اوس بن ثابت خزرجی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | اوس بن ثابت بن مُنذر |
| کنیه | ابوشدّاد |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | تیره بنی‌نجار از قبیله خزرج |
| خویشان سرشناس | حسان بن ثابت |
| درگذشت/شهادت | از شهدای بدر |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | 13 بعثت |
| حضور در جنگ‌ها | نبرد بدر |
| دلیل شهرت | از شهدای بدر |
اوس بن ثابت خزرجی صحابی پیامبر(ص) و از شهیدان بدر می‌باشد، وی برادر حسان بن ثابت، از شاعران دوران پیامبر(ص) است وی در بیعت عقبه دوم (13 بعثت) حضور داشته و جزء انصار می‌باشد و مهاجرانی که از مکه به مدینه آمدند را میزبانی کرده است و عثمان بن عفان در خانه وی ساکن شد.
نام و نسب
ابوشدّاد[۱]اوس بن ثابت بن مُنذر، [۲] برادر حسان بن ثابت، از شاعران دوران پیامبر(ص)[۳]و از خاندان بنی‌عمرو بن مالک، از تیره بنی‌نجارِ قبیله خزرج از انصار است.[۴]مادرش سُخطی دختر حارثة بن لوذان بن عبدود بود.[۵]او از کسانی است که در بیعت عقبه دوم (13 بعثت) حضور داشت.[۶]در پی هجرت مسلمانان به مدینه که انصار مهاجران را در خانه‌های خود جای می‌دادند، اوس میزبان عثمان بن عفّان شد[۷]و پیامبر(ص) در عقد مؤاخات، آن دو را با هم برادر کرد.[۸]
گزارش تاریخ‌نگاران
بیشتر تاریخ‌نگاران او را از حاضران در غزوه بدر دانسته و به شهادتش در این نبرد تصریح کرده‌اند.[۹]برادرش حسّان بن ثابت شاعر مشهور عرب نیز در قصیده‌ای او را از شهیدان این نبرد دانسته است.[۱۰]برخی وی را از شهیدان نبرد احد می‌دانند.[۱۱]سخنی غیر مشهور وی را در زمره کسانی قرار داده که در همه جنگ‌ها دوشادوش رسول خدا(ص) حضور داشته و درگذشت او را در دوران خلافت عثمان دانسته است.[۱۲]
همسر اوس
برخی مفسران در شان نزول آیه 7 نساء: ( لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الوَالِدَانِ و الاقرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا تَرَکَ الوَالِدَانِ و الاقرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنهُ اَو کَثُرَ نَصِیبًا مَفرُوضًا) آورده‌اند که اوس از همسرش اُم کُجَّه/ام حجه سه دختر برجای گذاشت. پسر عموهای او سُوَیْد و عَرْفَجَه یا قَتادَه و عُرْفَطَه[۱۳]طبق رسم جاهلی که وارثان میّت را در صورت خردسال بودن فرزندان، خواه دختر و خواه پسر، از ارث محروم می‌کردند، همه اموال برجای مانده از اوس را برای خود برداشتند. چون ام کُجّه به شکایت نزد رسول خدا(ص) در مسجد فضیخ آمد و مساله را شرح داد، پیامبر پسرعموهای اوس را نزد خود فراخواند. اندکی بعد، آن آیه نازل شد و ارث زوجه مقرر گشت. پیامبر به پسرعموها فرمود که مال اوس را تقسیم نکنند تا آن‌که آیه: ( یُوصِیکُمُ اللهُ فِی اَوْلادِکُم... ) (سوره نساء، آیه11-14) نازل شد و حکم سهم ارث هریک از فرزندان و والدین میت را مشخص کرد.[۱۴]این گزارش از شهادت اوس در سال‌های نخستین هجرت حکایت دارد.
پانویس
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص243؛ الاستیعاب، ج1، ص117؛ اسد الغابه، ج1، ص59.
- ↑ الاستیعاب، ج1، ص117؛ اسد الغابه، ج1، ص165.
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص243؛ جمهرة انساب العرب، ص347.
- ↑ السیرة النبویه، ج2، ص313؛ السیرة النبویه، ج3، ص637؛ اسد الغابه، ج1، ص165-166.
- ↑ الطبقات، ج3، ص382؛ الاصابه، ج1، ص292.
- ↑ الطبقات، ج3، ص382؛ الانساب، ج12، ص366؛ البدایة و النهایه، ج3، ص166.
- ↑ الطبقات، ج3، ص41؛ انساب الاشراف، ج5، ص482؛ البدایة و النهایه، ج3، ص174.
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص271؛ عیون الاثر، ج1، ص232؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص423.
- ↑ تاریخ دمشق، ج2، ص406؛ سیر اعلام النبلاء، ج2، ص464.
- ↑ الاصابه، ج1، ص292.
- ↑ تاریخ خلیفه، ص41؛ وفاء الوفاء، ج3، ص113.
- ↑ الطبقات، ج3، ص382؛ الانساب، ج12، ص366.
- ↑ زاد المسیر، ج1، ص374.
- ↑ تفسیر ثعلبی، ج3، ص260-261؛ زاد المسیر، ج1، ص374؛ تفسیر قرطبی، ج5، ص45-46.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل اوس بن ثابت خزرجی.
- الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. 463ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
- اسد الغابه: ابن اثیر (م. 630ق.) ، بیروت، دار الفکر، 1409ق.
- الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
- انساب الاشراف: البلاذری (م. 279ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.
- الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. 562ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، 1382ق.
- البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. 774ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف.
- تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م. 808ق.) ، به کوشش شحاده، بیروت، دار الفکر، 1408ق.
- تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. 240ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، 1414ق.
- تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. 571ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
- تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. 427ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م. 671ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
- جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. 456ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
- زاد المسیر: ابن الجوزی (م. 597ق.) ، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422ق.
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. 748ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.
- السیرة النبویه: ابن کثیر (م. 774ق.) ، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه، 1396ق.
- الطبقات الکبری: ابن سعد (م. 230ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
- عیون الاثر: ابن سید الناس (م. 734ق.) ، بیروت، دار القلم، 1414ق.
- وفاء الوفاء: السمهودی (م. 911ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م.