@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[مرداد]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=ahmad}}
 {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
 | عنوان            =مقام ابراهیم(ع)
 | تصویر            =مقام ابراهیم 1.jpg
 | اندازه تصویر     =
-| بنيانگذار        =
+| بنیانگذار        =
 | تأسیس            =
 | کاربری           =[[زیارت]]
@@ خط ۲۱: / خط ۱۹: @@
 | وبگاه            =
 }}
+'''مقام ابراهیم(ع)''' سنگی است در [[مسجدالحرام]] و نزدیک [[کعبه]] که می‌گویند [[حضرت ابراهیم(ع)]] بر روی آن ایستاد و کعبه را ساخت. همچنین گفته‌اند او روی این سنگ، مردم را به [[حج]] فراخواند. به‌گفته تاریخ‌نگاران [[مسلمان]]، سنگ به قدرت خدا نرم شد و جای دو پای حضرت ابراهیم(ع) در آن باقی ماند.
-'''مقام ابراهیم(ع)''' سنگی است که [[حضرت ابراهیم(ع)]] بر روی آن ایستاد و خانۀ کعبه را ساخت. و نیز بر روی آن بانگ برآورد و مردم را به [[حج]] فراخواند، و به قدرت خداوند سنگ به‌صورت گل نرم درآمده و جای دو پای حضرت ابراهیم(ع) در آن باقی ماند، و هم‌اکنون در مقصوره‌ای طلائی‌رنگ در کنار [[کعبه]] قرار گرفته است.
+مقام ابراهیم هم‌اکنون در محفظه طلایی‌رنگ در کنار کعبه قرار گرفته و با [[شاذروان|شاذَروان]] یازده متر فاصله دارد.
-مقام ابراهیم که خداوند در [[قرآن کریم]] آن را به‌عنوان آیه و نشانه‌ای روشن از آیات پروردگار یاد کرده و مسلمانان را به‌نماز در این جایگاه دعوت کرده، از کهن‏‌ترین آثار موجود در [[مسجدالحرام]] است. حاجیان پس از هر طواف واجبی، پشت مقام دو رکعت نماز می‌خوانند و خواسته‌های خویش را از خدا طلب می‌کنند. [[طواف واجب]] در محدوده بین کعبه و مقام ابراهیم انجام گرفته و [[نماز طواف]] پشت آن خوانده می‌شود.
-بنابر روایات، مقام ابراهیم سنگی بهشتی است که خداوند آن را به‌زمین فرو فرستاده، همچنین سیصد و سیزده نفر از شهدای بدر میان [[حجرالاسود]] و مقام ابراهیم هنگام ظهور با [[حضرت مهدی(ع)]] [[بیعت]] می‌کنند، و قبور بسیاری از پیامبران میان رکن و مقام واقع شده و این ویژگی‌ها نشان از اهمیّت مقام دارد.
-[[دعا]] خواندن نزد مقام ابراهیم مستحب است و امید استجابت آن از طرف پروردگار بسیار زیاد است.
-==مقام ابراهیم، سنگی در مسجدالحرام==
-«مقام ابراهیم» نام سنگی است که در مسجدالحرام کنار کعبه قرار گرفته است.<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٠٣؛ تفسیر طبری، ج٢، ص۵۳٧؛ تفسیر فخر رازی، ج۴، ص۵۲؛ الاساس فی التفسیر، ج١، ص۲۶۸.</ref> این سنگ هم‌اکنون در مقصوره‌ای طلائی‌رنگ جای گرفته است. گفته‌اند [[حضرت ابراهیم(ع)]] بر آن ایستاد و [[کعبه]] را ساخت. او همچنین روی آن سنگ می‌رفت و مردم را به [[حج]] فرامی‌خواند.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج١، ص۶٧١؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۴۸؛ آلوسی، روح المعانی، ج١٧، ص۱۴۳.</ref>
-==اهمیت==
-در آیات قرآن و روایات از مقام ابراهیم به‌بزرگی یاد شده است. در قرآن دوبار نام مقام ابراهیم آمده است: یک‌بار در آیه ۱۲۵ سوره بقره که در آن توصیه شده است مقام ابراهیم جایگاهی برای نمازخواندن باشد؛ و بار دیگر در آیه ۹۷ سوره آل عمران که از مقام ابراهیم به‌عنوان یکی از نشانه‌های روشن خدا نام برده است.
-در روایات شیعه و اهل‌سنت، مقام ابراهیم از سنگ‌های بهشتی شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٧؛ صحیح ابن خزیمه، ج۴، ص٢١٩؛ مجمع البیان، ج١، ص۲۰۴؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۴۴.</ref> برای مثال از [[امام باقر(ع)]] نقل کرده‌اند که سه سنگ از بهشت‌اند: ١. مقام ابراهیم ٢. سنگ بنی‌اسرائیل ٣. [[حجرالاسود]].<ref>تفسیر مجمع البیان، ج١، ص٢٠٣.</ref>
-طبق روایتی از پیامبر(ص)، محل بین رکن (حجرالاسود) و مقام ابراهیم، باغی از باغ‌های بهشت است و هرکس در آنجا چهار رکعت نماز بگزارد، از درون [[عرش]] به او خطاب می‌شود: ‌ای بندۀ خدا، گناهان گذشته‌ات را خداوند بخشید؛ عمل را از نو آغاز کن.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۶۸.</ref>
-همچنین گفته‌اند قبور بسیاری از پیامبران میان رکن و مقام ابراهیم واقع شده است.<ref>مجمع البحرین، مادة (قوم).</ref>
+[[قرآن]] از مقام ابراهیم به عنوان یکی از نشانه‌های روشن خدا یاد کرده و به مسلمانان سفارش کرده است که در این جایگاه [[نماز]] بخوانند. در روایات هم مقام ابراهیم سنگی [[بهشت|بهشتی]] دانسته شده است.
-در صدر اسلام، فاصلۀ بین رکن حجرالاسود و مقام ابراهیم برای مردم اهمیت داشت و اگر می‌خواستند کسی را سوگند دهند، او را در آنجا سوگند می‌دادند.
-[[ پرونده:مقام ابراهیم 2.jpg|بندانگشتی|نماز طواف پشت مقام ابراهیم]]
+به فتوای برخی فقیهان، [[واجب]] است [[طواف واجب]] در محدوده بین کعبه و مقام ابراهیم انجام شود و در فقه اسلامی واجب است [[نماز طواف]] پشت مقام ابراهیم خوانده شود. برپایه روایات [[دعا|دعاخواندن]] نزد مقام ابراهیم [[مستحب]] است.
-==فرورفتگی روی سنگ مقام==
+==معرفی==
-از آن زمان که پاهای ابراهیم به‌قدرت خداوند در سنگ فرو رفت بیش از پنج هزار سال می‌گذرد و میلیونها انسان در طول این دوران، و پیش از آن‌که سنگ در مقصوره‌ای طلایی‌رنگ قرار داده شود، آن را از نزدیک [[زیارت]] کرده، با دست کشیدن به آن، [[تبرّک]] جسته‌اند همین امر موجب شد تا رفته رفته نشان فرورفتگی پاها از حالت اصلی خارج و بصورت دو حفره درآید و اثر انگشتان از بین برود. البته تا زمان [[رسول خدا(ص)]] تا حدودی آثار انگشتان مشخص بوده است.
+«مقام ابراهیم» نام سنگی است در [[مسجدالحرام]] کنار [[کعبه]]<ref>مجمع البیان، ج١، ص٢٠٣؛ تفسیر طبری، ج٢، ص۵۳٧؛ تفسیر فخر رازی، ج۴، ص۵۲؛ الاساس فی التفسیر، ج١، ص۲۶۸.</ref> و هم‌اکنون در محفظه طلایی‌رنگ جای گرفته است.<ref>فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، ص۱۰۴و۱۰۵.</ref>
-[[پرونده:مقام ابراهیم.jpg|بندانگشتی|جای پای حضرت ابراهیم(ع) بر روی سنگ مقام ابراهیم]]
-===دیدگاه انس بن مالک===
-انس گوید: من مقام را دیدم که در آن، جای انگشتان و بلندی کف پاهای ابراهیم آشکار بود، جز برخی از قسمت‌های آن که به‌دلیل دست کشیدن مردم ساییده شده بود.<ref>موطا مالک، ج٢، ص٢٩.</ref>
-===دیدگاه ازرقی===
-[[ازرقی]] می‌نویسد: برخی از کسانی که جای انگشتان و پاشنۀ پای ابراهیم را روی مقام دیده بودند، گفته‌اند: از بس مردم بدان دست کشیده‌اند ساییده و برخی از نشانه‌های آن از بین رفت.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج١، ص5٣٧.</ref>
-===دیدگاه محمدطاهر کردی===
-[[شیخ محمدطاهر کردی]] تاریخ‌نگار مکه در قرن چهاردهم، پس از بازکردن مقصوره، مقام را از نزدیک دیده و گفته است:
-من هیچگونه اثری از انگشتان پای ابراهیم، روی سنگ ندیدم چرا که بخاطر مرور زمان و دست کشیدن مردم از بین رفته است، امّا جای دو پاشنۀ پای ابراهیم برای کسی که با دقت در آن نظر کند روشن و آشکار است.<ref>مقام ابراهیم، ص١١٣.</ref>
+در خصوص علت نام‌گذاری این سنگ به مقام ابراهیم دیدگاه‌های متفاوتی هست: برخی علتش را آن دانسته‌اند که [[حضرت ابراهیم(ع)]] هنگام ساخت کعبه بر آن می‌ایستاد و دیوارهای [[کعبه]] را بالا می‌برد.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٢؛  صحیح بخاری،  کتاب الانبیاء، ج۶، ص٣٩٨.</ref> گروهی گفته‌اند ابراهیم پس از ساخت کعبه روی این سنگ رفت و مردم را به برگزاری حج فراخواند.<ref>صحیح بخاری، ج۶، ص٣٩٨.</ref>
-===دیدگاه ابوجَهْم بن حذیفۀ===
-[[ابوجهم بن حذیفه قرشی|ابوجَهْم بن حذیفۀ قرشی]] صحابی، که خود تعمیر کنندۀ [[کعبه]] در [[عهد جاهلی]] بوده و در اواخر عمر خود همراه با [[ابن زبیر]] بار دیگر کعبه را تعمیر کرده، گفته است:
-هیچ جای پایی را همانند جای پای پیامبر(ص) با ابراهیم خلیل ندیدم.<ref>تحفة الالباب فی شرح الانساب، ج١، ص5٩؛ الحجرالاسود و مقام ابراهیم، ص١٠٣.</ref>
+==جایگاه دینی==
-==اندازۀ سنگ مقام ابراهیم==
+در قرآن دوبار نام مقام ابراهیم آمده: یک‌بار در آیه ۱۲۵ [[سوره بقره]] که در آن توصیه شده است مقام ابراهیم جایگاهی برای [[نماز|نمازخواندن]] باشد. بار دیگر در آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]] که از مقام ابراهیم به‌عنوان یکی از نشانه‌های روشن خدا یاد می‌کند.
-برخی از مورخان‌ اندازۀ مقام ابراهیم را با مقیاس انگشت و برخی دیگر با مقیاس ذرع که در آن زمان متداول بوده، مشخص نموده‌اند.
-===نظر ازرقی===
-ازرقی در این زمینه می‌نویسد:
-مقام مربع شکل و‌ اندازه آن یک ذراع است، سطح فوقانی و زیرین آن هر یک چهارده انگشت در چهارده انگشت است در دو طرف بالا و پایین آن طوق زرینی وجود دارد که سنگ مقام در میان آن دو قرار گرفته و طول سنگ نُه انگشت و عرض آن ده انگشت در ده انگشت است. فاصلۀ میان دو پا نیز به‌اندازۀ دو انگشت می‌باشد.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٨.</ref>
+در روایات [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]]، مقام ابراهیم از سنگ‌های [[بهشت|بهشتی]] شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٧؛ صحیح ابن خزیمه، ج۴، ص٢١٩؛ مجمع البیان، ج١، ص۲۰۴؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۴۴.</ref> طبق روایتی از [[پیامبر(ص)]]، محل بین رکن (حجرالاسود) و مقام ابراهیم، باغی از باغ‌های بهشت است و نماز گزاردن در آن گناهان را پاک می‌کند.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۶۸.</ref> همچنین گفته‌اند قبور بسیاری از [[پیامبران]] میان [[رکن]] و مقام ابراهیم واقع شده است.<ref>مجمع البحرین، ماده «قوم».</ref>
-===نظر محمدطاهر کردی===
-یکی از تاریخ‌نگاران مکّه به نام شیخ محمدطاهر کردی مکی، آنگاه که در سال 1367 ه‍. ق. مقام را برای وی گشوده و سنگ مقام را از نزدیک دیده‌ اندازۀ آن را با مقیاس متر تعیین کرده و می‌نویسد:
-سنگ مقام ابراهیم، روی پایۀ کوچکی از سنگ مرمر که‌اندازۀ آن از نظر طول و عرض به‌اندازۀ سنگ مقام می‌باشد، قرار گرفته و ارتفاع آن ١٣ سانتیمتر است. حجم سنگ اصلی مقام، بیست سانتیمتر ارتفاع دارد و طول سه ضلع آن از جهت سطح ٣٣ سانتیمتر و طول ضلع چهارم ٣٨ سانتیمتر است که محیط آن در مجموع 146 سانتیمتر می‌باشد.
+برپایه روایات دعاخواندن نزد مقام ابراهیم [[مستحب]] است و دعاهایی از [[حضرت آدم]] و [[پیامبر(ص)]] نزد مقام ابراهیم نقل شده است.<ref>کنز العمال، ج۵، ص۵۷؛ درّ المنثور، ج١، ص۵۹؛ هدایة السالک، ج٢، ص٨۶۲.</ref>
-عمق و فرورفتگی پاها در یکی ١٠ سانتیمتر و در دیگری ٩ سانتیمتر، و طول هریک از پاها از روی سنگ هریک ٢٧ سانتیمتر و عرض آنها ١4 سانتیمتر است. لیکن‌ اندازۀ طول هر یک از دو قدم در قسمت پایین داخل فرورفتگی، 22 سانتیمتر و عرض آنها ١١ سانتیمتر است و فاصلۀ دو قدم نیز یک سانتیمتر می‌باشد.<ref>فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، ص١٠5-١٠4.</ref>
+==فرورفتگی روی سنگ ==
+[[پرونده:مقام ابراهیم.jpg|200px|بندانگشتی|جای پای حضرت ابراهیم(ع) بر روی سنگ مقام ابراهیم]]
+بنا بر روایات هنگامی که [[ابراهیم(ع)]] روی سنگ ایستاد، سنگ نرم شد و پاهای ابراهیم را در خود فرو برد و جای پای ابراهیم روی آن باقی ماند.<ref>نگاه کنید به ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٢؛ صحیح بخاری، کتاب الانبیاء، ج۶، ص٣٩٨.</ref>
-وی سپس می‌افزاید: مقام رنگی بین زردی و سرخی داشته، اطراف آن پوشیده از نقرۀ خالص است و هم‌اکنون در مقصوره‌ای طلایی رنگ قرار دارد که از پشت شیشه‌های آن، به‌خوبی می‌توان جای فرورفتگی پاهای ابراهیم(ع) را دید.<ref>همان.</ref>
+از [[انس بن مالک|اَنَس بن مالک]]، [[اصحاب پیامبر|صحابی پیامبر]]، نقل کرده‌اند که هنگامی که مقام ابراهیم را دیده، جای انگشتان و بلندی کف پاهای ابراهیم روی آن آشکار بوده است؛ البته برخی از قسمت‌های آن به علت دست‌کشیدن مردم ساییده شده<ref>موطأ مالک، ج٢، ص٢٩.</ref> و برخی از نشانه‌های آن از بین رفته است.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج١، ص۵٣٧.</ref>
-خصوصیاتی که مورخان از کیفیت فرورفتگی پاها و اثر انگشتان نقل کرده‌اند بیانگر آن است که ابراهیم در آن هنگام پابرهنه بوده، و [[ابی‌طالب]] نیز در شعر خود به این نکته اشاره کرده است: و موطِئُ ابراهیمَ فی الصَّخْر رَطْبةٌ عَلیٰ قَدَمَیْه حٰافِیاً غَیْر نٰاعِلِ
+[[محمدطاهر کردی]]، تاریخ‌نگار مکه در قرن چهاردهم قمری، پس از بازکردن محفظه، مقام را از نزدیک دیده، گزارش کرده که هیچ اثری از انگشتان پای ابراهیم، روی سنگ ندیده است؛ چرا که به‌جهت مرور زمان و دست‌کشیدن مردم از بین رفته است؛ بااین‌همه جای دو پاشنه پاهای ابراهیم برای کسی که با دقت در آن نظر کند، معلوم است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=306 التاریخ القویم لمکه وبیت اللّٰه الکریم، ج۳، ص۳۰۶].</ref>
-==فاصلۀ مقام تا کعبه==
-ازرقی فاصلۀ مقام تا دیوار کعبه را ٢٨ ذراع ذکر کرده،<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج١، ص٣46.</ref> لیکن [[فاکهی]] آن را ٢٧ ذراع و بین [[شاذروان کعبه]] تا مقام را 26 ذراع و ١٢ انگشت و فاصله [[حجرالاسود]] تا مقام را 26 ذراع و ٩ انگشت ذکر کرده است.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص46٩.</ref>
-محمدطاهر مکی کردی نیز فاصلۀ بین شاذروان کعبه تا پنجرۀ مقام را یازده متر برشمرده است.<ref>محمدطاهر مکی کردی، التاریخ القویم لمکه وبیت اللّٰه الکریم، ج4، ص١٣.</ref>
+==اندازه سنگ مقام ابراهیم==
+[[محمدطاهر کردی]] که در سال ۱۳۶۷ق سنگ مقام را از نزدیک دیده‌، ارتفاع آن را ۲۰ سانتی‌متر و طول سه ضلع آن را از جهت سطح ٣٣ سانتی‌متر و طول ضلع چهارم را ٣٨ سانتی‌متر اندازه گرفته است. به‌گزارش وی سنگ روی پایۀ کوچکی از سنگ مرمر قرار گرفته که ارتفاعش آن ١٣ سانتی‌متر است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:تاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=309 التاریخ القویم لمکه وبیت اللّٰه الکریم، ج۳، ص۳۰۹].</ref>
-[[امام خمینی]] (قدس‌سرّه) در [[مناسک حج]] فاصلۀ بین مقام و کعبه را حدود بیست و شش ذراع و نیم دانسته، فرموده‌اند حاجی به‌هنگام [[طواف]] باید در این محدوده طواف نماید.<ref>مناسک حج امام خمینی (قدس‌سرّه)، ص١١6، واجبات طواف.</ref>
+عمق و فرورفتگی پاها در یکی ١٠ سانتی‌متر و در دیگری ٩ سانتی‌متر و طول هریک از پاها از روی سنگ ٢٧ سانتی‌متر و عرض آنها ۱۴ سانتی‌متر است. طول هر یک از دو قدم در قسمت پایین داخل فرورفتگی، ۲۲ سانتی‌متر و عرض آنها ١١ سانتی‌متر اندازه دارد و فاصلۀ دو قدم با هم ۱ سانتی‌متر ست.<ref>فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، ص۱۰۴و۱۰۵.</ref>او فاصلۀ بین شاذروان کعبه تا پنجرۀ مقام را یازده متر برشمرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=305 التاریخ القویم لمکه وبیت اللّٰه الکریم، ج۳، ص۳۰۵].</ref>
-==پردۀ مقام ابراهیم==
-پیش از آن که مقام ابراهیم در مقصوره‌ای فلزی و طلایی رنگ قرار بگیرد روی مقام قبه‌ای وجود داشت که آن را از چوب ساخته و از چهار سوی پنجره‌هایی برای آن گذاشته بودند درب ورودی مقام در قسمت شرقی آن قرار داشت که حاجیان پس از ورود پشت مقام ایستاده نماز می‌گزاردند، پردۀ خاصی نیز برای مقام بافته و روی این قبّۀ چوبی می‌انداختند.
 ==نماز پشت مقام ابراهیم==
-یکی از واجبات [[عمره]] و حج [[نماز طواف]] است، مشهور فقهای شیعه و سنی بر این باورند که واجب است حاجیان نماز طواف را پشت مقام ابراهیم بخوانند<ref>جواهرالکلام، ج١٩، ص٣٠٠.</ref> از جمله دلایل فقیهان بر این فتوا آیۀ شریفه {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ اِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی﴾}} است [[جابر بن عبداللّٰه انصاری]] گوید:
+[[پرونده:مقام ابراهیم 2.jpg|170px|بندانگشتی|نماز طواف پشت مقام ابراهیم]]
+یکی از واجبات [[عمره]] و [[حج]]، [[نماز طواف]] است و فقهای شیعه بر این باورند که واجب است حاجیان نماز طواف واجب را پشت مقام ابراهیم بخوانند.<ref>جواهرالکلام، ج١٩، ص٣٠٠.</ref> از جمله دلایل فقیهان بر این فتوا آیۀ {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ اِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی﴾}} است.<ref>تهذیب الأحکام، ج۵، ص۱۴۰؛ الإستبصار، ج۲، ص۲۳۴.</ref> در حدیثی از [[امام صادق(ع)]] هم نیز با استناد به همین آیه آمده است: خواندن دو رکعت نماز طوافِ واجب، جز پشت مقام جایز نیست.<ref>وسایل الشیعه، ج١٣، ص۴۷۵.</ref> [[جابر بن عبداللّٰه انصاری]] نقل کرده است که [[پیامبر(ص)]] پس از انجام‌دادن طواف، نزد مقام ابراهیم آمد و این آیه را خواند؛ آنگاه مقام را بین خود و [[کعبه]] قرار داد و دو رکعت نماز گزارد.<ref>صحیح مسلم، ج٢، ص٨٨٧.</ref>
-همراه پیامبر(ص) کنار خانۀ خدا آمدیم، آن‌حضرت حجرالاسود را استلام نموده، سپس هفت شوط طواف کرد و پس از آن نزد مقام ابراهیم آمده این آیه را خواند {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ اِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی﴾}} آنگاه مقام را بین خود و [[کعبه]] قرار داد و دو رکعت نماز گزارد.<ref>صحیح مسلم، ج٢، ص٨٨٧.</ref>
-البته در فقه [[حنفی]] خواندن نماز طواف واجب، لیکن اقامۀ آن را پشت مقام ابراهیم مستحب دانسته معتقدند اگر حاجی نتوانست آنجا نماز بگزارد هر کجا امکان داشت بخواند.<ref>الاساس فی التفسیر، ج١، ص٢6٩.</ref>
-[[معاویة بن عمّار]] گوید: [[امام صادق(ع)]] فرمود: هنگامی که طواف را به پایان بردی، نزد مقام ابراهیم آمده، آن را پیش روی خود قرار ده، و دو رکعت نماز بگزار. در رکعت اوّل [[سوره توحید]] {{قلم رنگ|سبز|﴿قل هو اللّٰه احد﴾}} و در رکعت دوّم [[سوره کافرون]] {{قلم رنگ|سبز|﴿قل یا ایّها الکافرون﴾}} را بخوان، و پس از تشهّد، حمد و ثنای الهی گفته بر پیامبر(ص) درود بفرستد و از خدا بخواهد آن را از او بپذیرد.<ref>وسایل الشیعه، ج١٣، ح١٨١١4.</ref>
+مذاهب اهل سنت برگزاری نماز طواف پشت مقام ابراهیم را واجب نمی‌دانند و آن را مستحب می‌دانند.<ref>حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص 249؛ درآمدی بر فقه مقارن، ص ۳۷۷
-در نقلی دیگر امام صادق(ع) فرمود: خواندن دو رکعت نماز طواف واجب جز پشت مقام جایز نیست به دلیل فرموده خداوند عزّ وجل که فرمود: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ اِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی﴾}} پس اگر در جای دیگر خوانده شود باید دوباره نماز را اعاده نماید.<ref>وسایل الشیعه، ج١٣، ص4٢5.</ref>
+</ref>
-==عدم فایده مقام برای دشمنان اهل‌بیت==
-حضور در کنار مقام و اطراف آن با تمامی اهمیت و ویژگی که دارد برای دشمنان اهل‌بیت عصمت و طهارت هیچگونه فایده‌ای در برنخواهد داشت، ابن عباس گفت: پیامبر(ص) خطاب به فرزندان [[عبدالمطلب]] فرمود: ... اگر مردی روی پاهای خود ایستاده بین رکن و مقام [[نماز]] بخواند و [[روزه]] بگیرد و در حالی که دشمن اهل بیت محمد(ص) است خداوند را ملاقات کند، در آتش وارد می‌شود.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص4٧١؛ حاکم، ج٣، ص١4٨ و١4٩؛ سیوطی، درالکبیر، ج١، ص٩6٠.</ref>
-[[عبداللّٰه بن مسعود]] گوید: روزی [[رسول خدا(ص)]] از خانۀ [[زینب بنت جحش|زینب]] دختر [[جحش]] خارج و به منزل [[امّ سلمه]] وارد شد، فرمود: امّ سلمه! بشنو و گواه باش، او پس از من با مارقین و قاسطین قتال می‌کند، (باز تکرار می‌فرماید) ای‌ ام سلمه سخنم را بشنو و مرا پیروی کن او؛ یعنی ([[علی بن ابی‌طالب(ع)]])، پس از من با مارقین و قاسطین خواهد جنگید‌ ای امّ سلمه بشنو و مرا گواه باش اگر مردی هزار سال بین رکن و مقام خدا را پرستش کند و باز هزار سال دیگر نیز خدا را [[عبادت]] نماید، سپس خداوند (عزّوجلّ) را در حالی ملاقات کند که با این؛ یعنی (حضرت علی(ع)) دشمن باشد، خداوند در [[روز قیامت]] او را با صورت در آتش فروخواهد افکند.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص4٧٢.</ref>
+==جابه‌جایی مقام ابراهیم==
-==انتقال و  جابه‌جایی مقام ابراهیم==
+مورّخان درخصوص محل ابتدایی مقام ابراهیم و جابه‌جایی آن اختلاف‌نظر دارند. سه دیدگاه مشهور در این زمینه وجود دارد:
-مورّخان در این که مقام ابراهیم، پیش از پیامبر و زمان حیات آن‌حضرت و بعد از آن کجا بوده، اختلاف‌نظر بسیار دارند لیکن مشهورترین آنها را می‌توان در سه گفته بیان داشت:
-===انتقال بواسطه سیلاب===
-مقام ابراهیم(ع) در طول تاریخ خود، درست در همین مکانی که امروز واقع شده، قرار داشته، و تا زمان خلیفۀ اوّل و دوّم نیز به‌همین شکل باقی بوده است، تا آن که در دوران خلیفۀ دوّم سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین شهر مکه با خود برد، پس از فرو نشستن سیل، خلیفۀ دوّم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد.
-[[ابن حجر]] پس از نقل این‌مطلب از ازرقی، می‌نویسد: تا این زمان نیز مقام ابراهیم در همان جای پیشین خود باقی است.<ref>فتح الباری، ج١، ص4٩٩.</ref>
+* مقام ابراهیم(ع) در طول تاریخ خود، درست در همین مکانی قرار داشته  که امروز واقع شده است و تا زمان [[خلیفه اول|خلیفۀ اوّل]] و [[خلیفه دوم]] نیز به‌همین شکل باقی بوده است؛ تا آنکه در دوران خلیفه دوم سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین شهر مکه با خود برد. پس از فرونشستن سیل، خلیفه دوم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد.<ref>فتح الباری، ج١، ص۴۹۹؛ ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٣و۳۴.</ref>
+* مقام ابراهیم به دیوار [[کعبه]] چسبیده بوده و [[عمر بن خطاب]] خلیفه دوم، آن را به‌مکان کنونی منتقل ساخته است.<ref>سنن ترمذی، ج١، ص٣٧؛ مسند احمد، ج۵، ص٣٨٢؛ سنن کبری، ج۵، ص۷۵؛ المصنف، ج۵، ص۴۸؛ الفتح، ج٨، ص۱۶٩؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج١، ص۳۸۴.</ref>
+* مقام ابراهیم به خانۀ کعبه چسبیده بود و [[پیامبر(ص)]] آن را در مکان کنونی قرار داد.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج١، ص١٧٠؛ ابن حجر، فتح الباری، ج٨، ص۱۶٩.</ref> [[ابن کثیر مکی|ابن‌کثیر]] و ابن‌حجر این روایت را ضعیف دانسته‌اند.<ref>مصنف عبدالرزاق، ج۵، ص۴۸.</ref>
-طبق بیان ازرقی، پیش از آن که عمر بن خطاب سیل‌بند منطقۀ بالای مکه را بسازد، سیلاب از [[درب بنی‌شیبه]] به درون [[مسجدالحرام]] وارد می‌شده، بگونه‌ای که این درب را برخی «درب سیلاب‌ها» نام گذاشته بودند. گاهی سیلاب به‌اندازه‌ای شدید بود که مقام ابراهیم را از جای کنده، آن را تا کنار دیوار کعبه می‌برد. در زمان عمر بن خطاب سیلی آمد و به نام «سیل امّ نهشل» معروف شد؛ زیرا سیلاب، امّ نهشل دختر «ابی‌عبیدة بن ابی احیحه سعید بن عاص» را با خود برد و وی در این حادثه مرد، این سیل مقام را نیز از جای کند و تا پایین شهر مکه همراه خود برد، پس از فرونشستن سیلاب، مردم مقام را یافتند و آن را کنار کعبه آورده، به پرده کعبه بستند سپس نامه‌ای به عمر نوشته، جریان را به او خبر دادند، عمر که از این حادثه ترسیده بود، در [[ماه مبارک رمضان]] به قصد انجام [[عمره]] به [[حج]] آمد و پس از ورود به مسجدالحرام دید که مقام از جای کنده شده و نشانه‌های آن مکان نیز از بین رفته است.
+=== بردن مقام نزد مهدی عباسی ===
+به گفته تاریخ‌نگاران، [[مهدی عباسی|مهدی خلیفۀ عباسی]] در سال ۱۶۰ق به حج آمد. نیمه‌شبی عبیداللّٰه بن عثمان بن ابراهیم حُجُبی مقام را برداشته، به محل اقامت خلیفه برد.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص۳۶-۳۷؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۷۵.</ref> مهدی با دیدن سنگ مقام روی آن دست کشید و کمی آب داخل جای پای ابراهیم ریخت و آن را نوشید. سپس مقام به جای اصلی آن منتقل شد.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص۳۶-۳۷؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۷۵.</ref>[[پرونده:مقام ابراهیم 3.jpg|بندانگشتی|نمایی قدیمی از مقام ابراهیم سال ۱۳۶۶ق]]
-مردم را دعوت کرد و به آنان سوگند داد که هرکس اطلاعی از جای دقیق مقام ابراهیم دارد او را اطلاع دهد. مطّلب بن ابی‌وداعه سهمی گفت: من چون از چنین پیشامدی هراسان بودم قبل از این حادثه فاصلۀ مقام را تا حجرالاسود و تا [[حجر اسماعیل]] و [[چاه زمزم]] با نخ‌اندازه گرفته و در خانه‌ام آن‌اندازه‌ها را دارم. عمر به او دستور داد تا همانجا نشسته و کسی را مامور کرد نخ‌ها را بیاورد، پس از آن که نخ‌ها را آوردند‌ اندازه گرفتند، جای مقام در همین مکان فعلی تعیین شد، دیگران نیز بر درستی این مکان شهادت دادند. پس از آن که درستی این مکان برای وی روشن شد، ابتدا پایه‌ای برای مقام بساخت و آنگاه مقام را بجای خود انتقال داد که تا امروز در همان مکان باقی است. وی سپس سیل‌بندی در منطقۀ بالای مکه ایجاد و از آن تاریخ تاکنون (تا زمان ازرقی) سیلاب مقام را فرا نگرفته است. ازرقی آنگاه می‌نویسد: سیل‌بندی که عمر احداث کرد، در حدود کوچه‌ای که به نام زقاق‌ النار معروف است ساخته شده بود. البته در سال دویست و دو ه‍. ق. بار دیگر سیلی آمد که به نام «سیل ابن حنظله» معروف شد. این سیل بخشی از پایۀ مقام را تخریب نمود لیکن مقام از جای کنده نشد.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٣ و٣4.</ref>
+=== سرقت مقام ابراهیم ===
+گفته شده مردی [[یهودی]] یا [[نصرانی]] به‌نام جریج، شبی مقام را دزید و تصمیم داشت آن را از مکه خارج کرده و در اختیار پادشاه روم قرار دهد؛ اما مقام را نزد او یافته، از او باز پس گرفتند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=452 فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۵۲]؛ شفاء الغرام، ج١، ص٢١٠.</ref> [[ابوطاهر قرمطی]] نیز تصمیم داشت مقام را در اختیار بگیرد، اما کلیدداران مسجدالحرام مقام را در یکی از دره‌های مکه پنهان کردند و پس از رفع خطر به مکان اصلی برگرداندند.<ref>شفاءالغرام، ج١، ص٢١٠.</ref>
-[[عبداللّٰه بن سایب]] امام جماعت مردم مکه گفته است: من اولین کسی بودم که پس از نصب مقام در جای فعلی آن، پشت مقام نماز گذاردم.<ref>همان، ص٣6.</ref>
-===انتقال توسط عمر===
-بعضی گفته‌اند: مقام ابراهیم در زمان پیامبر(ص) و قبل و بعد از آن تا زمان عمر بن خطاب چسبیده به بیت بوده که عمر آن را به‌مکان کنونی منتقل ساخته است.
-[[حافظ بن کثیر]] گوید: مقام ابراهیم در گذشته به‌دیوار کعبه چسبیده بود و جای آن نیز میان درب کعبه و حجر اسماعیل قرار داشت تا آن که عمر بن خطاب آن را از دیوار کعبه دور ساخت و در مکان فعلی نهاد.<ref>سنن ترمذی، ج١، ص٣٧؛ مسند احمد، ج5، ص٣٨٢.</ref>
-[[بیهقی]] به نقل از [[عایشه]] می‌گوید: مقام در زمان رسول خدا(ص) و زمان [[ابی‌بکر]] چسبیده به بیت و خانۀ کعبه بود، سپس عمر آن را جدا ساخت.<ref>سنن کبری، ج5، ص٧5.</ref>
-[[عبدالرزاق]] نیز به نقل از عطا و [[مجاهد]] آورده است: اوّلین کسی که مقام ابراهیم را در موضع کنونی آن قرار داد عمر بن خطاب بود.<ref>المصنف، ج5، ص4٨؛ الفتح، ج٨، ص١6٩.</ref>
-[[ابن کثیر]] ضمن تایید این نکته، که مقام را عمر بن خطاب از بیت جدا ساخته و آن را در محل فعلی قرار داده، دلیل آن را توانایی مردم برای اقامۀ [[نماز طواف]] بدون ایجاد مزاحمت برای طواف کنندگان، ذکر کرده است.<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج١، ص٣٨4.</ref>
-[[فاکهی]] نیز به نقل از [[سعید بن جبیر]] می‌گوید:
-مقام چسبیده به دیوار کعبه بوده، آنگاه که جمعیت زیاد شد عمر بن خطاب از ترس آن‌که مردم آن را زیر پا بگذارند، به‌مکان کنونی آن منتقل ساخت، درست روبروی جایی که قبلاً قرار داشت.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص454.</ref>
-همچنین ازرقی<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٠.</ref> و فاکهی<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج6، ص4٠6.</ref> از [[نوفل بن معاویه دیلمی]] نقل کرده‌اند که وی گفته است: در زمان [[عبدالمطّلب]]، من مقام را دیدم که به کعبه چسبیده بود و چونان «مهاة» درخشان بود پرسیدند مهاة چیست؟ [[ابوالولید]] پاسخ گفت: «مهرۀ سفید درخشان.»
-===انتقال توسط پیامبر===
-مجاهد گفته است: مقام چسبیده به خانۀ کعبه بوده و [[رسول خدا(ص)]] آن را در مکان کنونی قرار داد.<ref>تفسیر ابن کثیر، ج١، ص١٧٠؛ ابن حجر، فتح الباری، ج٨، ص١6٩.</ref>
-لیکن ابن کثیر و ابن حجر این روایت را ضعیف دانسته‌اند<ref>مصنف عبدالرزاق، ج5، ص4٨.</ref> [[فاسی]] در [[شفاءالغرام]]<ref>شفاءالغرام، ج١، ص206.</ref> نیز به نقل از موسی بن عقبه آورده است که: آنان گمان می‌کردند مقام چسبیده به کعبه بوده و رسول خدا(ص) آن را در مکان کنونی‌اش قرار داد.
-[[ابن حجر هیثمی|ابن حجر هیثمی مکی]] نیز بدون ذکر دلیل، این نقل را ترجیح داده می‌گوید: «ثم بقی المقام مع طول الزّمن و کثرة الاعداء بجنب باب الکعبة، حتی وضَعَهُ(ص) بمحلّه الآن، علی الاصح من اضطراب فی ذلک.»<ref>تحفة المحتاج، ج4، ص٩٢.</ref> سپس مقام در زمان‌های طولانی و با دشمنان زیادی که داشت در کنار باب کعبه باقی ماند تا آن که رسول خدا(ص) آن را در مکان کنونی قرار داد بنابر قول اصحّ.
-===قول صحیح در انتقال سنگ مقام===
-با توجّه به دلایل و قرائن موجود در منابع روائی و تاریخی می‌توان قول اوّل را بر دیگر اقوال ترجیح داده، آن را صحیح دانست چرا که:
-اوّلا: در منابع کهن تاریخی مانند اخبار مکه تصریح شده به این که مقام ابراهیم در زمان پیامبر(ص) و خلفا در موضع کنونی بوده است.
-ثانیاً: مطّلب بن ابی‌وَداعه سَهْمی در جریان سیل امّ نَهْشَل پس از آن‌که سیلاب مقام را تا پایین مکه با خود برد و مردم آن را به خلیفه خبر دادند اظهار داشت: من مکان مقام و فاصلۀ آن را تا حجرالاسود، حجر اسماعیل، و زمزم می‌داند و قبلاً آن را با نخ‌اندازه‌گیری کرده‌ام، این شهادت تنها با فاصله داشتن مقام با کعبه سازگار است.
-ثالثاً: در روایت آمده که پیامبر(ص) پس از [[طواف]]، مقام را میان خود و [[کعبه]] قرار داد و دو رکعت [[نماز طواف]] بجای آورد، این سخن نیز نشان از آن دارد که مقام با کعبه فاصله داشته است.
-رابعاً: آیۀ {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ اِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی﴾}} نیز خود گواه آن است که در زمان رسول خدا(ص) مقام با کعبه فاصله داشته و اگر مقام به کعبه متّصل می‌بود تعبیر دیگری بکار می‌رفت.
-خامساً: روایات باب طواف بیانگر آن‌ است که، طواف واجب را جز در موارد ضرورت باید بین کعبه و مقام ابراهیم انجام داد و رسول خدا(ص) و اصحابشان نیز این‌گونه طواف کرده‌اند. و این خود بیانگر فاصله داشتن مقام با کعبه است.
-==مقام و مهدی عباسی==
-بعضی اهالی مکّه از بزرگان خود نقل کرده‌اند که [[مهدی عباسی|مهدی خلیفۀ عباسی]] در سال 160 ه‍. ق. به حج آمده و در [[دارالندوه]] منزل کرد، نیمه شبی عبیداللّٰه بن عثمان بن ابراهیم حُجُبی مقام را برداشته، به دارالندوه آمد و به نگاهبان خانه اطلاع داد که چیزی را همراه دارد که اگر مهدی آن را ببیند خرسند می‌شود! نگهبان خانه اجازه داد، داخل گردید و پرده از روی مقام برداشت، مهدی بسیار خوشحال شد.
-سپس دست روی آن کشید، و پس از آن کمی آب داخل جای پای ابراهیم ریخت و آن را نوشید آن‌گاه از [[عبیداللّٰه بن عثمان]] خواست تا از دارالندوه خارج شود و بدنبال آن برخی از اعضای خانواده‌اش را خواست. آنان نیز [[تبرّک]] جسته، آب بر روی مقام ریختند و آن را نوشیدند، سپس عبیداللّٰه را فراخواند تا مقام را برداشته و به جای اصلی آن منتقل کند و هدایای فراوانی نیز به او داد.<ref>ازرقی، ج٢، ص٣٨ و٣٩؛ فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص4٧5.</ref>
-[[پرونده:مقام ابراهیم 3.jpg|بندانگشتی|نمایی قدیمی از مقام ابراهیم سال 1366ق]]
 ==تعمیر مقام==
-در زمان خلافت مهدی عباسی نگاهبانان مقام ابراهیم، نامه‌ای به وی نوشتند مبنی بر این‌که شکاف‌هایی در سنگ مقام ایجاد شده که احتمال از هم گسستن آن وجود دارد و او هزار دینار یا بیشتر فرستاد تا مقام را از قسمت بالا و نیز پایین آن با مِس پوشانده، محفوظ بدارند.
+در زمان خلافت مهدی عباسی، شکاف‌هایی در سنگ مقام ایجاد شد که به‌جهت احتمال از هم گسستن آن، دستور داد مقام را از قسمت بالا و پایین با مِس بپوشانند. در زمان خلافت [[متوکل]] در سال ۲۳۶ق نیز روی پوشش قبلی را با طلا زیور دادند. در سال ۲۵۶ق به‌منظور تعمیر مقام، زیورهای مقام را کندند و به‌دستور [[علی بن حسن عباسی]] فرماندار [[مکه]]، دو طوق از طلا و یک طوق از نقره ساخته، مقام را با آن پوشانده و محکم کردند. از آن زمان تاکنون نیز برای حفظ و نگاهبانی از آن تلاش‌های فراوانی صورت گرفته است.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص۴۷۵و۴۷۶؛ شفاء الغرام، ج١، ص۲۰۴.</ref>
-در زمان خلافت [[متوکل]] به سال 236 ه‍. ق. نیز روی پوشش قبلی را با طلا زیور دادند، در سال 256 ه‍. ق. زیورهای مقام را بخاطر تعمیر و انجام اصلاحات جدا ساخته و به دستور [[علی بن حسن عباسی]] فرماندار مکّه با برنامه‌ریزی و تشریفات ویژه‌ای، دو طوق از طلا و یک طوق از نقره ساخته مقام را به وسیلۀ آن پوشانده، محکم کردند و از هم پاشیدن و فرسودگی بیشتر مقام جلوگیری نمودند. از آن زمان تاکنون نیز برای حفظ و نگاهبانی از این یاقوت بهشتی تلاش‌های فراوانی صورت گرفته است.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص4٧5 و4٧6؛ شفاء الغرام، ج١، ص٢٠4.</ref>
-==سرقت مقام ابراهیم==
-مقام ابراهیم به‌خاطر اهمیتی که داشته، گاهی مورد دستبرد و سرقت قرار می‌گرفت مردی به‌نام جریج که‌ [[یهودی]] یا [[نصرانی]] بود، در [[مکه]] اظهار اسلام کرد و مسلمان شد، شبی از شب‌ها مقام ابراهیم مفقود گردید، به جستجوی آن پرداخته، مقام را نزد جریج یافتند او تصمیم داشت آن را از مکه خارج و در اختیار پادشاه روم قرار دهد. مقام را از او باز پس گرفته، وی را گردن زدند.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص45٢؛ شفاء الغرام، ج١، ص٢١٠.</ref>
-[[ابوطاهر قرمطی]] نیز تصمیم داشت مقام را در اختیار بگیرد لیکن کلیدداران مسجدالحرام پیش از آن، مقام را در برخی دره‌های مکه پنهان ساختند تا سرانجام پس از رفع خطر به مکان اصلی بازگشت داده شد.<ref>شفاءالغرام، ج١، ص٢١٠.</ref>
-[[حجاج بن یوسف ثقفی]] که در گستاخی نسبت به دین و مقدسات اسلامی بی‌مانند است روزی خواست پا روی مقام بگذارد که [[امام باقر(ع)]] او را از چنین کاری بازداشت.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص458.</ref>
-==دعا نزد مقام ابراهیم==
-دعا خواندن نزد مقام ابراهیم مستحب بوده و بر اساس آنچه که در روایات آمده امید استجابت آن از طرف پروردگار بسیار زیاد است.
-در روایت آمده که [[حضرت آدم(ع)]] پشت مقام این‌چنین دعا می‌کرد: «اللّهمّ انّک تَعْلَم سرِّی وعلانیتی فاقْبَلْ مَعْذِرَتی، وتعلم حاجتی، فاعْطِنی سُؤلی، وتعلم ما فی نفسی فاغفر لی ذنوبی. اللّهمّ انّی اسالک ایماناً یُبٰاشر قلبی، ویقیناً صادقاً حَتّی اعلم انه لا یصیبنی الّا ما کَتَبْتَ لی، ورِضاً بمٰا قَسَمْتَ لی یا ارحم الراحمین.»
-پس از این دعا خداوند به آدم [[وحی]] کرد که: ‌ای آدم تو مرا با دعایی خواندی که من آن را پذیرفته، اجابت کردم، گناهت را بخشیدم، غم و غصّه‌ات را برطرف نمودم، و هر یک از فرزندان تو پس از تو این دعا را بخواند، همانند تو با او عمل خواهم کرد.<ref>کنز العمال، ج5، ص5٧؛ درّ المنثور، ج١، ص5٩.</ref>
-[[جابر بن عبداللّٰه انصاری]] نیز گفته است: پیامبر(ص) پس از آن‌که دو رکعت نماز طواف را پشت مقام خواند، چنین فرمود: «اللّهمّ هذا بلدک والمسجدالحرام وبیتک الحرام، وانا عبدک وابن عبدک وابن امتک، وقد جئتک طالباً رحمتک، مبتغیاً مرضاتک وانت مَنَنْتَ علیَّ بذلک، فاغفر لی وارحمنی انّک علی کلّ شیءٍ قدیر.»<ref>هدایة السالک، ج٢، ص٨6٢.</ref>
-[[عبدالعزیز بن ابی روّاد]] (درگذشت 159ه‍.) گوید: پشت مقام نشسته بودم، دیدم شخصی دعایی را در چهار جمله می‌خواند، از آن دعا مرا خوش آمد و آن را حفظ کردم روی برگرداندم تا ببینم دعا کننده کیست، لیکن کسی را ندیدم! آن دعا این بود: «اللّهمّ فرِّغنی لما خلقتنی له، ولا تَشْغلْنی بما تکلّفتَ لی به، ولا تَحْرِمنی وانا اسالک، ولا تُعذِّبْنی و انا استغفرک.»<ref>مثیر الغرام الساکن الی اشرف المساکن، ص١4١، کتاب فضل الحجرالاسود ومقام ابراهیم.</ref>
-طاووس نیز گفت: سحرگاهان در [[مسجدالحرام]] بودم، مردی پشت سر مقام سر به سجده نهاده، می‌گفت: {{قلم رنگ|سبز|﴿اللّهمّ فاطرَ السّموات والارض عالِم الغَیْب والشهادة، انتَ تَحْکُم بین عبادک فیما کانوا فیه یختلفون﴾}} (سوره زمر، آیه 46) ان کنت کَتَبْتنی فی الکتاب شقیّاً محروماً، مقدراً (ای مضیقاً) عَلَیَّ فی رزقی، فامْحُ عنّی اسم الشقاء، واَثْبتْنی عندک سعیداً موسّعاً عَلَیّ فی رزقی فانّک تقول فی کتابک یَمْحُ اللّٰه ما یشاء و یُثْبِت وعِنْده اُمّ الکتاب، واعتِقْنی والعباسَ بنَ عبدالمطّلب وفلانةً، امَّه قد سمّاها (الّا انّه قد نسی الرّاوی اسمها) من النّار.»<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج٢، ص314.</ref> وقتی نزدیک آمدم دیدم [[عبداللّٰه بن عباس]] است.<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج١، ص46٢.</ref>
-==عناوین مرتبط==
-[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/937724/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-سیر-تاریخی-آن مقام ابراهیم و سیر تاریخی آن، مهدی پیشوایی و حسین گودرزی، مجله میقات حج، بهار 1373 - شماره 7 (10 صفحه - از 57 تا 66).]
-[http://ensani.ir/fa/article/86536/مقام-ابراهیم-نماد-قیام-لله مقام ابراهیم نماد قیام الله، محمدتقی رهبر، مجله میقات حج،  تابستان 1380 - شماره 36 (14 صفحه - از 95 تا 108).]
-[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/877455/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-جایگاه-آن-در-فقه مقام ابراهیم و جایگاه آن در فقه، مصطفی آخوندی، مجله میقات حج، زمستان 1388 - شماره 70 (22 صفحه - از 5 تا 26).]
-[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/860303/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-نقش-آن-در-طواف-و-نماز مقام ابراهیم و نقش آن در طواف و نماز، علی اکبر ذاکری، مجله میقات حج، بهار 1377 - شماره 23 (26 صفحه - از 43 تا 68).]
-[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1170956/نقش-مقام-ابراهیم-در-نماز-طواف نقش مقام ابراهیم در نماز طواف، مهدی درگاهی و رضا عندلیبی، مجله میقات حج، تابستان 1395 - شماره 96 علمی-ترویجی (حوزه علمیه) (39 صفحه - از 8 تا 46).]
 ==پانویس==
@@ خط ۱۹۵: / خط ۸۸: @@
 |منبع = حج در اندیشه اسلامی، علی قاضی عسکر.
-|پس از لینک = بخش «قبر عقيل پس از تخريب بقيع »، ص140-165،
+|پس از لینک = بخش «قبر عقیل پس از تخریب بقیع »، ص140-165،
 | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/565
 }}
-*'''مجمع البحرین''': الطریحی (م. 1085ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، 1408ق.
+*'''اخبار مکه''': الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، بیروت، دار الأندلس، ۱۴۱۶ق.
-*'''القاموس المحیط''': الفیروزآبادی (م. 817ق.)، بیروت، دار العلم.
-*'''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
-*'''اخبار مکه''': الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
 *'''اخبار مکه''': الفاکهی (درگذشت در ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۴۰۷ق.
+*'''الاساس فی التفسیر''': سعید حوی، قاهره، دار السلام، 1424ق/ 2003م.
+*'''الاستبصار فيما اختلف من الأخبار''': محمد بن حسن شیخ طوسی، با تحقیق: حسن  خرسان، تهران، دار الكتب الإسلامیة، 136۳ش.
+*'''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم''': محمد طاهر کردی، ج5 مکه، مکتبة النهضة الحدیثة، ۱۴۱۲ق.
+*'''تحفة الالباب فی شرح الانساب''': حماد بن الأمین المجلسی، ادارة إحیاء التراث الإسلامی، قطر، ۱۴۰۵هـ/۱۹۸۵م.
+*'''تحفة المحتاج''':ابن حجر الهیثمی (درگذشت در ۹۷۴ق.)، مصر، المیتبة التجاریة الکبری، ۱۳۷۵ق.
+*'''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، ‌دار المعرفه، ۱۴۰۹ق.
+*'''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. ۶۰۶ق.)، تهران، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
+*'''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (م. ۶۷۱ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
+*'''تهذیب الاحکام''': محمد بن حسن شیخ طوسی، با تحقیق: حسن  خرسان، تهران، دار الكتب العلمية، چاپ چهارم، 1365ش.
+* حج و عمره در آینه فقه مقارن، محمدعلی مقدادی، قم، مشعر، ۱۳۸۴
+*'''جامع البیان''': الطبری (م. ۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
+* '''درآمدی بر فقه مقارن'''، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، معاونت امور روحانیون بعثه مقام معظم رهبری، ۱۳۸۸ش.
+*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، ‌دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
+*'''ديوان أبي طالب بن عبد المطلب''': ابوطالب بن عبدالمطلب، گرد آورنده: عبدالله بن احمد ابوهفان مهزمی، محقق: محمدحسن آل یاسین، بيروت‌، بی‌نا، 2003م.
 *'''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق.
+*'''سنن الترمذی''': الترمذی (م.۲۷۹ق.)، به کوشش عبدالوهاب، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۲ق.
-*'''صحیح البخاری''': البخاری (م. 256ق.)، بیروت، دار الفکر، 1401ق.
+*'''السنن الکبری''': البیهقی (م. ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق.
+*'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
-*'''صحیح مسلم''': مسلم (م. 261ق.)، بیروت، دار الفکر.
-*'''فتح الباری''': ابن‌حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه.
-*'''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. 606ق.)، تهران، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
-*'''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، صیدا، مطبعة العرفان، 1355ق.
-*'''جامع البیان''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
-*'''الاساس فی التفسیر''': سعید حوی.
-*'''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''': القرطبی (م. 671ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
 *'''السیرة الحلبیه''': الحلبی (م.۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
+*'''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م.
-*'''الموطّا''': مالک بن انس (درگذشت 179ق.)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1406ق.
+*'''صحیح ابن خزیمه''': ابن خزیمه (م. ۳۱۱ق.)، به کوشش محمد مصطفی، المکتب الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
+*'''صحیح البخاری''': البخاری (م. ۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
-*'''مقام ابراهیم(ع)''': محمد طاهر کردی.
+*'''صحیح مسلم''': مسلم (م. ۲۶۱ق.)، بیروت، دار الفکر.
+*'''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه.
-*'''تحفة الالباب فی شرح الانساب''': حماد بن الأمين المجلسي، ادارة إحياء التراث الإسلامي، قطر، 1405هـ/1985م.
+*'''فتح الباری''': ابن‌حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه.
+*'''فضل الحجر الأسود و مقام إبراهیم علیه الصلاة والسلام''': سائد بکداش، دار البشائر الإسلامیة، بیروت، ۱۴۲۹هـ.
-*'''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم''': محمد طاهر کردی، ج5 مکه، مکتبة النهضة الحدیثة، ١4١٢ ق.
+*'''القاموس المحیط''': الفیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.)، بیروت، دار العلم.
+*'''کنز العمال''': المتقی الهندی (م. ۹۷۵ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
-*'''مناسک الحج''': سید روح‌الله خمینی.
+*'''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
+*'''مثیر الغرام الساکن الی اشرف المساکن''': أبوالفرج بن الجوزى.
-*'''صحیح ابن خزیمه''': ابن خزیمه (م. 311ق.)، به کوشش محمد مصطفی، المکتب الاسلامی، 1412ق.
+*'''مجمع البحرین''': الطریحی (م. ۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق.
+*'''مجمع البیان''': الطبرسی (م. ۵۴۸ق.)، صیدا، مطبعة العرفان، ۱۳۵۵ق.
-*'''السنن الکبری''': البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر، 1416ق.
+*'''مساجد الکوفه''': کامل سلمان جبوری، نجف، مطبعة النعمان، 1397ق/ 1977م.
-*'''جواهر الکلام''': النجفی (م. 1266ق.)، به کوشش قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
-*'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، به کوشش ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
-*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت، ‌دار المعرفه، ۱۳۶۵ق.
-*'''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه.
-*'''سنن الترمذی''': الترمذی (م.۲۷۹ق.)، به کوشش عبدالوهاب، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۲ق.
 *'''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر.
 *'''المصنّف''': عبدالرزاق الصنعانی (م.۲۱۱ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.
+*'''مناسک الحج''': سید روح‌الله خمینی.
+*'''الموطّا''': مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق.)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ق.
+*'''هدایة السالک''': مبارک بن علی بن حمد التمیمی.
+*'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق.)، به کوشش ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
-*'''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، ‌دار المعرفه، ۱۴۰۹ق.
+{{پایان}}
-*'''شفاء الغرام''': محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به کوشش مصطفی محمد، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۹۹۹م.
-*'''تحفة المحتاج''':ابن حجر الهيثمي (درگذشت در 974ق.)، مصر، المكتبة التجارية الكبري، 1375ق.
-*'''کنز العمال''': المتقی الهندی (م. 975ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، 1413ق.
-*'''هدایة السالک''': مبارک بن علی بن حمد التميمی.
+== مقاله‌های مرتبط ==
-*'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی (م.۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
-*'''مثیر الغرام الساکن الی اشرف المساکن''': أبوالفرج بن الجوزى.
-*'''فضل الحجر الأسود و مقام إبراهيم عليه الصلاة والسلام''': سائد بكداش، دار البشائر الإسلامية، بيروت، 1429هـ.
-{{پایان}}
 {{حج و عمره}}
 {{اماکن مکه}}
+== پیوند به بیرون ==
+*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/937724/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-سیر-تاریخی-آن مقام ابراهیم و سیر تاریخی آن، مهدی پیشوایی و حسین گودرزی، مجله میقات حج، شماره ۷، بهار ۱۳۷۳.]
+*[http://ensani.ir/fa/article/86536/مقام-ابراهیم-نماد-قیام-لله مقام ابراهیم نماد قیام الله، محمدتقی رهبر، مجله میقات حج، شماره ۳۶، تابستان ۱۳۸۰.]
+*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/877455/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-جایگاه-آن-در-فقه مقام ابراهیم و جایگاه آن در فقه، مصطفی آخوندی، مجله میقات حج، شماره ۷۰، زمستان ۱۳۸۸.]
+*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/860303/فقه-حج-مقام-ابراهیم-و-نقش-آن-در-طواف-و-نماز مقام ابراهیم و نقش آن در طواف و نماز، علی اکبر ذاکری، مجله میقات حج، شماره ۲۳، بهار ۱۳۷۷.]
+*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1170956/نقش-مقام-ابراهیم-در-نماز-طواف نقش مقام ابراهیم در نماز طواف، مهدی درگاهی و رضا عندلیبی، مجله میقات حج، شماره ۹، تابستان ۱۳۹۵.]
-[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
 [[رده:مکان‌های تاریخی مکه]]
 [[رده:مکان‌های مذهبی مکه]]
-[[رده:اماکن مکه]]
 [[رده:مکان‌های دارای احکام]]
 [[رده:مکان‌های متبرک]]

مقام ابراهیم(ع): تفاوت میان نسخه‌ها