وقوف در عرفات: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = وقوف در عرفات

| تصویر = وقوف در عرفات.jpg

| توضیح تصویر = نمای هوایی از وقوفِ حج‌گزاران در [[عرفات]]

| فیلم = فیلم احکام وقوف در عرفات.mp4

| توضیح فیلم = ببینید: آموزش وقوف در عرفات

| دسته = مناسک [[حج]]

| مربوط به آیین =  

| مکان = [[عرفات]]

| زمان = ظهر تا مغرب روز نهم ذی الحجه

| عمل قبلی = [[احرام|احرام در مکه]]

| عمل بعدی = [[وقوف در مشعر]]

| حکم =  

| کفاره =  

| پیامد فقهی =  

| ثواب =  

| آداب وابسته =  

| فلسفه و اسرار =  

| منشاء و تاریخچه =  

| مکان‌های وابسته = [[عرفات]]

| اشیای وابسته =  

| ذکرهای وابسته =  

| دعاهای وابسته = [[دعاهای شب عرفه]]؛[[دعاهای روز عرفه]]

| مفاهیم فقهی وابسته =  

| احکام فقهی وابسته =  

| صفحه فتواهای مراجع = [[وقوف در عرفات (فتاوای مراجع)]]

| جستارهای وابسته = [[اعمال حج تمتع]]

'''وقوف در عرفات''' دومین عملِ واجبِ [[حج]] است که طی آن حج‌گزار بر اساس فقه [[شیعه]]، در [[روز عرفه]]، از ظهر تا غروب شرعی در [[عرفات]] می‌ماند. این وقوف به مقداری که ماندن در آنجا (اگر چه به‌مدت کوتاه) صدق کند، از [[ارکان حج]] نیز شمرده شده است. اگر کسی از روی عمد، دیرتر به عرفات وارد شود گناه کرده و چنانچه زودتر آنجا را ترک کند، افزون بر گناه، یک شتر [[کفاره]] هم بر او واجب می‌شود.  

 

روزه، [[توبه]]، خواندن [[دعا|دعاهایی]] خاص و [[دعای امام حسین(ع) در روز عرفه]]، از اعمال و آداب مستحبی وقوف در عرفات است. وقوف در عرفات در روایات، «حقیقت حج» و «[[حج اکبر]]» معرفی شده است. بنا بر روایات، زمان و مکان وقوف در عرفات، همان زمان و مکانی است که توبه [[حضرت آدم(ع)]] پذیرفته شد.

 

پیشینه وقوف در عرفات، به قبل از اسلام برمی‌گردد. پیروان دین‌هایی که [[حج]] را واجب می‌دانستند، در همه دوره‌ها به هنگام حج، در عرفات وقوف می‌کردند.

{{حج و عمره عمودی}}

وقوف در عرفات از ظهر [[روز عرفه|روز نهم ذی‌الحجه]] تا غروب، واجب است. این وقوف به مقداری که ماندن در آنجا (اگر چه به مدت کوتاه) صدق کند؛ [[ارکان حج|رکن حج]] نیز بوده و اگر انجام نشود حج باطل می‌شود.<ref>رک: منتخب مناسك حج، صص229-230.‌ </ref>

بر پایه فقه [[شیعه]]، زمان وقوف در عرفات، از ظهر روز نهم ذی‌الحجه ([[روز عرفه|عرفه]]) تا غروب شرعی است، که حج‌گزار این مدت را به‌طور کامل باید در آن‌جا بماند؛ از این رو، لحظه‌ای پیش از ظهر شرعی تا لحظه‌ای پس از غروب باید باشد تا یقین کند تمام وقت را در عرفات بوده است. اگر کسی از روی عمد، دیرتر به عرفات وارد شود گناه کرده و چنانچه زودتر از غروب شرعی آنجا را ترک کند، افزون بر گناه، یک شتر کفاره هم بر او واجب می‌شود.<ref>رک: منتخب مناسك حج، صص229-231.‌ </ref>

به باور [[حنبلیه|حنبلی‌ها]] زمان وقوف در عرفات، از فجر روز نهم ذی‌الحجه تا فجر روز [[عید قربان]] است. [[حنفیه|حنفی‌ها]] و [[مذهب شافعی|شافعی‌ها]] وقت آن را از زوال روز نهم تا فجر روز عید قربان دانسته‌اند. [[مذهب مالکی|مالکی‌ها]] زمان واجب وقوف در عرفات را از زوال روز نهم تا غروب خورشید می‌دانند.<ref>بدائع الصنائع (فقه حنفی)، المصادرالفقهیه، ج١٠، ص ٣٣؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص۵٩٩ - ۵٩٧؛ الخلاف، ج١، ص ۴۵٣؛ فقه السنه، ج۱، ص۵۲۲؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج۱، ص۳۷۸؛ الخلاف، ج۱، ص۴۵۳؛ تذکرة الفقها، ج ٨ ، ص١٧٧؛ درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۸۷، به نقل از: مناسک محشی، صص ٣٨٧ - ٣٨۴؛ جامع‌الخلاف و الوفاق، ص٢٠٨.</ref>

مکان وقوف در عرفات، صحرای [[عرفات]] است، هرجای آن که باشد. امروزه محدوده عرفات با تابلوهای زردرنگ مشخص شده که سمت بیرونی آن نوشته شده: «بِدایَةُ عرفات؛ آغاز عرفات» و سمت درونی آن نوشته شده: «نِهایَةُ عرفات؛ پایان عرفات». <ref>رک: مناسك الحج و أحكام العمرة، ص112.</ref> زائران در زمان وقوف در عرفات، نباید از این محدوده بگذرند. اگر کسی بخشی از وقت را بیرون عرفات باشد و دوباره به عرفات برگردد، هرچند گناه کرده، وقوف او اشکال ندارد.<ref>رک: منتخب مناسك حج، ص230.‌ </ref>

به فتوای فقیهان شیعه، کسانی که عذری ندارند باید تمام وقت (از ظهر تا غروب) در [[عرفات]] باشند که وقوف در این مدت را «وقوف اختیاری» می‌گویند. کسانی که عذری دارند و نمی‌توانند روز عرفه به عرفات بروند، یا به جهتی به وقوف اختیاری نرسیدند، باید بخشی از شب [[عید قربان]] را در عرفات بمانند که وقوف در این مدت را «وقوف اضطراری» می‌گویند.<ref>رک: مناسك الحج و أحكام العمرة، ص112؛ منتخب مناسك حج، ص231.‌ </ref>

برخی از مستحبات و آداب وقوف در عرفات چنین‌اند:<ref>رک: منتخب مناسك حج، صص232-238.</ref>

}}• بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)، علاءالدین بن مسعود الکاشانی، المصادر الفقهیه، بیروت، ۱۴۲۲ق.

• «جبل عرفة أثناء موسم الحج السنوي»، المکتبة الرقمیة العالمیة، بایگانی شده از اصلی، تاریخ بازدید مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.

• جرعه‌ای از صهبای حج، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، ۳۸۶ش.

• حج25: رضا مختاری، تهران، مشعر، 1384ش.

• حج27 گزارشی از حج‌گزاری 1427ق./ 1385ش.: حسن مهدویان.

• حج29: حجت الله بیات و سید حسین اسحاقی، تهران، مشعر، 1388ش.

• حج و عمره در قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‌شهری، ترجمه جواد محدثی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.

• عرفه و عرفات، عباس اسلامي كاشاني، مشعر، ١٣٩١ش.

• علل الشرائع، شیخ صدوق، قم، انتشارات مکتبة الداوری، بی‌تا.

• فقه السنه، السّید سابق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق.

• الکافی، ثقة الاسلام کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵ش.

• المحجّة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، مولی محسن فیض کاشانی، بیروت: ۱۴۰۳، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

• المراقبات (اعمال السنة)، میرزا جواد ملکی تبریزی، ترجمهٔ میرزا حکیم خسروانی، تهران: بی‌تا، انتشارات فقیه.

• مستدرک الوسائل، محدث نوری، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق.

• مصباح الشریعة ومفتاح الحقیقه، منسوب به امام ششم حضرت صادق علیه السلام ، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفهٔ ایران، ۱۳۶۰.

• مناسك الحج و أحكام العمرة، سبحانی تبريزى، جعفر، قم، مؤسسه امام صادق عليه السلام، 1428ه‍ ق.

• منتخب مناسك حج‌ (با حواشى مراجع بزرگ آيات عظام)، خمينى، سيد روح اللّه موسوى‌،محقق: گروه پژوهش در معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبرى‌، قم، نشر مشعر‌، 1426 ه‍ ق‌.  

• وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه، محمدبن الحسن الحرّ العاملی، تحقیق مؤسسة آل البیت، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۹ق.