الاسلامی، ۱۳۸۵ش.
- اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله، مدینه، المملکه العربیه السعودی، ۱۴۲۴ق.
- الدرة الثمینه فی اخبار مدینة، محمد بن محمود النجار، بیروت، دارالارقم، بی‌تا.
- الرحلة العیاشیه ۱۶۶۱-۱۶۶۳م، عبدالله بن محمد عیاشی، ابوظبی، ۲۰۰۶م.
- عمدة الاخبار فی مدینة المختار، احمد عباسی، قاهره، اسعد طرابزونی، بی‌تا.
- المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، مطابع الرشید، ۱۴۱۹ق، ۱۹۹۹م.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، لندن، موسسه التراث، ۲۰۰۱م.
- مساجد صلی فیها رسول الله فی الحرمین الشریفین و الجزیرة العربیة، سید ضیاء الدین بن محمد بن مقبول عطار، جده، کنوز المعرفة، ۱۴۳۴ق.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، ۱۹۷۲م.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، احمد یاسین خیاری، ریاض، المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ق.
- وصف المدینه المنوره، علی بن موسی الافندی، مطبعة نهضة مصر.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ۱۹۹۲م.
- آثار المدینة المنوره، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، المکتبه السلفیه، ۱۳۹۳ق.