حج افراد: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363  }}
{{اقسام حج عمودی}}
'''حج اِفراد'''، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان [[شیعه]]، یک بار به جا آوردن آن بر [[اهل حرم|مردم مکه]] و اطراف آن واجب بوده و [[حج تمتع]] برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای [[آفاقی|غیر اهل مکه]] مجزی نیست.


'''حج اِفراد'''، یکی از انواع سه‌گانه حج
حج افراد،‌ در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، لازم نیست [[عمره]] پیش از [[حج]] ادا شود، و [[قربانی]] کردن در آن واجب نبوده، بلکه تنها مستحب است.
 
درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند.
 
فقیهان [[حنفی]]، حج افراد را بر اهل مکه واجب دانسته و حج تمتع و قران را، مگر در مواردی برای آنان مجزی نمی‌دانند؛ ولی فقیهان [[شافعی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]]، برای اهل مکه مانند غیر اهل مکه، ادای هر کدام از سه گونه حج را مُجزی می‌دانند.
 
حج افراد، دارای دو بخش حج و عمره بوده و دارای مناسکی مانند [[احرام]]، [[تلبیه]]، [[وقوف در عرفات]]، [[وقوف در مشعر]]، [[رمی جمره]]، [[حلق]] یا تقصیر، بیتوته در منا، طواف زیارت و نماز آن، [[سعی]] میان [[صفا و مروه]]، طواف نساء و نماز آن. در برخی از مناسک و احکام آن، میان مذاهب اسلامی اختلاف نظر است.


==واژه==
==واژه==
واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقیهان یکی از انواع حج است که در آن [[عمره]] جدا از [[حج]] و پس از آن انجام می‌گیرد.<ref>المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»{{یادداشت|مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن.}}<ref>العين، ج‏8، ص124.</ref> تعبیر شده است؛<ref>الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.</ref> از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.<ref>السرائر، ج1، ص618.</ref>
واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.<ref>العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»</ref> «حج افراد» در اصطلاح فقیهان، یکی از انواع حج است که در آن [[عمره]] جدا از [[حج]] و پس از آن انجام می‌گیرد.<ref>المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.</ref> در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»{{یادداشت|مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن است.}}<ref>العين، ج‏8، ص124.</ref> تعبیر شده است؛<ref>الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.</ref> از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.<ref>السرائر، ج1، ص618.</ref>


==اهمیت==
==حج‌ افراد مخصوص چه کسانی است؟==
حج افراد در دیدگاه مذاهب اسلامی جایگاه و اهمیتی ویژه دارد، به گونه‌ای که به نظر مشهور [[شیعه|شیعیان]]<ref>الکافی، حلبی، ص191ـ192؛ غنیة النزوع، ص151ـ152؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175 ـ176.</ref> و [[حنفی|حنفیان]]<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2؛ ص632.</ref> یک بار بجا آوردن آن به عنوان [[حجة الاسلام]] بر [[اهل حرم]] واجب بوده و [[حج تمتّع]] برای آنان مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0">كتاب العين، ج‏8، ص124.</ref> نیست. [[شافعی|شافعیان]]<ref>الأم، ج7، ص226؛ مختصر المزنی، ص63؛ فتح العزیز، ج7، ص107-108.</ref> و [[مالکی|مالکیان]]<ref>مواهب الجلیل، ج4، ص68؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص27-28.</ref> بدین استناد که حج [[حضرت محمد(ص)]] در سال دهم هجرت، از نوع حج افراد بوده، آن را حج برتر می‌دانند. البته از دیدگاه شافعیان، شرط برتر بودن اِفراد این است که [[عمره]] و [[حج]] در یک سال گزارده شود.<ref>فتح العزیز، ج7، ص113-114؛ المجموع، ج7، ص151؛ روضة الطالبین، ج2، ص320.</ref> [[حنبلی|حنبلیان]] نیز حج افراد را برای [[اهل حرم|اهل مکه]] مُجزی و آن را در رتبه پس از حج تمتّع و برتر از [[حج قران]] شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج3، ص232؛ کشاف القناع، ج2، ص476.</ref>
به نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]]،<ref name=":2">النهایة، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهیه، ص65-66.</ref> حج افراد{{یادداشت|یا حج قران.}} بر [[اهل حرم|اهل مکه]] و اطراف آن، به عنوان [[حجة الاسلام]] واجب بوده و [[حج تمتّع]] برای آنان مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0">كتاب العين، ج‏8، ص124.</ref> نیست.<ref name=":4">السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهیه، ص66؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.</ref> درباره اینکه ساکنان با چه مسافتی از مکه شامل حکم وجوب می‌شوند، و اینکه مبدأ محاسبه مسافت کجاست، اختلاف نظر است.


در منابع روایی و تاریخی گزارش‌های پُرشماری از حج‌گزاری پیامبران مانند [[حضرت آدم(ع)]]،<ref>علل الشرائع، ج2، ص594؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص270؛ تفسیر عیاشی، ج1، ص186.</ref> [[حضرت ابراهیم(ع)]]،<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص27؛ تاریخ الطبری، ج1، ص260-262؛ تفسیر قمی، ج2، ص224.</ref> [[حضرت موسی(ع)]]<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>، [[حضرت سلیمان(ع)]] و خاندان آنها و دیگر پیامبران<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص214؛ علل الشرائع، ج1، ص274.</ref>وجود دارد. از آنجا که «حج تمتّع» در [[اسلام]] و سال‌ها پس از هجرت تشریع شد،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص245-249؛ علل الشرائع، ج2، ص412؛ دروس تمهیدیه، ج 1، ص420.</ref> شاید بتوان نتیجه گرفت که حج پیامبران و امّت‌های گذشته از جمله حج اعراب در عصر [[جاهلیت|جاهلی]]{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[حج جاهلی]] تلیک کنید!}}، حج اِفراد یا مشابه آن بوده یعنی حج و عمره در آن از هم جدا بوده‌اند.
به نظر برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا ۴۸ میل شامل حکم وجوب حج افراد می‌شوند.<ref name=":5">غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> این گروه، در مبدأ محاسبه مسافت، اختلاف نظر دارند. به نظر برخی مبدأ محاسبه مسافتِ [[مسجدالحرام]] است،<ref>النهایه، ص26؛ الوسیله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.</ref> ولی شماری دیگر مبدأ مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقی، ج2، ص536.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[آفاقی]] تلیک کنید!}}


بر پایه احادیث، حضرت محمد(ص) در دوران اقامتش در [[مکه]]، ۲۰ حج پنهانی بجا آورد<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص245ـ252؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص238؛ علل الشرائع، ج2، ص450.</ref> که احتمالاً به گونه افراد بوده است، ولی در دوران اقامتش در [[مدینه]] تنها یک حج بجا آورد که به [[حجة الوداع]] مشهور است.<ref>الطبقات، ج2، ص131؛ الکافی، کلینی، ج4، ص248ـ258؛ تهذیب، ج5، ص458.</ref> شافعیان و مالکیان این حج را از نوع حج افراد،<ref>مختصر المزنی، ص63؛ المجموع، ج7، ص153؛ مواهب الجلیل، ج4، ص69.</ref> می‌دانند.
بیشتر فقیهان معاصر ۴۸ میل را حدود ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند،<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحانی، ص27؛ تعالیق مبسوطه، فیاض، ص82.</ref> ولی نظرهای دیگری نیز مطرح شده است، از جمله ۸۰ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60-61.</ref> ۸۶ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوی، ج3، ص191.</ref> ۸۹ و ۹۰ کیلومتر.<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه ای، ص2، 13.</ref>


برخی از فقیهان شیعه، وظیفه حج افراد یا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله ۱۲ میلی مکه شمرده و وظیفه دیگران را حج تمتّع می‌دانند.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17. </ref> 


موضوع «حج افراد»، در منابع جامع فقهی غالباً در مبحث حج ذیل باب «انواع حج» مطرح شده است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص306؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ فتح العزیز، ج7، ص103.</ref>
به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد احادیث<ref>تهذیب، ج5، ص34-35.</ref>، هرگاه فرد [[آفاقی]] در مکه اقامت گزیند، تا دو سال حکم آفاقی را دارد و وظیفه‌اش ادای حج تمتّع است ولی پس از پایان دو سال حکم اهل مکه را یافته و وظیفه‌اش حج افراد یا قران می‌شود.<ref>کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.</ref>  


==شرائط==
بیشتر فقیهان [[شیعه]]<ref name=":2" /> بویژه متأخران از آنان<ref name=":3">العروة الوثقی، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.</ref> حج افراد را جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نمی‌دانند.<ref>المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[تبدل حج و عمره]] تلیک کنید!}}
[[شیعه|شیعیان]]<ref>المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>روضة الطالبین، ج7، ص310-312؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص21-22. </ref> به استناد دلائلی از جمله آیه {{آیه|الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ
}}{{یادداشت|حج در ماه هاى معين و معلومى است.}}<ref>سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۷؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> و اجماع،<ref>المجموع، ج7، ص196؛ مواهب الجلیل، ج4، ص45؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191-192.</ref> شرائطی برای صحت انواع حج از جمله «حج افراد» ذکر کرده‌اند:


#نیت
====دیگر مذهب‌ها====
#وقوع در ماه‌های حج یعنی شوال، ذی قعده و [[ذی حجه]]
فقیهان [[حنفی]]، حج افراد را بر اهل مکه و کسانی که در مواقیت و مناطق میان مواقیت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را برای آنان مُجزی نمی‌دانند<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.</ref> مگر اینکه قبل از ماه‌های حج، از این محدوده خارج شوند و از مواقیت محرم گردند.<ref>حاشیة رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.</ref> ولی فقیهان [[شافعی]]،<ref>فتح العزیز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169. </ref> [[مالکی]]<ref>مختصر خلیل، ص73 ؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص27.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.</ref> حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غیر مکه، مُجزی می‌دانند.
#[[احرام]] بستن از یکی از مواقیت پنجگانه برای [[آفاقی|آفاقیان]]، و احرام بستن از خانه برای [[اهل حرم]].
===وجوب عمره افراد===
فقیهان شیعه عمره افراد{{یادداشت|مفرده.}} را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط [[استطاعت]] واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره اِفراد به تنهایی واجب است.<ref name=":5" /> فقیهان [[شافعی]]<ref>فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نیز عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان [[مالکی]]<ref>الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بیشتر [[حنفی|حنفیان]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقیهان [[اهل سنت]] مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.</ref>
==شرایط==
[[شیعه|شیعیان]]<ref>المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>روضة الطالبین، ج7، ص310-312؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص21-22. </ref> شرائطی برای صحت انواع [[حج]] از جمله «حج افراد» ذکر کرده‌اند:
 
#نیّت
#وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و [[ذی حجه]].
#[[احرام]] بستن از یکی از میقات‌های پنجگانه برای [[آفاقی|آفاقیان]]، و احرام بستن از خانه برای [[اهل حرم]].


برخی [[شافعی|شافعیان]]، [[ترتیب]] در ادای [[مناسک حج|اعمال حج]] را نیز به این شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجی، ج2، ص143.</ref>
برخی [[شافعی|شافعیان]]، [[ترتیب]] در ادای [[مناسک حج|اعمال حج]] را نیز به این شرائط افزوده‌اند.<ref>الفقه المنهجی، ج2، ص143.</ref>


==اجزا==
==اعمال حج افراد==
حج افراد از دو بخش «حج» و «عمره» تشکیل می‌شود.
حج افراد از دو بخش «حج» و «عمره» تشکیل می‌شود.


===بخش حج===
===بخش حج===
ساختار حج از دیدگاه فقیهان شیعه به استناد احادیث<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص298؛ تهذیب، ج5، ص41 ـ42، 44.</ref> چنین است:  
ساختار حج از دیدگاه فقیهان [[شیعه]] چنین است:  


#[[احرام]]
#[[احرام]]
خط ۳۶: خط ۴۹:
#[[وقوف در عرفات]]
#[[وقوف در عرفات]]
#[[وقوف در مشعر]]
#[[وقوف در مشعر]]
#اعمال سرزمین [[منا]] شامل: [[رمی جمره]] و [[حلق]] یا تقصیر و [[بیتوته در منا]]
#اعمال سرزمین [[منا]]، شامل: [[رمی جمره]]، [[حلق]] یا تقصیر و [[بیتوته در منا]]
#طواف زیارت و نماز آن
#طواف زیارت و نماز آن
#[[سعی]] میان [[صفا و مروه]]
#[[سعی]] میان [[صفا و مروه]]
#[[طواف نساء]] و نماز آن.<ref>المراسم العلویه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.</ref>
#[[طواف نساء]] و نماز آن.<ref>المراسم العلویه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.</ref>


ساختار حج افراد از دیدگاه فقیهان [[اهل سنت]] نیز تقریباً همین گونه است، با این تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمی‌دانند. فقیهان برخی مذاهب، به جای طواف نساء، طواف قدوم را برای حاجیان هنگام ورود به [[مسجدالحرام]]<ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص21؛ الثمر الدانی، ص367.</ref> و برخی دیگر طواف وداع را برای حج‌گزاران غیر مکّی در خاتمه مناسک<ref>البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص576. </ref> واجب شمرده‌اند. به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، [[قربانی]] کردن در حج افراد مستحب است.<ref>النهایة، ص209؛ توضیح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.</ref>
ساختار حج افراد از دیدگاه فقیهان [[اهل سنت]] نیز تقریباً همین گونه است، با این تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمی‌دانند. فقیهان برخی مذاهب، به جای طواف نساء، طواف قدوم را برای حاجیان هنگام ورود به [[مسجدالحرام]]<ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص21؛ الثمر الدانی، ص367.</ref> واجب شمرده‌اند. برخی دیگر نیز، طواف وداع را برای حج‌گزاران غیر مکّی در خاتمه مناسک<ref>البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص576. </ref> واجب شمرده‌اند.  
 
به باور فقیهان شیعه و اهل سنت، [[قربانی]] کردن در حج افراد مستحب است.<ref>النهایة، ص209؛ توضیح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.</ref>


===بخش عمره===
===بخش عمره===
واجبات عمره افراد{{یادداشت|[[عمره مفرده]].}} از دیدگاه شیعیان<ref>جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ ریاض المسائل، ج 7، ص203.</ref> و فقیهان اهل سنت،<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.</ref> به استناد احادیث<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص538.</ref> چنین است:  
واجبات عمره اِفراد{{یادداشت|[[عمره مفرده]].}} از دیدگاه شیعیان<ref>جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ ریاض المسائل، ج 7، ص203.</ref> و فقیهان اهل سنت،<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.</ref> چنین است:  


#احرام
#احرام
خط ۵۲: خط ۶۷:
#(در باور فقیهان شیعه) طواف نساء و نماز آن.
#(در باور فقیهان شیعه) طواف نساء و نماز آن.


شماری از واجبات حج و عمره افراد، [[ارکان حج|رکن حج]] یا [[ارکان عمره|رکن عمره]] به شمار می‌روند که درباره تعداد و چگونگی آنها در مذاهب مختلف اختلاف نظر وجود دارد.
شماری از واجبات حج و عمره اِفراد، [[ارکان حج|رکن حج]] یا [[ارکان عمره|رکن عمره]] به شمار می‌روند که درباره تعداد و چگونگی آنها در مذاهب گوناگون اختلاف نظر وجود دارد.
==تفاوت‌های احکام آن با دیگر انواع حج==
==تفاوت‌ احکام آن با دیگر انواع حج==
حج افراد در احکام جزئی تفاوت‌هایی با دو نوع حج دیگر دارد که عبارت است از:
حج افراد در احکام جزئی تفاوت‌هایی با دو نوع حج دیگر دارد که عبارت است از:


#در حج افراد بر پایه قرآن{{یادداشت|{{آیه|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}
#در حج افراد [[قربانی]] کردن مستحب است،<ref>منتهی المطلب، ج11، ص145.</ref> ولی در [[حج تمتع]]<ref>روضة الطالبین، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.</ref> و [[حج قران]]<ref>المغنی، ج 3، ص494؛ الثمر الدانی، ص383.</ref> قربانی کردن واجب است. البته فقیهان [[شیعه]] در حج قران، وجوب قربانی را منوط به همراه داشتن قربانی دانسته‌اند<ref>المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.</ref> و فقیهان [[اهل سنت]] برای وجوب قربانی در حج تمتّع شروطی را ذکر کرده‌اند.<ref>المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479. </ref>
حج وعمره را براى خدا به پايان بريد، و اگر [به علتى] از انجام آن ممنوع شديد، آنچه را از قربانى براى شما ميسر است [قربانى كنيد و از احرام در آييد]؛ و سر خود را نتراشيد تا قربانى به محلش برسد؛ و از شما اگر كسى بيمار بود يا در سرش ناراحتى و آسيب داشت [و ناچار بود سر بتراشد، جايز است سر بتراشد و] كفّاره‌اى چون روزه، يا صدقه يا قربانى بر عهده اوست و هنگامى كه [از علل ممنوعيّت] در امان بوديد، پس هر كه با پايان بردن عمره تمتّع به سوى حج تمتّع رود، آنچه از قربانى ميسر است [قربانى كند] و كسى كه قربانى نيابد، سه روزْ روزه در همان سفر حج و هفت روزْ روزه هنگامى كه بازگشتيد بر عهده اوست؛ اين ده روز كامل است [و قابل كم و زياد شدن نيست] اين وظيفه كسى است كه [خود و] خانواده‌اش ساكن و مقيم [منطقه] مسجد الحرام نباشد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خدا سخت كيفر است.}}<ref name=":1">سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۶؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۰.</ref> و روایات<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص535؛ تهذیب، ج 5، ص436؛ الاستبصار، ج 2، ص327.</ref> [[قربانی]] کردن مستحب است،<ref>منتهی المطلب، ج11، ص145.</ref> با اینکه در [[حج تمتع]]<ref>روضة الطالبین، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.</ref> و [[حج قران]]<ref>المغنی، ج 3، ص494؛ الثمر الدانی، ص383.</ref> قربانی کردن واجب است.البته فقیهان [[شیعه]] در حج قران، وجوب قربانی را منوط به همراه داشتن قربانی دانسته‌اند<ref>المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.</ref> و فقیهان [[اهل سنت]] برای وجوب قربانی در حج تمتّع شروطی را ذکر کرده‌اند.<ref>المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479. </ref>
#در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نیست [[حج]] و [[عمره]] در یک سال ادا شوند؛ بلکه عمره آن را باید در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد.<ref>مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.</ref>
#در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نیست [[حج]] و [[عمره]] در یک سال ادا شوند؛ بلکه عمره آن را باید در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد.<ref>مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.</ref>
#در حج افراد بر خلاف تمتّع، استطاعت نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو [[استطاعت|مستطیع]] شود و در نتیجه تنها همان مناسک{{یادداشت|عمره یا حج.}} بر او واجب خواهد گردید.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref>
#در حج افراد بر خلاف تمتّع، [[استطاعت]] نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک{{یادداشت|عمره یا حج.}} بر او واجب خواهد گردید.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.</ref>
#فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.</ref>  بر پایه احادیث<ref>المصنّف، ج4، ص349-350؛ الاستبصار، ج 2، ص245؛ تهذیب، ج 5، ص54-55.</ref> و اجماع<ref>المغنی، ج3، ص207.</ref> بر آن‌اند که [[میقات]] حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به [[مکه]]، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان<ref>ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.</ref> به استناد احادیث،<ref>سنن الدارمی، ج2، ص30؛ الکافی، کلینی، ج 4، ص318؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص306.</ref> میقات حج افراد برای [[اهل حرم|اهل مکه]] و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.</ref> میقات حج افراد را برای مکّیان «[[جعرانه]]» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.</ref> و شماری دیگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> یا اختصاص جعرانه به [[جارالله|مجاوران مکه]]<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، [[ادنی‌الحل|ادنی الحل]] است.
#فقیهان شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.</ref> و اهل سنت<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.</ref> بر آن‌اند که [[میقات]]ِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به [[مکه]]، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان<ref>ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.</ref> میقات حج افراد برای [[اهل حرم|اهل مکه]] و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،<ref>الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.</ref> میقات حج افراد را برای مکّیان «[[جعرانه]]» دانسته‌اند<ref>المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.</ref> و شماری دیگر به استحباب آن<ref>نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> یا اختصاص جعرانه به [[جارالله|مجاوران مکه]]<ref>الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.</ref> قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، [[ادنی‌الحل|ادنی الحل]] است.
#در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره افراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
#در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره اِفراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
#در حج افراد می‌توان [[طواف]] و [[سعی]] را حتی در غیر موارد اضطرار، بر وقوفین مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
#در حج افراد می‌توان [[طواف]] و [[سعی]] را حتی در غیر موارد اضطرار، بر [[وقوف در عرفات]] و [[وقوف در مشعر]] مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.</ref>
#در حج افراد می‌توان پس از احرام، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.</ref>
#در حج افراد می‌توان پس از [[احرام]]، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.<ref>جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.</ref>
#انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با [[تلبیه]] صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با [[اِشعار و تقلید]] نیز انجام می‌شود.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref>
#انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.</ref> فقط با [[تلبیه]] صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با [[اِشعار و تقلید]] نیز انجام می‌شود.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.</ref>
#به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref>
#به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.<ref>تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.</ref>
==وجوب==
===وجوب حج افراد===
به نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]]<ref name=":2">النهایة، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهیه، ص65-66.</ref> بویژه متأخران از آنان<ref name=":3">العروة الوثقی، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.</ref> حج افراد{{یادداشت|یا حج قران.}} بر [[اهل حرم|اهل مکه]] و کسانی که تا فاصله ۴۸ میلی آن هستند به عنوان [[حجة الاسلام]] واجب بوده و حج تمتّع برای آنان مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0" /> نیست.<ref name=":4">السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهیه، ص66؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.</ref> معدودی از فقیهان شیعه افزون بر حج افراد و [[حج قران|قران]]، [[حج تمتّع]] را نیز برای اهل مکه مُجزی می‌دانند.<ref>الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179. </ref>
دلائل نظر مشهور فقیهان شیعه، مبنی بر وجوب حج افراد بر اهل مکه عبارت‌اند از:
#آیه {{آیه|مَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ... ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ}}{{یادداشت|پس هر كه با پايان بردن عمرۀ تمتّع به سوى حج تمتّع رود، آنچه از قربانى ميسر است [قربانى كند]... اين وظيفۀ كسى است كه [خود و] خانواده اش ساكن و مقيم [منطقه] مسجد الحرام نباشد.}}<ref name=":1" /> بر اختصاص حج تمتّع به [[آفاقی|غیر اهل مکه]] دلالت دارد. پس آنچه بر اهل مکه واجب شمرده می‌شود، حج افراد یا حج قران است.<ref>غنیة النزوع، ص152؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.</ref> تعبیر «حاضری مسجدالحرام» در آیه پیش‌گفته، اهل مکه و اهالی اطراف آن تا ۴۸ میل را در بر می‌گیرد.<ref>المقنع، ص215.</ref>
#احادیث دال بر وجوب حج افراد یا قران بر اهل مکه و اطراف آن.<ref>دعائم الاسلام، ج1، ص318؛ تهذیب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص157.</ref>
آن دسته از فقیهان شیعه که حج تمتّع را نیز برای اهل مکه مُجزی می‌دانند گفته‌اند که «ذلک» در آیه پیش‌گفته، اشاره به [[قربانی]] در حج تمتّع است نه خود حج تمتّع. از این رو، به نظر آنان، از آیه پیش‌گفته اختصاص حج تمتّع به غیر اهل مکه استفاده نمی‌شود.<ref>الموتلف، ج1، ص363؛ الجامع للشرائع، ص179.</ref>
بیشتر فقیهان [[شیعه]]<ref name=":2" /> بویژه متأخران از آنان<ref name=":3" /> حج افراد را جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نمی‌دانند.<ref>المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[تبدل حج و عمره]] تلیک کنید!}}


<br />
<br />
===وجوب عمره افراد===
فقیهان شیعه به استناد آیه {{آیه|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ
}}{{یادداشت|حج وعمره را براى خدا به پايان بريد!}}<ref name=":1" /> و احادیث<ref>الکافی، ج 4، ص265؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص450.</ref> عمره افراد{{یادداشت|مفرده.}} بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط [[استطاعت]] واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره افراد به تنهایی واجب است.<ref>غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.</ref> فقیهان [[شافعی]]<ref>فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.</ref> و [[حنبلی]]<ref>المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.</ref> نیز به استناد آیه پیش‌گفته و احادیث<ref>المصنّف، ج 4، ص304-305؛ السنن الکبری، ج4، ص349-350.</ref> عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان [[مالکی]]<ref>الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.</ref> و بیشتر [[حنفی|حنفیان]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.</ref> به استناد برخی روایات<ref>سنن الترمذی، ج 2، ص205.</ref> آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.<ref>بدائع الصنائع، ج 2، ص226.</ref> به نظر فقیهان [[اهل سنت]] مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.<ref>المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.</ref>
===بر چه کسانی واجب است؟===
به نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]]،<ref name=":2" /> حج افراد{{یادداشت|یا حج قران.}} بر [[اهل حرم|اهل مکه]] و اطراف آن، به عنوان [[حجة الاسلام]] واجب بوده و [[حج تمتّع]] برای آنان مُجزی{{یادداشت|اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.}}<ref name=":0" /> نیست.<ref name=":4" /> درباره ساکنان اطراف مکه، که تا چه مسافتی از آن شامل حکم وجوب می‌شوند، و اینکه مبدأ محاسبه مسافت کجاست، اختلاف نظر است.
به نظر برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا ۴۸ میل شامل حکم وجوب حج افراد می‌شوند. این گروه، در مبدأ محاسبه مسافت، اختلاف نظر دارند. به نظر برخی فقیهان شیعه،‌ مبدأ محاسبه مسافتِ ۴۸، به استناد ظاهر آیه {{آیه|مَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ... ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
}}{{یادداشت|پس هر كه با پايان بردن عمرۀ تمتّع به سوى حج تمتّع رود، آنچه از قربانى ميسر است [قربانى كند]... اين وظيفۀ كسى است كه [خود و] خانواده اش ساكن و مقيم [منطقه] مسجد الحرام نباشد.}}<ref name=":1" /> [[مسجدالحرام]] است<ref>النهایه، ص26؛ الوسیله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.</ref> ولی شماری دیگر به استناد صحیحه زراره<ref>مهذب الاحکام، ج12، ص323.</ref> و نیز اطلاق مسجدالحرام بر مکه در آیه {{آیه|سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى
}}{{یادداشت|منزّه و پاك است آن [خدايى] كه شبى بنده‌اش [محمّد(ص)] را از مسجدالحرام به [[مسجد الاقصى]] سير [و حركت] داد.}}<ref>سوره اسراء (۱۷)، آیه ۱؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۸۲.</ref> مبدأ مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقی، ج2، ص536.</ref>{{یادداشت|برای آگاهی بیشتر روی [[آفاقی]] تلیک کنید!}}
درباره میزان دقیق ۴۸ میل با واحدهای اندازه‌گیری امروزی، فقیهان معاصر آرای مختلفی دارند. بیشتر آنان ۴۸ میل را حدود ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند،<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحانی، ص27؛ تعالیق مبسوطه، فیاض، ص82.</ref> ولی اقوال دیگری هم مطرح شده است، از جمله ۸۰ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60-61.</ref> ۸۶ کیلومتر،<ref>منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوی، ج3، ص191.</ref> ۸۹ و ۹۰ کیلومتر.<ref>منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه ای، ص2، 13.</ref>برخی از فقیهان شیعه وظیفه حج افراد یا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله ۱۲ میلی مکه شمرده و وظیفه دیگران را حج تمتّع می‌دانند.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17. </ref> مهمترین ادله آنان عبارت است از:
# اطلاق برخی روایات مبنی بر وجوب تمتّع بر حج‌گزاران غیر مکی<ref>علل الشرائع، ج2، ص411؛ تهذیب، ج5، ص26.</ref> و خروج قدر متیقن از این وجوب که ساکنان در مسافت کمتر از ۱۲ میل هستند.
# از آیه {{آیه|...لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
}}{{یادداشت|پس هر كه با پايان بردن عمرۀ تمتّع به سوى حج تمتّع رود، آنچه از قربانى ميسر است [قربانى كند]... اين وظيفۀ كسى است كه [خود و] خانواده اش ساكن و مقيم [منطقه] مسجد الحرام نباشد.}}<ref name=":1" /> بر می‌آید که حج تمتّع ویژه افراد غیر حاضر در مکه، و حج افراد و قران، وظیفه حاضران در مکه است و حاضر آن است که مسافر نباشد. از این رو، معیار [[آفاقی]] بودن یا نبودن، مسافر بودن یا نبودن است که حد سفر شرعی، چهار فرسخ یعنی ۱۲ میل است.
# صدق عنوان «حضور» در آیه پیش‌گفته، عرفاً بر ساکنان فاصله‌های دورتر با فاصله بیش از ۱۲ میل از مکه مشکل است.<ref>نک: المعتمد، ج3، ص224-225.</ref>
# روایات تصریح کننده به ۴۸ میل نیز ناظر به فاصله از چهار طرف هستند یعنی مراد آنها ۱۲ میل از هر طرف است نه ۴۸ میل از هر طرف.<ref>السرائر، ج1، ص519؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309.</ref>
در مقابل، پیروان نظر مشهور در رد این ادله پاسخ داده‌اند:
* اولاً اطلاق موجود در برخی روایات مبنی بر وجوب حج تمتّع بر افراد، در برابر نظر فقیهان اهل سنت است که حج افراد را برای آفاقیان کافی می‌دانند پس مدلول آنها وجوب تمتّع بر هر فرد نیست و اطلاق ندارد. بر فرض اطلاق، این روایات بوسیله روایاتی که فاصله ۴۸ میل را از هر طرف ذکر کرده، مقید می‌شود.<ref>المعتمد، ج3، ص223-224.</ref>
* ثانیاً مراد از حضور در آیه، حضور در مقابل سفر نیست و ربطی به حد شرعی مسافر ندارد. از سوی دیگر افرادی که کمتر از ۱۲ میل با مکه فاصله دارند نیز، عرفاً حاضر به شمار نمی‌روند. پس مراد از حاضر معنای شرعی خاصی است که در روایاتِ دال بر فاصله ۴۸ میل تبیین شده است.<ref>السرائر، ج1، ص519-520؛ کشف الرموز، ج1، ص337؛ کشف اللثام، ج5، ص17.</ref>
در پاره‌ای روایات حد حاضران در مسجدالحرام ۱۸ میل ذکر شده است.<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص300.</ref> ولی فقیهان شیعه به ادله‌ای این قول را نپذیرفته‌اند:
# فقیهان به این روایات عمل نکرده‌اند.<ref>الحج فی الشریعة، ج2، ص302-303.</ref>
# مفاد روایات یعنی نفی حج تمتّع و ثبوت حج افراد، برای ساکنان تا فاصله ۱۸ میلی با نظر مشهور یعنی ثبوت حج افراد بر ساکنان در فواصل بیشتر منافاتی ندارد.<ref>کشف اللثام، ج5، ص18؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref>
# منطوق روایتِ ۱۸ میل، وجوب حج افراد بر ساکنانِ در این فاصله نیست، بلکه مفهوم آن چنین است؛ در حالی که منطوق روایاتِ مربوط به ۴۸ میل، وجوب حج افراد بر ساکنان تا فاصله ۴۸ میلی مکه است و قطعاً «منطوق» بر «مفهوم» مقدّم است.<ref>روضة المتقین، ج4، ص311؛ فقه الحج، ج2، ص239-240.</ref> برخی دیگر، در مقام جمع میان این دو دسته روایات گفته‌اند که روایتِ ۱۸ میل، دال بر تخییر میان حج افراد و حج تمتّع، و روایات ۴۸ میل دال بر تعیین حج تمتّع است.<ref>مدارک الاحکام، ج7، ص162-163؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص551؛ مناهج الاخیار، ج3، ص323.</ref>
در پاره‌ای روایات دیگر<ref>الکافی، کلینی، ج4، ص299؛ تهذیب، ج5، ص33؛ الاستبصار، ج2، ص158.</ref> حد حاضران، مواقیت پنجگانه یا برخی مناطق اطراف مکه به شمار رفته که به سبب اِعراض فقیهان از فتوا دادن بر طبق آنها،<ref>تعالیق مبسوطه، ج9، ص62-63؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> ضعف سندی،<ref>کتاب الحج، ج2، ص92-93.</ref> امکان حمل بر [[تقیه]]<ref>ذخیرة المعاد، ج2، ص551؛ وسائل الشیعه، ج11، ص260.</ref> و تعارض با روایاتِ ۴۸ میل<ref>کتاب الحج، ج2، ص92-93؛ فقه الحج، ج2، ص240.</ref> غیرقابل استناد شمرده شده است.
فقیهان حنفی حج افراد را بر اهل مکه و کسانی که در مواقیت و مناطق میان مواقیت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را برای آنان مجزی نمی‌دانند<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.</ref> مگر اینکه قبل از ماه‌های حج از این محدوده خارج شوند و از مواقیت محرم گردند.<ref>حاشیة رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.</ref> دلیل آنان برای وجوب تعیینی حج افراد بر اهل مکه روایات حاکی از نفی وجوب تمتّع بر آنان و معین بودن وجوب افراد برای آنان است و دلیل آنان برای الحاق ساکنان میان مکه و مواقیت به اهل مکه، جواز ورود بدون احرام آنان به مکه است.<ref>المصنّف، ج4، ص534-535؛ بدائع الصنائع، ج2، ص169.</ref> ولی فقیهان شافعی،<ref>فتح العزیز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169. </ref> مالکی<ref>مختصر خلیل، ص73 ؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص27.</ref> و حنبلی<ref>المغنی، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.</ref> حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غیر مکه، مجزی می‌دانند. مستند آنان این است که هر یک از مناسک حج که در مورد غیر مکیان موجب نزدیکی به خدا و طاعت الهی باشد، در مورد ساکنان مکه نیز چنین است. در نتیجه ادای حج افراد هم برای ساکنان و هم غیر ساکنان مکه مجزی است.<ref>المجموع، ج7، ص169.</ref> به نظر آنان، مراد آیه ۱۹۶ بقره/۲ و نیز روایاتی که تمتّع را در خصوص اهل مکه نفی کرده، نفی قربانی حج تمتّع است، نه نفی حج تمتّع.<ref>المغنی، ج3، ص502-503.</ref>
به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد احادیث<ref>تهذیب، ج5، ص34-35.</ref>، هرگاه فرد آفاقی * در مکه اقامت گزیند، تا دو سال حکم آفاقی را دارد و وظیفه‌اش ادای حج تمتّع است ولی پس از پایان دو سال حکم اهل مکه را یافته و وظیفه‌اش حج افراد یا قران می‌شود.<ref>کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.</ref> در پاره‌ای موارد حج افراد به عمره مفرده یا عمره تمتّع و عمره تمتّع به حج افراد تبدیل می‌شود. (تبدل حج/ عمره)


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
==یادداشت==
{{یادداشت}}
==منابع==
==منابع==
 
{{منابع}}{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد
  | آدرس = hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد
  | عنوان = حج افراد
  | عنوان = حج افراد
خط ۱۳۷: خط ۹۵:


*'''ارشاد الاذهان الی احکام الایمان'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق)، تحقیق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
*'''ارشاد الاذهان الی احکام الایمان'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق)، تحقیق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
*'''الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد'''، شیخ مفید محمد بن محمد بن النعمان (۳۳۶-۴۱۳ق)، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
*'''الاستبصار فیما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی الخرسان، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
*'''الام، محمد بن ادریس الشافعی (م ۲۰۴ق)'''، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ق.
*'''البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)'''، زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*'''البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)'''، زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*'''بدایة المجتهد و نهایه المقتصد'''، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسی (م.۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''بدایة المجتهد و نهایه المقتصد'''، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسی (م.۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع'''، ابوبکر بن مسعود الکاسانی (م.۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
*'''بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع'''، ابوبکر بن مسعود الکاسانی (م.۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
*'''تاریخ الیعقوبی'''، احمد بن ابی یعقوب الیعقوبی (م.۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
*'''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*'''تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الشیعهه'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
*'''تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الشیعهه'''، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
*'''تحفة الفقیهانء'''، محمد بن احمد السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*'''تحفة الفقیهانء'''، محمد بن احمد السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*'''ترجمه قرآن (انصاریان)'''، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
*'''تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی محمد کاظم یزدی'''، محمد اسحاق الفیاض، قم، محلاتی، بی تا.
*'''تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی محمد کاظم یزدی'''، محمد اسحاق الفیاض، قم، محلاتی، بی تا.
*'''تفسیر العیاشی'''، محمد بن مسعود العیاشی (م.۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.
*'''توضیح المناسک'''، سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی، قم، مؤلف، ۱۴۳۴ ق.
*'''توضیح المناسک'''، سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی، قم، مؤلف، ۱۴۳۴ ق.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*'''تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
*'''الثمر الدانی علی رساله القیروانی'''، صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق)، بیروت، مکتبه الثقافیه، بی تا.
*'''الثمر الدانی علی رساله القیروانی'''، صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق)، بیروت، مکتبه الثقافیه، بی تا.
*'''الجامع للشرائع'''، یحیی بن سعید حلی (۶۰۱-۶۹۰ق)، قم، انتشارات مؤسسه سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.
*'''جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام'''، محمد حسین نجفی (م.۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
*'''جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام'''، محمد حسین نجفی (م.۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
*'''حاشیة الدسوقی'''، محمد بن احمد الدسوقی (م.۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
*'''حاشیة الدسوقی'''، محمد بن احمد الدسوقی (م.۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
*'''حاشیة رد المحتار ع‍ل‍ی الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار'''، ش‍رح ال‍ت‍ن‍وی‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ی ف‍ق‍ه م‍ذه‍ب الام‍ام اب‍ی‌ح‍ن‍ی‍ف‍ه ال‍ن‍ع‍م‍ان، محمد امین ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''حاشیة رد المحتار ع‍ل‍ی الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار'''، ش‍رح ال‍ت‍ن‍وی‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ی ف‍ق‍ه م‍ذه‍ب الام‍ام اب‍ی‌ح‍ن‍ی‍ف‍ه ال‍ن‍ع‍م‍ان، محمد امین ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
*'''الحج فی الشریعة الاسلامیة الغراء'''، جعفر السبحانی، قم، مؤسسة الامام الصادق ۷، ۱۴۲۴ق.
*'''الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره'''، یوسف بن احمد البحرانی (م.۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
*'''الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره'''، یوسف بن احمد البحرانی (م.۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
*'''الخلاف فی الاحکام'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.
*'''دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی'''، باقر الایروانی، قم، ۱۴۲۷ ق.
*'''دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام'''، نعمان بن محمد المغربی (م.۳۶۳ق)، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، دارالمعارف، ۱۳۸۳ق.
*'''الدليل الفقهى تطبيقات فقهية لمصطلحات علم الأصول'''، محمد حسينى، دمشق،2007م.
*'''ذخیرة المعاد'''، محمد باقر السبزواری (م.۱۰۹۰ق)، آل البیت،.
*'''ذخیرة المعاد'''، محمد باقر السبزواری (م.۱۰۹۰ق)، آل البیت،.
*'''روضه الطالبین و عمده المتقین'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
*'''روضه الطالبین و عمده المتقین'''، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
خط ۱۶۸: خط ۱۱۳:
*'''ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل'''، سید علی طباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
*'''ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل'''، سید علی طباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
*'''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس (م.۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
*'''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس (م.۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
*'''سنن الترمذی (الجامع الصحیح)'''، محمد عیسی الترمذی (م.۲۷۹ق)، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۲ق.
*'''سنن الدارمی'''، عبدالله بن عبدالرحمن الدارمی (م.۲۵۵ق)، بی جا، دار احیاء السنه النبویه، بی تا.
*'''السنن الکبری'''، احمد بن الحسین البیهقی (م.۴۵۸ق)، بیروت، دارالفکر.
*'''سنن النسائی'''، احمد بن علی النسائی (۲۱۵-۳۰۳ق)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۳۴۸ق.
*'''شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
*'''شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
*'''الشرح الکبیر'''، احمد بن محمد الدردیر (م.۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
*'''الشرح الکبیر'''، احمد بن محمد الدردیر (م.۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
*'''الشرح الکبیر'''، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
*'''الشرح الکبیر'''، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
*'''الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
*'''الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربیه)'''، اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
*'''الطبقات الکبری'''، محمد بن سعد (م.۲۳۰ق)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
*'''العروة الوثقی'''، سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
*'''العروة الوثقی'''، سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
*'''علل الشرائع و الاحکام'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، به کوشش سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
*'''العین'''، الخلیل بن احمد الفراهیدی (م.۱۷۰ق)، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
*'''العین'''، الخلیل بن احمد الفراهیدی (م.۱۷۰ق)، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
*'''عیون اخبار الرضا'''، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق حسین اعلمی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۴ق.
*'''غنیة النزوع'''، حمزه بن علی بن زهره الحلبی (م.۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
*'''غنیة النزوع'''، حمزه بن علی بن زهره الحلبی (م.۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
*'''فتح العزیز'''، عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق)، دارالفکر.
*'''فتح العزیز'''، عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق)، دارالفکر.
خط ۱۹۳: خط ۱۳۱:
*'''کشف اللثام عن قواعد الاحکام'''، محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''کشف اللثام عن قواعد الاحکام'''، محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''کلمة التقوی (فتاوی)'''، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
*'''کلمة التقوی (فتاوی)'''، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
*'''اللمعه الدمشقیه فی فقه الشیعهه'''، محمد بن مکی (۷۳۴-۷۸۶ق)، قم، انتشارات دارالفکر، ۱۴۱۱ق.
*'''المبسوط فی فقه الشیعهه'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، انتشارات مکتبه المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
*'''المبسوط فی فقه الشیعهه'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، انتشارات مکتبه المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
*'''المبسوط'''، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
*'''المبسوط'''، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
خط ۲۰۵: خط ۱۴۲:
*'''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام'''، زین الدین بن علی، شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ق)، قم، انتشارات معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام'''، زین الدین بن علی، شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ق)، قم، انتشارات معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''مستند الشیعه فی احکام الشریعه'''، احمد بن محمدمهدی النراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
*'''مستند الشیعه فی احکام الشریعه'''، احمد بن محمدمهدی النراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
*'''المصنّف فی الاحادیث و الآثار'''، عبدالله بن محمد بن ابی شیبه (م.۲۳۵ق)، به کوشش سعید محمد اللحام، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
*'''المعتبر فی شرح المختصر'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
*'''المعتبر فی شرح المختصر'''، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
*'''معتمد العروة الوثقی'''، محاضرات الخویی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ق)، به کوشش رضا خلخالی، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
*'''معتمد العروة الوثقی'''، محاضرات الخویی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ق)، به کوشش رضا خلخالی، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
خط ۲۳۲: خط ۱۶۸:
{{پایان}}
{{پایان}}
{{حج و عمره}}
{{حج و عمره}}
[[ar:حج الإفراد]]


[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:انواع حجة الاسلام]]
 
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۸

اقسام حج
اقسام حجة الاسلام
تمتع
افراد
قران
اقسام حج نیابتی
بلدی
میقاتی
استیجاری
تبرعی
اقسام بر اساس حج‌گزار
حج زنان
حج کودکان
حج محجوران
اقسام بر اساس زاد و راحله
بذلی
تسکع
پیاده
دیگر اقسام
قضا
ناتمام
مستحبی

حج اِفراد، یکی از انواع سه‌گانه حج است، که در باور بیشتر فقیهان شیعه، یک بار به جا آوردن آن بر مردم مکه و اطراف آن واجب بوده و حج تمتع برای آنها مُجزی نیست. به باور آنان، حج افراد جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نیست.

حج افراد،‌ در احکام جزئی با دو گونه دیگر حج تفاوت‌هایی دارد. برای نمونه، لازم نیست عمره پیش از حج ادا شود، و قربانی کردن در آن واجب نبوده، بلکه تنها مستحب است.

درباره ساکنان اطراف مکه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا فاصله ۴۸ میل را در حکم وجوب حج افراد داخل دانسته‌اند و بیشتر آنها ۴۸ میل را برابر با ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند. برخی دیگر، وظیفه حج افراد را بر عهده ساکنان مکه تا ۱۲ میل که برابر با ۴ فرسخ است دانسته‌اند.

فقیهان حنفی، حج افراد را بر اهل مکه واجب دانسته و حج تمتع و قران را، مگر در مواردی برای آنان مجزی نمی‌دانند؛ ولی فقیهان شافعی، مالکی و حنبلی، برای اهل مکه مانند غیر اهل مکه، ادای هر کدام از سه گونه حج را مُجزی می‌دانند.

حج افراد، دارای دو بخش حج و عمره بوده و دارای مناسکی مانند احرام، تلبیه، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر، رمی جمره، حلق یا تقصیر، بیتوته در منا، طواف زیارت و نماز آن، سعی میان صفا و مروه، طواف نساء و نماز آن. در برخی از مناسک و احکام آن، میان مذاهب اسلامی اختلاف نظر است.

واژه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واژه اِفراد، از ریشه «ف ر د» به معنای جدا کردن و تک قرار دادن است.[۱] «حج افراد» در اصطلاح فقیهان، یکی از انواع حج است که در آن عمره جدا از حج و پس از آن انجام می‌گیرد.[۲] در برخی منابع فقهی، از حج افراد به «حج مبتوله»[یادداشت ۱][۳] تعبیر شده است؛[۴] از آن رو که در این نوع حج، میان حج و عمره فاصله و جدایی است.[۵]

حج‌ افراد مخصوص چه کسانی است؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به نظر بیشتر فقیهان شیعه،[۶] حج افراد[یادداشت ۲] بر اهل مکه و اطراف آن، به عنوان حجة الاسلام واجب بوده و حج تمتّع برای آنان مُجزی[یادداشت ۳][۷] نیست.[۸] درباره اینکه ساکنان با چه مسافتی از مکه شامل حکم وجوب می‌شوند، و اینکه مبدأ محاسبه مسافت کجاست، اختلاف نظر است.

به نظر برخی از فقیهان شیعه، ساکنان اطراف مکه تا ۴۸ میل شامل حکم وجوب حج افراد می‌شوند.[۹] این گروه، در مبدأ محاسبه مسافت، اختلاف نظر دارند. به نظر برخی مبدأ محاسبه مسافتِ مسجدالحرام است،[۱۰] ولی شماری دیگر مبدأ مسافت را شهر مکه دانسته‌اند.[۱۱][یادداشت ۴]

بیشتر فقیهان معاصر ۴۸ میل را حدود ۸۸ کیلومتر دانسته‌اند،[۱۲] ولی نظرهای دیگری نیز مطرح شده است، از جمله ۸۰ کیلومتر،[۱۳] ۸۶ کیلومتر،[۱۴] ۸۹ و ۹۰ کیلومتر.[۱۵]

برخی از فقیهان شیعه، وظیفه حج افراد یا قران را بر عهده ساکنان تا فاصله ۱۲ میلی مکه شمرده و وظیفه دیگران را حج تمتّع می‌دانند.[۱۶]

به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد احادیث[۱۷]، هرگاه فرد آفاقی در مکه اقامت گزیند، تا دو سال حکم آفاقی را دارد و وظیفه‌اش ادای حج تمتّع است ولی پس از پایان دو سال حکم اهل مکه را یافته و وظیفه‌اش حج افراد یا قران می‌شود.[۱۸]

بیشتر فقیهان شیعه[۶] بویژه متأخران از آنان[۱۹] حج افراد را جز در موارد اضطراری برای غیر اهل مکه مجزی نمی‌دانند.[۲۰][یادداشت ۵]

دیگر مذهب‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقیهان حنفی، حج افراد را بر اهل مکه و کسانی که در مواقیت و مناطق میان مواقیت و مکه ساکن هستند واجب دانسته و حج تمتّع و قران را برای آنان مُجزی نمی‌دانند[۲۱] مگر اینکه قبل از ماه‌های حج، از این محدوده خارج شوند و از مواقیت محرم گردند.[۲۲] ولی فقیهان شافعی،[۲۳] مالکی[۲۴] و حنبلی[۲۵] حج افراد را در کنار حج قران و حج تمتّع بر تمام مسلمانان اعم از ساکنان مکه و غیر مکه، مُجزی می‌دانند.

وجوب عمره افراد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فقیهان شیعه عمره افراد[یادداشت ۶] را بر ساکنان مکه و اطراف آن تا فاصله ۴۸ میلی به شرط استطاعت واجب می‌دانند. حتی اگر استطاعت تنها برای عمره حاصل شود بدون آن که برای حج استطاعت باشد، انجام دادن عمره اِفراد به تنهایی واجب است.[۹] فقیهان شافعی[۲۶] و حنبلی[۲۷] نیز عمره افراد را مانند حج افراد واجب می‌دانند ولی فقیهان مالکی[۲۸] و بیشتر حنفیان[۲۹] آن را مستحب شمرده‌اند، هرچند برخی حنفیان به وجوب آن تمایل بیشتری دارند.[۳۰] به نظر فقیهان اهل سنت مانند شیعیان، ابتدا باید حج افراد و سپس عمره افراد انجام شود.[۳۱]

شرایط[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شیعیان[۳۲] و اهل سنت[۳۳] شرائطی برای صحت انواع حج از جمله «حج افراد» ذکر کرده‌اند:

  1. نیّت
  2. وقوع در ماه‌های حج که عبارتند از: شوال، ذی قعده و ذی حجه.
  3. احرام بستن از یکی از میقات‌های پنجگانه برای آفاقیان، و احرام بستن از خانه برای اهل حرم.

برخی شافعیان، ترتیب در ادای اعمال حج را نیز به این شرائط افزوده‌اند.[۳۴]

اعمال حج افراد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حج افراد از دو بخش «حج» و «عمره» تشکیل می‌شود.

بخش حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ساختار حج از دیدگاه فقیهان شیعه چنین است:

  1. احرام
  2. تلبیه
  3. وقوف در عرفات
  4. وقوف در مشعر
  5. اعمال سرزمین منا، شامل: رمی جمره، حلق یا تقصیر و بیتوته در منا
  6. طواف زیارت و نماز آن
  7. سعی میان صفا و مروه
  8. طواف نساء و نماز آن.[۳۵]

ساختار حج افراد از دیدگاه فقیهان اهل سنت نیز تقریباً همین گونه است، با این تفاوت که آنان طواف نساء و نماز آن را از واجبات حج افراد نمی‌دانند. فقیهان برخی مذاهب، به جای طواف نساء، طواف قدوم را برای حاجیان هنگام ورود به مسجدالحرام[۳۶] واجب شمرده‌اند. برخی دیگر نیز، طواف وداع را برای حج‌گزاران غیر مکّی در خاتمه مناسک[۳۷] واجب شمرده‌اند.

به باور فقیهان شیعه و اهل سنت، قربانی کردن در حج افراد مستحب است.[۳۸]

بخش عمره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واجبات عمره اِفراد[یادداشت ۷] از دیدگاه شیعیان[۳۹] و فقیهان اهل سنت،[۴۰] چنین است:

  1. احرام
  2. طواف
  3. سعی
  4. حلق یا تقصیر
  5. (در باور فقیهان شیعه) طواف نساء و نماز آن.

شماری از واجبات حج و عمره اِفراد، رکن حج یا رکن عمره به شمار می‌روند که درباره تعداد و چگونگی آنها در مذاهب گوناگون اختلاف نظر وجود دارد.

تفاوت‌ احکام آن با دیگر انواع حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

حج افراد در احکام جزئی تفاوت‌هایی با دو نوع حج دیگر دارد که عبارت است از:

  1. در حج افراد قربانی کردن مستحب است،[۴۱] ولی در حج تمتع[۴۲] و حج قران[۴۳] قربانی کردن واجب است. البته فقیهان شیعه در حج قران، وجوب قربانی را منوط به همراه داشتن قربانی دانسته‌اند[۴۴] و فقیهان اهل سنت برای وجوب قربانی در حج تمتّع شروطی را ذکر کرده‌اند.[۴۵]
  2. در حج افراد بر خلاف حج تمتّع لازم نیست حج و عمره در یک سال ادا شوند؛ بلکه عمره آن را باید در هر زمان که شرائط آن حاصل شود، انجام داد.[۴۶]
  3. در حج افراد بر خلاف تمتّع، استطاعت نسبت به حج و عمره تفکیک‌پذیر است، یعنی ممکن است مکلّف تنها نسبت به یکی از آن دو مستطیع شود و در نتیجه تنها همان مناسک[یادداشت ۸] بر او واجب خواهد گردید.[۴۷]
  4. فقیهان شیعه[۴۸] و اهل سنت[۴۹] بر آن‌اند که میقاتِ حج افراد برای ساکنان در مناطق دورتر از میقات به مکه، یکی از مواقیت پنجگانه است. به نظر مشهور شیعیان[۵۰] و اهل سنت[۵۱] میقات حج افراد برای اهل مکه و نیز ساکنان میان مواقیت و مکه محل سکونت آنهاست. البته برخی فقیهان متأخّر شیعه به استناد احادیث،[۵۲] میقات حج افراد را برای مکّیان «جعرانه» دانسته‌اند[۵۳] و شماری دیگر به استحباب آن[۵۴] یا اختصاص جعرانه به مجاوران مکه[۵۵] قائل شده‌اند. میقات عمره مفرده نیز، به باور فقیهان شیعه و اهل سنت برای ساکنان مکه، ادنی الحل است.
  5. در حج افراد بر خلاف تمتّع لازم نیست که عمره پیش از حج ادا شود، مگر اینکه برای عمره اِفراد استطاعت حاصل شود ولی برای حج افراد استطاعت تحقق نیافته باشد که در این صورت فقط باید عمره ادا شود.[۵۶]
  6. در حج افراد می‌توان طواف و سعی را حتی در غیر موارد اضطرار، بر وقوف در عرفات و وقوف در مشعر مقدّم داشت، بر خلاف حج تمتّع که تنها در صورت اضطرار چنین کاری در آن جایز است.[۵۷]
  7. در حج افراد می‌توان پس از احرام، طواف مستحب به جا آورد، ولی به نظر فقیهان شیعه این کار در حج تمتّع جایز نیست.[۵۸]
  8. انعقاد احرام در حج افراد به نظر مشهور فقیهان شیعه، به استناد روایات،[۵۹] فقط با تلبیه صورت می‌گیرد، ولی در حج قران افزون بر تلبیه با اِشعار و تقلید نیز انجام می‌شود.[۶۰]
  9. به نظر فقیهان اهل سنت، در حج افراد احرام‌گزار با یک نیتِ احرام، تنها به حج مُحرم می‌شود، ولی در حج قران با یک نیت، هم به حج و هم به عمره محرم می‌شود.[۶۱]


پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ العین، ج8، ص24؛ الصحاح، ج2، ص518؛ معجم مقاییس اللغه، ج4، ص500. «فرد»
  2. ↑ المغنی، ج3، ص247؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص25؛ المجموع، ج 7، ص171.
  3. ↑ العين، ج‏8، ص124.
  4. ↑ الکافی، حلبی، ص161؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص316.
  5. ↑ السرائر، ج1، ص618.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ النهایة، ص206؛ المعتبر، ج2، ص784؛ الروضه البهیه، ص65-66.
  7. ↑ كتاب العين، ج‏8، ص124.
  8. ↑ السرائر، ج1، ص519-520؛ الروضه البهیه، ص66؛ ریاض المسائل، ج6، ص143.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ غنیة النزوع، ص197-198؛ ریاض المسائل، ج 7، ص201؛ جواهر الکلام، ج 20، ص441، 458.
  10. ↑ النهایه، ص26؛ الوسیله، ص157-158؛ معتمد العروه، ج2، ص193.
  11. ↑ مسالک الافهام، ج2، ص202؛ العروة الوثقی، ج2، ص536.
  12. ↑ منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک الحج، سبحانی، ص27؛ تعالیق مبسوطه، فیاض، ص82.
  13. ↑ منتخب مناسک حج، ص60-61.
  14. ↑ منتخب مناسک حج، ص60؛ کلمة التقوی، ج3، ص191.
  15. ↑ منهاج الصالحین، ج3، ص62؛ مناسک حج، خامنه ای، ص2، 13.
  16. ↑ السرائر، ج1، ص519-520؛ ارشاد الاذهان، ج1، ص309؛ کشف اللثام، ج5، ص17.
  17. ↑ تهذیب، ج5، ص34-35.
  18. ↑ کشف الرموز، ج1، ص342؛ مجمع الفائده، ج6، ص36-37؛ جواهر الکلام، ج18، ص87-88.
  19. ↑ العروة الوثقی، ج 2، ص534-535؛ المعتمد، ج3، ص273؛ فقه الحج، ج2، ص241.
  20. ↑ المختصر النافع، ص79؛ المعتبر، ج2، ص783؛ کشف اللثام، ج 5، ص27.
  21. ↑ بدائع الصنائع، ج2، ص169؛ البحر الرائق، ج2، ص632.
  22. ↑ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص583-584، 590.
  23. ↑ فتح العزیز، ج7، ص164؛ المجموع، ج7، ص169.
  24. ↑ مختصر خلیل، ص73 ؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص27.
  25. ↑ المغنی، ج3، ص233؛ نک: کشاف القناع، ج2، ص475-476.
  26. ↑ فتح العزیز، ج 7، ص47؛ المجموع، ج7، ص3، 4، 7.
  27. ↑ المغنی، ج3، ص173؛ الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج3، ص160.
  28. ↑ الکافی فی فقه اهل المدینه، ص171ـ172؛ بدایة المجتهد، ج 1، ص259.
  29. ↑ المبسوط، سرخسی، ج 4، ص58؛ بدائع الصنائع، ج 2، ص226؛ البحر الرائق، ج 3، ص104.
  30. ↑ بدائع الصنائع، ج 2، ص226.
  31. ↑ المبسوط، سرخسی، ج 4، ص25؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513-514؛ حاشیة الدسوقی، ج 2، ص28.
  32. ↑ المعتبر، ج2، ص786؛ مسالک الافهام، ج2، ص203؛ مدارک الاحکام، ج7، ص191 ـ192.
  33. ↑ روضة الطالبین، ج7، ص310-312؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص513؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص21-22.
  34. ↑ الفقه المنهجی، ج2، ص143.
  35. ↑ المراسم العلویه، ص103-104؛ شرائع الاسلام، ج1، ص175؛ المعتمد، ج3، ص243 ـ244.
  36. ↑ حاشیة الدسوقی، ج2، ص21؛ الثمر الدانی، ص367.
  37. ↑ البحر الرائق، ج2، ص614؛ حاشیة رد المحتار، ج 2، ص576.
  38. ↑ النهایة، ص209؛ توضیح المناسک، ص67؛ نک: المجموع، ج8، ص382-384.
  39. ↑ جواهر الکلام، ج 20، ص449؛ ریاض المسائل، ج 7، ص203.
  40. ↑ بدائع الصنائع، ج 2، ص227؛ مغنی المحتاج، ج 1، ص513؛ کشاف القناع، ج 2، ص605.
  41. ↑ منتهی المطلب، ج11، ص145.
  42. ↑ روضة الطالبین، ج 2، ص322؛ المعتمد، ج 3، ص275.
  43. ↑ المغنی، ج 3، ص494؛ الثمر الدانی، ص383.
  44. ↑ المهذب، ج1، ص210؛ المعتبر، ج2، ص779.
  45. ↑ المجموع، ج 7، ص173-174؛ کشاف القناع، ج 2، ص478-479.
  46. ↑ مدارک الاحکام، ج 8، ص463-464؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ مناسک حج و عمره، ص193.
  47. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274.
  48. ↑ تحریر الاحکام، ج 1، ص557، 563؛ العروة الوثقی، ج 2، ص557؛ مهذّب الاحکام، ج 13، ص31.
  49. ↑ بدائع الصنائع، ج2، ص164-166؛ فتح العزیز، ج7، ص79.
  50. ↑ ذخیرة المعاد، ج 2، ص576؛ مستند الشیعه، ج 11، ص186-187؛ مدارک الاحکام، ج 7، ص222-223.
  51. ↑ المغنی، ج3، ص210؛ بدائع الصنائع، ج2، ص167؛ مواهب الجلیل، ج4، ص46.
  52. ↑ الکافی، کلینی، ج 4، ص300، 302؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص454؛ تهذیب، ج 5، ص46.
  53. ↑ المعتمد، ج3، ص298-299؛ مناسک حج، وحید خراسانی، ص88.
  54. ↑ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.
  55. ↑ الحدائق، ج 17، ص28؛ نک: جواهر الکلام، ج 18، ص115.
  56. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص75؛ المعتمد، ج 3، ص274؛ توضیح المناسک، ص67.
  57. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ المعتمد، ج 3، ص275؛ توضیح المناسک، ص67.
  58. ↑ جواهر الکلام، ج 18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.
  59. ↑ الکافی، کلینی، ج4، ص297؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص324؛ تهذیب، ج 5، ص43-44.
  60. ↑ المبسوط فی فقه الامامیه، ج 1، ص315؛ کشف اللثام، ج5، ص271.
  61. ↑ تحفة الفقهاء، ج1، ص411؛ المغنی، ج 3، ص247؛ فتح العزیز، ج 7، ص104؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج2، ص28.
  1. ↑ مبتول، از ریشه «بتل» به معنای قطع شدن و بریده شدن است.
  2. ↑ یا حج قران.
  3. ↑ اِجزاء، یعنی آنچه مولا خواسته است، با همه اجزا و شرایطش انجام شود...، به گونه‌ای که دستور مولا، انجام‌شده شمرده شود.
  4. ↑ برای آگاهی بیشتر روی آفاقی تلیک کنید!
  5. ↑ برای آگاهی بیشتر روی تبدل حج و عمره تلیک کنید!
  6. ↑ مفرده.
  7. ↑ عمره مفرده.
  8. ↑ عمره یا حج.

یادداشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [hzrc.ac.ir/post/22138/حج-افراد حج افراد].
  • ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸ ـ ۷۲۶ق)، تحقیق فارس الحسون، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • البحر الرائق(شرح کنز الدقائق)، زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م.۹۷۰ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • بدایة المجتهد و نهایه المقتصد، محمد بن احمد ابن رشد الاندلسی (م.۵۹۵ق)، به کوشش العطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ابوبکر بن مسعود الکاسانی (م.۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
  • تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الشیعهه، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، به کوشش ابراهیم بهادری، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، ۱۴۲۰ق.
  • تحفة الفقیهانء، محمد بن احمد السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
  • تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی محمد کاظم یزدی، محمد اسحاق الفیاض، قم، محلاتی، بی تا.
  • توضیح المناسک، سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی، قم، مؤلف، ۱۴۳۴ ق.
  • تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • الثمر الدانی علی رساله القیروانی، صالح بن عبدالله الآبی الازهری (م.۱۳۳۰ق)، بیروت، مکتبه الثقافیه، بی تا.
  • جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، محمد حسین نجفی (م.۱۲۶۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • حاشیة الدسوقی، محمد بن احمد الدسوقی (م.۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
  • حاشیة رد المحتار ع‍ل‍ی الدر ال‍م‍خ‍ت‍ار، ش‍رح ال‍ت‍ن‍وی‍ر الاب‍ص‍ار ف‍ی ف‍ق‍ه م‍ذه‍ب الام‍ام اب‍ی‌ح‍ن‍ی‍ف‍ه ال‍ن‍ع‍م‍ان، محمد امین ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، یوسف بن احمد البحرانی (م.۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • ذخیرة المعاد، محمد باقر السبزواری (م.۱۰۹۰ق)، آل البیت،.
  • روضه الطالبین و عمده المتقین، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  • روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محمد تقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق)، تحقیق سید حسین موسوی کرمانی، علی پناه اشتهاردی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور، ۱۳۹۹ق.
  • ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، سید علی طباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
  • السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محمد بن احمد ابن ادریس (م.۵۹۸ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، انتشارات استقلال، ۱۴۰۹ق.
  • الشرح الکبیر، احمد بن محمد الدردیر (م.۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
  • الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • الصحاح (تاج اللغه وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م.۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
  • العروة الوثقی، سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
  • العین، الخلیل بن احمد الفراهیدی (م.۱۷۰ق)، به کوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.
  • غنیة النزوع، حمزه بن علی بن زهره الحلبی (م.۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.
  • فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق)، دارالفکر.
  • فقه الحج بحوث استدلالیه فی الحج، لطف الله صافی گلپایگانی، قم، مؤسسه سیده المعصومه، ۱۴۲۳ق.
  • الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی، مصطفی الخن و دیگران، دمشق، دارالقلم، ۱۴۱۳ ق.
  • الکافی فی فقه اهل المدینه، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
  • کتاب الحج، سید حسین طباطبایی قمی، قم، چاپخانه باقری، ۱۴۱۵ق.
  • الکافی فی الفقه، ابوالصلاح تقی الدین الحلبی (م.۴۴۷ق)، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۰۳ق.
  • الکافی، محمد بن یعقوب کلینی (م.۳۲۹ق)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۷۵ش.
  • کشاف القناع عن متن الاقناع، منصور بن یونس البهوتی (م.۱۰۵۲ق)، به کوشش محمد حسن محمد اسماعیل شافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
  • کشف الرموز، حسن بن ابی طالب الآبی (م.۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۸ق.
  • کشف اللثام عن قواعد الاحکام، محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • کلمة التقوی (فتاوی)، محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق.
  • المبسوط فی فقه الشیعهه، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، به کوشش محمد باقر بهبودی و سید محمد تقی کشفی، تهران، انتشارات مکتبه المرتضویه، ۱۳۵۱ش.
  • المبسوط، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
  • مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، مقدس اردبیلی احمد بن محمد (م.۹۹۳ق)، به کوشش مجتبی عراقی و حسین یزدی و علی پناه اشتهاردی (۱۲۹۶-۱۳۸۷ش)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
  • المجموع شرح المهذب، یحیی بن شرف النووی (۶۳۱-۶۷۶ق)، بیروت، دارالفکر.
  • مختصر المزنی، اسماعیل بن یحیی المزنی (م.۲۶۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.
  • المختصر النافع فی فقه الشیعهه (النافع فی مختصر الشرائع)، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۴۱۰ق.
  • مختصر خلیل، محمد بن یوسف (م.۸۹۷ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۹۵۶ – ۱۰۰۹ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۰ق.
  • المراسم العلویه فی الاحکام النبویه، سلار حمزه بن عبدالعزیز (م.۴۴۸ق)، به کوشش محسن حسینی امینی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، ۱۴۱۴ق.
  • مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، زین الدین بن علی، شهید ثانی (۹۱۱-۹۶۶ق)، قم، انتشارات معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
  • مستند الشیعه فی احکام الشریعه، احمد بن محمدمهدی النراقی (۱۱۸۵-۱۲۴۵ق)، قم، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ق.
  • المعتبر فی شرح المختصر، جعفر بن حسن محقق حلی (۶۰۲-۶۷۶ق)، قم، انتشارات سید الشهداء، ۱۳۶۴ش.
  • معتمد العروة الوثقی، محاضرات الخویی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ق)، به کوشش رضا خلخالی، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم، ۱۴۰۴ق.
  • المعتمد فی شرح المناسک، (کتاب الحج، محاضرات الخویی)، به کوشش محمد رضا موسوی خلخالی، قم، انتشارات دارالعلم/ مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، ۱۴۱۰ق.
  • معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م.۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
  • مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، محمد بن احمد الشربینی (م.۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
  • المغنی، عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • المقنع، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، قم، انتشارات مؤسسه الامام الهادی، ۱۴۱۵ق.
  • من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱-۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
  • مناسک الحج و احکام العمره، جعفر السبحانی، قم، موسسة الامام الصادق ۷، ۱۴۲۸ ق.
  • مناسک حج و عمره، محمدتقی بهجت، قم، شفق، ۱۴۲۴ ق.
  • مناسک حج، سید علی خامنه‌ای.
  • مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، سید احمد علوی عاملی (م. ۱۰۶۰ق)، قم، انتشارات اسماعیلیان.
  • منتخب مناسک حج، خمینی،تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۶ ق.
  • منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف حلی (۶۴۸-۷۲۶ق)، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۴ق.
  • منهاج الصالحین، السید محمد صادق الحسینی الروحانی، به کوشش مصطفی عاملی، قم، مؤلف، ۱۴۲۸ق.
  • مواهب الجلیل، محمد بن محمد الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
  • الموتلف من المختلف بین ائمه السلف، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از استادان، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۰ق.
  • مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالاعلی السبزواری (م. ۱۴۱۴ق)، قم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۳ ق.
  • المهذب، القاضی عبدالعزیز بن نحریر البراج (م.۴۸۱ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۶ق.
  • النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
  • وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)، محمد بن الحسن الحر العاملی (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق)، به کوشش عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • الوسیلة الی نیل الفضیله، محمد بن علی بن حمزه (م.۵۶۰ق)، به کوشش الحسون، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۸ق.
  • الکافی فی فقه اهل المدینه، یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (۳۶۸-۴۶۳ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
  • مناسک حج، حسین وحید خراسانی، قم، مدرسه امام باقر العلوم، ۱۴۲۸ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=حج_افراد&oldid=59062»